لیلا مرگن
خبرنگار

نسل کوسه‌ماهیان به‌عنوان شکارچیان بلامنازع دریا، این روزها در معرض خطر جدی قرار دارد. کوسه‌ماهیان به‌عنوان بالاترین عضو زنجیره غذایی اگر شکار شوند، روند حیات در اکوسیستم دریا مختل شده و صیادان بیش از هر قشر دیگری از کمبود جمعیت آنها آسیب خواهند دید، اما عدم اطلاع از این مسأله باعث شده صید ضمنی و هدف کوسه‌ماهی در آب‌های جنوبی ایران به حدی افزایش یابد که ایران را در گروه 26 کشوری قرار دهد که 80 درصد اعضای این خانواده که شامل کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان است را شکار می‌کنند. متأسفانه سفره‌ماهیان صید‌شده در آب‌های دریای عمان به‌ازای هر کیلوگرم 30 هزار تومان، به پاکستان صادر می‌شوند ولی بخش عمده سفره‌ماهیانی که در صید هدف به تور می‌افتند به کار صادرات نمی‌آیند، بنابراین به قیمت نازل هر کیلوگرم پنج هزار تومان، به کارخانه‌های خوراک ماهی فروخته می‌شوند تا تبدیل به غذای ماهی شوند.
بر علیه‌ کوسه‌ها
این روزها تب صید خانواده کوسه‌ماهیان که شامل کوسه‌ماهی، سفره‌ماهی و کمیراها است در جهان بالا گرفته است. ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. شکار بیش از حد کوسه و تمایل به مصرف سوپ باله کوسه و دلایل متعدد دیگر نظیر استفاده از اندام‌های مختلف کوسه در چرخه صنعتی، صید این «شکارچی» را افزایش داده است. کوسه‌ماهیانی که به طور ناخواسته در تور ماهیگیران می‌افتند، اولین قربانیان فعالیت‌های صید و صیادی هستند اما گویا در آب‌های دریای عمان گروهی با هدف صید کوسه راهی دریا می‌شوند تا آنها را به آن سوی مرزها صادر کنند.
داوود میرشکار، مدیر کل حفاظت محیط‌زیست سیستان‌وبلوچستان به «ایران» می‌گوید: کوسه‌ماهیان یکی از گونه‌های اندمیک و بومی ایران به حساب می‌آیند و تاکنون 55 گونه کوسه‌ماهیان در دریای عمان و خلیج‌فارس شناسایی شده است.
او ادامه می‌دهد: از این تعداد 13 گونه در معرض خطر انقراض و 4 گونه بشدت در معرض خطر انقراض هستند. متأسفانه طی سال‌های گذشته به‌رغم اینکه خیلی از مسئولان تخصصی در این حوزه عنوان می‌کردند صید هدف نداریم، علاوه بر صید ضمنی، شاهد صید هدف نیز در کشور هستیم و حتی گوشت کوسه در برخی رستوران‌های مناطق جنوب طبخ می‌شود.
به گفته میرشکار، در یک سال گذشته در سواحل مکران بشدت با موضوع شکار کوسه برخورد شده است. او می‌گوید: کشفیات زیادی داشتیم. یک‌بار هشت هزار قطعه کوسه پیدا کردیم. در یک محموله دیگر حدود 21 تن دیگر کوسه پیدا شد و متأسفانه خرده‌فروشی‌ها و عمده‌فروشی‌ها گوشت کوسه‌ماهیان را عرضه می‌کردند.
فروش کوسه به جای دیگر ماهیان
میرشکار با اشاره به اینکه همه انواع کوسه در آب‌های آزاد صید می‌شود، از اقدام به جداسازی باله و رها کردن کوسه به صورت زنده در آب خبر می‌دهد.
او می‌گوید: در گذشته ماهی ارزان بود، اما اکنون که قیمت‌ها افزایش یافته، گوشت کوسه را به جای دیگر ماهیان در بازار عرضه می‌کنند.
او نرخ هر کیلوگرم باله خشک را بر اساس اطلاعات منابع خارجی در کشورهای آسیایی حدود 400 دلار و نرخ گوشت را بین 80 تا 100 هزار تومان در شهرهای مختلف اعلام می‌کند و می‌گوید: «از باله کوسه در کشورهای آسیایی و دیگر کشورها برای سوپ کوسه، دارو و ژلاتین استفاده می‌کنند و باله خشک آن قیمت بالایی دارد.»
