بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

نخستین‌بار که گونه مهاجم و خوش خط و خال «سنبل آبی» در پهنه‌های آبی گیلان مشاهده شد، کمتر کسی باور می‌کرد که این میهمان ناخوانده با ظاهری فریبنده و گل‌هایی زیبا در عرض چند هفته، به سرعت تکثیر شده و فرصت بقا و زندگی را از تمامی موجودات این اکوسیستم طبیعی بگیرد! اما این اتفاق در کمترین زمان ممکن رخ داده و این گونه مهاجم، به‌مثابه یک دستکش آهنین سبزرنگ، نه‌تنها گلوگاه حیات زیستمندان محیط آبی و تالاب‌های این استان را تا سر حد مرگ فشرد، بلکه نفس تالاب‌ها، رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها را نیز به شماره انداخت! سنبل آبی 7 سالی است که به‌مثابه یک میهمان شوم در تالاب انزلی رخنه کرده و مساحتی کمتر از هزار هکتار از این تالاب بین‌المللی را آلوده کرده است. این‌گونه غیربومی به محض ورود به اکوسیستم آبی، جمعیتش را 2 برابر کرده و در بخش‌های عمیق تالاب ریشه دوانده است! این میهمان مزاحم که گفته می‌شود از امریکای جنوبی وارد کشور شده است، اگرچه توانایی جذب و تصفیه فلزات سنگین را دارد،اما حضور نابجای آن به‌دلیل شدت توانایی تکثیر و سازگاری بالای آن، اختلال بزرگی را در اکوسیستم منطقه و حتی زنجیره غذایی پرندگان ایجاد کرده است! گویا سنبل‌های آبی آمده‌اند تا همصدا با آتش‌سوزی‌های عمدی، ورود فاضلاب روستاها، شهرها و دیگر آلودگی‌ها و... به حلق تالاب انزلی، مرگ حتمی این پهنه آبی را رقم بزنند! اگر چه مسئولین و جوامع محلی در تمام این سال ها اقدامات فراوانی برای نابودی و حذف گونه مهاجم سنبل آبی انجام داده‌اند، اما این گیاه قاتل همچنان در تالاب انزلی جولان داده و گویا قصد ندارد به این زودی‌ها این اکوسیستم ارزشمند را ترک کرده و این تالاب بی‌رمق را به حال خود رها کند!
میهمانی مزاحم در تالاب!
«عباس عاشوری» رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های حفاظت محیط‌ زیست گیلان، در این خصوص به «ایران» می‌گوید: گونه مهاجم سنبل آبی برای اولین بار سال 1394 در بخش‌هایی از جنوب و غرب تالاب انزلی مشاهده شد و پس از آن به سایر بخش‌های تالاب رخنه کرد و در حال حاضر در اغلب بخش‌های تالاب به صورت توده‌های انبوه و پراکنده بویژه در حاشیه‌ها وروگاها دیده می‌شود. هم‌اکنون توده‌های این گیاه شناور، مساحتی کمتر از هزار هکتار از این تالاب بین‌المللی را آلوده کرده است؛ در همین راستا  پیش‌بینی می‌شود با توجه به جریانات آبی و بادی در پاییز در تالاب، بخش اعظم سنبل‌ها در بخش غربی تالاب به کناره ها و حاشیه‌ها رانده شود و در این فرایند حجم زیادی از زیست توده این گیاه مهاجم از تالاب انزلی خارج شود.
پاکسازی سنبل‌های آبی
او بهترین روش مبارزه با این گیاه مهاجم را روش فیزیکی (دستگاه یا دست) دانسته و می‌گوید: پایش مستمر پس از جمع‌آوری سنبل‌های آبی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا این گیاه علاوه بر تکثیر جنسی از طریق ساقه رونده تکثیر غیرجنسی دارد و این امکان از طریق اجزای باقی مانده این گیاه در آب برایش فراهم می‌شود و بدین شیوه به صورت تصاعدی رشد می‌کند و در مدت زمان کوتاهی قادر است کل یک پهنه آبی را بپوشاند.
به گفته رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های حفاظت محیط‌ زیست گیلان، سال‌جاری پاکسازی سنبل آبی در بخش‌هایی از جنوب تالاب انزلی و رودخانه چمخاله لنگرود انجام شده و هم‌اکنون  طبق قراردادی با بسیج سازندگی سپاه، کار جمع‌آوری این گیاه مهاجم در تالاب آغاز شده است. بخش اعظمی از جمع‌آوری سنبل‌ها به صورت مکانیزه (دستگاه) و بخشی دیگر نیز با دست انجام می‌شود؛ به هر صورت باید تمامی اجزای این گیاه مهاجم از تالاب جمع‌آوری شود تا دوباره تکثیر نشود. پاکسازی سنبل‌های آبی، در تمامی فصول انجام می‌شود؛ منتها فروردین و اردیبهشت (ابتدای رشد) بهترین زمان جمع‌آوری آنها است. باید این گیاه هر جا دیده شد بلافاصله از آب خارج شود؛ چرا که اگر جمع‌آوری این گیاهان به تعویق افتد، همزمان با گرم شدن هوا تکثیر غیر جنسی‌اش آغاز می‌شود و در ادامه قادر است کل پهنه آبی را اشغال و مشکلات و اثرات منفی حضورش را بر تالاب و اقتصاد جوامع محلی تحمیل کند.
مسئولیت مقابله با جهاد کشاورزی است
عباس عاشوری می‌افزاید: بخش اعظم سنبل‌های آبی (۸۹. ۹۴ درصد) از آب تشکیل شده، بنابراین ارزش غذایی خاصی برای دام و طیور ندارد، اگرچه این گیاه ارزش غذایی خاصی ندارد اما باز باید خطرات آن حتی برای دام‌ها بررسی شده و سپس برای مصارف آنها استفاده شود. عده‌ای اعلام کردند از بقایای سنبل‌های جمع‌آوری شده می‌توان استفاده مجدد کرد؛ اگر چنین طرحی از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح شود، حتماً از آن استقبال می‌کنیم.
او جهاد کشاورزی را مسئول مقابله با گیاهان مهاجم از جمله سنبل آبی در تالاب انزلی دانسته و می‌گوید: این ارگان در تلاش است این وظیفه قانونی را به خوبی انجام دهد. از طرفی سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌جاری 5 میلیارد تومان برای جمع‌آوری و مبارزه با سنبل آبی در تالاب انزلی اختصاص داده و مقرر شده که 10 میلیارد دیگر نیز برای این کار اختصاص دهد.
بهره‌برداری خردمندانه از تالاب
به گفته رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های حفاظت محیط‌ زیست گیلان، جامعه محلی نباید تنها بار مسئولیت مبارزه با این گیاهان مهاجم را به مسئولان بسپارند. سال‌هاست در این منطقه اطلاع‌رسانی‌های لازم انجام شده و کمتر کسی در استان گیلان وجود دارد که سنبل آبی را نشناسد! در ابتدا باید فروش سنبل‌ها به صورت گیاه زینتی در سطح شهر ممنوع شود و برای جمع‌آوری این تصور که سنبل‌های آبی سمی و سرطان‌زا هستند از بین برود. سه شاخص حفظ تالاب، حفاظت از تنوع‌زیستی و بهره‌مندی خردمندانه در کنار هم معنا پیدا می‌کند و جامعه بهره‌بردار باید مسئولیت خود برای مقابله با این گیاهان مهاجم را بپذیرد. مردم محلی نباید تنها به منافع اقتصادی خود از تالاب فکر کرده و کار مبارزه با این گیاهان را تنها به دولت بسپارند. چه اشکالی دارد مردم بومی، سنبل‌های آبی جلوی خانه‌ها و مسیرهای ترددشان را جمع‌آوری کنند؟ یا زمانی که با قایق‌های خود برای صید ماهی و.. می‌روند، بخشی از این گیاهان را جمع‌آوری کنند؟ آیا جز این است که این گیاهان مهاجم در صورت عدم جمع‌آوری، به معیشت همین مردم بومی آسیب خواهد زد؟ باید دیدگاه کنونی تغییر کند. مردم در کنار مسئولین باید دلسوز تالاب باشند. جامعه محلی باید دیدگاه صرفاً بهره‌برداری خود را از تالاب تغییر دهد و در کنار بهره‌برداری خردمندانه هر جا این سنبل‌ها را مشاهده کردند، جمع‌آوری نمایند تا گام به گام این گیاه مهاجم در تالاب انزلی نابود شود.