تفاوت استراتژی تولید‌مثل در کوسه‌ماهیان
محسن رضایی‌عطاقلی‌پور، زیست‌شناس دریایی نیز در گفت‌وگو با «ایران» اشاره می‌کند وقتی درباره کوسه‌ماهی صحبت می‌کند منظورش همه اعضای رده کوسه‌ماهیان (یعنی آنچه عموم به‌عنوان کوسه می‌شناسند)، سفره‌ماهی و کمیراها است. او استراتژی تولید‌مثلی در کوسه‌ماهیان را نسبت به ماهی‌ها بسیار متفاوت اعلام می‌کند و می‌گوید: «کوسه‌ماهی عمر طولانی دارد، دیر به بلوغ می‌رسد و تعداد زاده‌های آن در هر دوره تولیدمثل کم بوده و از یک تا چند ده‌ زاده در گونه‌های مختلف متفاوت است؛ اما ماهی‌ها به سرعت و طی چند ماه به بلوغ می‌رسند و در هر دوره تخم‌ریزی هزاران بچه تولید می‌کنند. به این ترتیب ما گونه‌ای داریم که مثل بقیه ماهی‌ها در فعالیت‌های شیلاتی صید می‌شود اما به سرعت نمی‌تواند جمعیت خود را جایگزین کند.»
به گفته عطاقلی‌پور در آب‌های جنوبی ایران هشت‌درصد از 1200 گونه کوسه‌ماهیان را دربرمی‌گیرد و تقریباً سه‌چهارم آنها در لیست قرمز IUCN قرار داشته و در معرض خطر انقراض هستند.
این زیست‌شناس دریایی می‌گوید: طبق آماری که ایران به‌ طور رسمی به سازمان فائو اعلام کرده است، فقط طی یک دهه بیش از 180 هزار تن از انواع کوسه‌ماهی و سفره‌ماهی‌ها (به این ترتیب سالانه 10 هزار تن مربوط به کوسه‌ماهیان و هشت هزار تن مربوط به سفره‌ماهیان است) در قالب صید ضمنی (ناخواسته) شکار شده‌اند. این یعنی ایران جزو 26 کشوری است که همه با هم مسئولیت شکار بیش از 80 درصد صید کوسه‌ماهی‌ها و سفره‌ماهی‌ها را در جهان  به عهده دارد.
به گفته او، این آمار همه گونه‌های صید‌شده را دربرنمی‌گیرد و فقط تعداد محدودی از گونه‌ها را شامل می‌شود؛ ضمن آنکه ما در شیلات آماری داریم به اسم آمار صید غیرقانونی تنظیم نشده و گزارش نشده و اصلاً نمی‌دانیم میزان تلفات ناشی از این صید چقدر است؟
صید هشت هزار تن سفره‌ماهی در فصل برداشت میگو
رضایی‌عطاقلی‌پور با اشاره به مطالعه‌ای که در سال 2018 تا 2019 انجام داده، میزان صید سفره‌ماهی در حدود 500 شناور ترال که فقط شامل لنج‌ها می‌شد را هشت هزار تن اعلام می‌کند که این رقم معادل آماری است که سازمان شیلات برای کل سال اعلام کرده است.
او می‌گوید: طی فصل بهار در سیستان‌وبلوچستان صید سفره‌ماهی برای قاچاق به پاکستان انجام می‌شود. در این فصل فقط 6 هزار و 500 تن از انواع سفره‌ماهیان در 50 اسکله تخلیه می‌شود. بنابراین آمار رسمی با آمار واقعی صید خیلی متفاوت است. این در حالی است که تنها بر اساس آمار غیرواقعی، ایران جزو 26 کشوری است که بیشترین میزان صید را دارد.
به گفته این زیست‌شناس دریا، سفره‌ماهیانِ دم‌خاردار به دلیل اینکه دم سمی دارند اگر در صید ضمنی داخل تور بیفتند، شانس زنده‌مانی نخواهند داشت زیرا صیادان با چنگک‌هایی که دارند آنها را راهی آب‌های آزاد می‌کنند و مرگ جانور به دلیل استفاده از این ابزار حتمی است.
او می‌گوید: راه نجات این‌ گونه استفاده از ابزارهای جداکننده برای تورهای صیادی است. برخی تورهای ترال یک قفس در وسط خود دارند که ماهی و میگو از آن عبور می‌کند اما لاکپشت‌ها و کوسه‌ها از سوراخ بالای تور به کمک جریان آب خارج می‌شوند.
رضایی‌عطاقلی‌پور می‌گوید: چند سال قبل چنین تورهایی در ایران به صورت آزمایشی مورد استفاده قرار گرفت اما به دلیل مشکلاتی نظیر پیچ خوردن تور در زمان به آب‌اندازی و مسائلی از این دست، استفاده از آن فراگیر نشد.
او با اشاره به اینکه صید هدف کوسه نیز در آب‌های ایران انجام می‌شود، مناطق انجام این صید را از جاسک تا بریس و پسابندر یعنی نقطه مرزی بین ایران و پاکستان اعلام می‌کند.
 به گفته او، کوسه‌های صید هدف به‌ازای هر کیلوگرم 30 هزار تومان، به پاکستان صادر می‌شود. تقریباً از 27 گونه‌ای که در این تورها گیر می‌افتند، حدود 78 درصدشان در لیست IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت) به‌عنوان گونه‌های در معرض خطر انقراض [و به شدت در خطر انقراض] طبقه‌بندی می‌شوند.