ایرنا- علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در سفر به خراسان جنوبی آژیرقرمز مهاجرت‌های محیط‌زیستی را به صدا درآورد و گفت: در تلاشیم آهنگ آن را کندتر کنیم.
او همچنین اجرای طرح مدیریت پسماند استان‌های شمالی را مواجه با یک بی‌نظمی و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول دانست و روی تشکیل یک کارگروه ویژه، برای ساماندهی این موضوع تأکید کرد.
سلاجقه درباره وضعیت لایحه حمایت از محیطبان‌ها هم گفت: در حال حاضر لایحه حمایت از محیطبانان‌ در کمیسیون‌های دولت در دست بررسی است که پس از نهایی شدن به مجلس خواهد رفت. او گفت: در بحث لایحه حمایت از محیطبانان مشکلاتی داشتیم، وقتی قانون بیمه محیطبانی شکل گرفت، نقص قانون وجود داشت و با نشستی که با رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران داشتیم این موضوع مورد بررسی قرار گرفت.
او یکی از مباحث در این لایحه را شهادت محیطبانان دانست و گفت: هرچند قانون تصریح شده اما تبیین آن خیلی مشکل بوده و این مسأله‌ای است که با بنیاد شهید به نتیجه رسیده‌ایم.

ایرنا- حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه باید تا دو سال آینده تمام شبکه بی‌سیم در حوزه محیط زیست و مناطق فعال شود، گفت: این کار یکی از ضروریات تمام مناطق تحت مدیریت بخصوص در استان تهران است زیرا عمده این مناطق کوهستانی هستند و در حفاظت از حیات وحش مشکل دارند.

مهر-علیرضا مزینایی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: رسیدگی به تعارضات مناطق تحت مدیریت محیط زیست برای افزایش ضریب حفاظت ضروری است.

ایرنا- امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سمنان با بیان اینکه بزودی سند کاروانسرای شاه عباسی به مالکیت این اداره کل درمی‌آید، گفت: دستور وزیر میراث فرهنگی و رئیس سازمان زندان‌ها گرفته شد و فقط منتظر دستور رئیس قوه قضائیه برای تغییر کاربری و تخریب ساختمان دادگاه انقلاب هستیم.

مهر- حسین اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان گفت: تکمیل و تجهیز مرکز بازپروری حیات وحش کلاه قاضی اصفهان نیازمند بودجه کلان است.
ایرنا- احسان زهره‌وندی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان رضوی گفت: ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان خواف و شهرتاریخی توس در مشهد ۲ اولویت پیگیری استان در این حوزه است.