او اضافه می‌کند: قیمت 30 هزار تومان برای چند گونه مشخص است و بقیه سفره‌ماهی‌های صید‌شده شامل سفره‌ماهی‌های عقابی، پروانه‌ای و دم‌خاردار در تور افتاده، صید هدف نیستند و با کیلویی پنج هزار تومان به کارخانه آرد ماهی فروخته می‌شوند.
تدوین برنامه اقدام ملی، راه نجات
به گفته رضایی‌عطاقلی‌پور، طبق قانون صید و شکار، خرید و فروش انواع کوسه‌ماهیان ممنوع است. بر اساس این قانون و اصلاحیه‌هایی که روی آن آمده است، جریمه صید هر کوسه‌ماهی 30 میلیون تومان است اما کارخانه‌های خوراک ماهی، سفره‌ماهی را می‌خرند به این دلیل که قانونگذار ممکن است بگوید منظور من از قانون تصویب‌شده سفره‌ماهی نبوده و کوسه‌ماهی بوده است. محموله‌های سفره‌ماهی اگر هم کشف شود، افراد می‌توانند بگویند منظور قانون چیز دیگری بوده است.
به گفته او، نبود عزم ملی سبب شده است صید کوسه‌ماهیان متوقف نشود.
او راه نجات کوسه‌ماهیان را تدوین برنامه واقع‌بینانه اقدام ملی با مشارکت سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان شیلات ایران و صیادان اعلام می‌کند.
رضایی‌عطاقلی‌پور تأکید می‌کند: این وظیفه سازمان متولی است که به جوامع محلی بگوید «اگر شکارچیان رأس هرم را صید کنید، تمام جوامع دریایی ‌از جمله گونه‌های تجاری که معیشت همه شما صیادان به آن وابسته است متلاشی می‌شوند و این بزرگ‌ترین ضربه‌ای است که به خود می زنید.»

تروریسم اقتصادی به عنوان تهدیدی نوظهور برای توسعه پایدار
​​​​​​​
ایسنا-علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست با اشاره به تروریسم اقتصادی به عنوان تهدیدی نوظهور برای توسعه پایدار گفت: علیرغم چنین فشارهای غیرقانونی، ایران گام‌های مهمی در تبدیل راه توسعه خود به مسیری پایدار برداشته است.
سلاجقه دیروز (24 آبان) در اجلاس جهانی تغییرات اقلیمی (COP  27) در شرم الشیخ مصر گفت: تغییرات اقلیمی چالشی با پیامدهای جدی برای همه کشورهای سراسر جهان است. انعطاف‌پذیری برای کشورهای در حال توسعه کلید موفقیت در زمینه‌های عمده‌ای مانند کاهش، سازگاری و ظرفیت‌سازی است.
او با تأکید بر اینکه ظهور تروریسم اقتصادی و استفاده از آن به عنوان یک اهرم، تهدیدی نوظهور برای توسعه پایدار به شمار می‌رود، اظهار کرد: اقدامات قهری اقتصادی غیرقابل توجیه و ناعادلانه‌ای که بر کشور مان تحمیل شده، رفاه و سلامت شهروندان ما را هدف قرار داده است. این قبیل اقدامات، دسترسی و انتقال فناوری‌ها و تجهیزات مربوطه را که برای تلاش‌های ملی کاهش و سازگاری همچنین بهبود کیفیت هوا ضروری است، به‌طور جدی محدود کرده است. این اقدامات قهری، تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه، در تضاد صریح با دستور کار توسعه پایدار جهانی و موافقتنامه‌های چندجانبه مربوطه، پیامدهایی فراتر از بافت ملی ما دارد و از این رو به گرمایش جهانی کمک می‌کند. علیرغم چنین فشارهای غیرقانونی، ایران گام‌های مهمی در تبدیل راه توسعه خود به مسیری پایدار برداشته است.
ایرنا- علی مستوفیان، مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان شمالی از کشف بقایای یک دژ نظامی مربوط به ۲ هزار و ۷۰۰ سال قبل همزمان با امپراتوری مادها در بخش جنوبی محوطه تاریخی ریوی خبر داد.
مهر- مجتبی سعادتیان، معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان از اجرای عملیات حفاظت و مرمت آسباد رنده در هیرمند خبر داد.
ایسنا-حافظ کریمیان، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی شهرستان فلاورجان گفت: تعداد بالای خانه‌های قدیمی و بافت تاریخی در روستاها، شهرستان فلاورجان را می‌تواند به قطب بومگردی استان اصفهان تبدیل کند.
تسنیم-علی دانایی، یک کارشناس محیط زیست گفت: یکی از کلیدی‌ترین راهکارهای کاهش آلودگی هوا توسعه انرژی‌های پاک تجدیدپذیر و استفاده از آنها به جای سوخت‌های فسیلی است.