ترانه بنی یعقوب
گزارش‌نویس
​​​​​​​

فصل سرما از راه رسیده و توی خیلی از خانه‌ها دوباره بحث و جدل پیرامون باز بودن و بسته بودن پنجره و کم و زیاد کردن درجه شوفاژ و بخاری بالا گرفته. یکی می‌گوید گرم است و باید درجه شوفاژ کم شود، آن یکی اما سردش است و حاضر نیست این کار را انجام دهد. از او می‌خواهند لباس بیشتری بپوشد اما بازمی‌گوید ترجیح می‌دهد توی خانه لباس راحتی تنش باشد و آسایش داشته باشد و اصلاً چرا باید توی خانه لباس گرم بپوشد؟
چه اتفاقی می‌افتد؟ کسی که احساس گرمای بیش از حد دارد پنجره‌ها را باز می‌کند و آن یکی هم پکیج را روی آخرین درجه می‌گذارد. حالا یک قسمت خانه حسابی خنک شده و یک جای دیگر گرم و ظاهراً همه هم راضی‌اند، اما آنچه درواقع اتفاق افتاده بلایی است که سر انرژی می‌آید. انرژی به قیمت آسایش ساکنان خانه از دست می‌رود و معلوم نیست چه اتفاقی برای «دمای آسایش» واقعی می‌افتد. حالا اگر نمی‌دانید دمای آسایش چیست و دلتان می‌خواهد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید اما راهش را بلد نیستید این گزارش را بخوانید.
گفته می‌شود در ایران برای محیط زندگی و کار دماهای استاندارد متفاوتی می‌توان تعریف کرد اما سازمان‌هایی که در این زمینه سررشته دارند می‌گویند دمای آسایش در ساختمان به طور کلی بین ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است. برخی کارشناسان هم از دمای ۲۱ درجه نام می‌برند و اینکه کم و زیاد کردن این دما چه تغییر بزرگی در میزان مصرف انرژی ایجاد می‌کند.
حمید و خانواده‌اش از آنهایی هستند که تابستان‌ها کولر را روی درجه‌ای می‌گذارند که خانه یخ بزند و زمستان‌ها هم تا می‌توانند شوفاژ را زیاد می‌کنند. چرا؟ چون اعضای خانه یا حسابی گرمایی‌اند یا حسابی سرمایی: «دو تا از بچه‌های من سرمایی‌اند برای همین زمستان‌ها باید خانه گرم گرم باشد. حالا حساب کن دو‌تایشان هم حسابی ‌سرمایی‌اند، ببین دیگر چه جنگی داریم. هر فصل دو تا اتاق را مثل یخچال سرد می‌کنیم و دو تا اتاق را مثل تنور گرم. باز هم تا دلت بخواهد دعوا و مرافعه داریم. هیچ‌کس هم راضی نیست برای آن یکی از خودگذشتگی کند.»
حمید چیزی از نقطه آسایش نشنیده؛ اینکه دمای ساختمان‌ها در بسیاری از کشورهای اروپایی که اتفاقاً این روزها هم با بحران انرژی روبه‌رو هستند، بیشتر از 18 درجه نیست و حتی شوفاژخانه‌ها هم طوری تنظیم شده‌اند تا وقتی دما به این میزان رسید خود به خود خاموش شوند. بنابراین کسی نمی‌تواند وسایل گرمایشی را دستکاری کند و آدم‌ها مجبورند خودشان را با شرایط تطبیق دهند. مثلاً لباس گرم بپوشند، برای گرم شدن از کیسه آب داغ استفاده کنند یا چند تا پتو روی خودشان بیندازند. اما حمید با شنیدن این حرف‌ها اخم‌هایش توی هم می‌رود و می‌گوید: «آنها توی کشورشان کمبود انرژی دارند ما که نداریم. ما دلمان می‌خواهد آسایش داشته باشیم. هرچند من همیشه بچه‌هایم را دعوا می‌کنم و مثلاً نمی‌گذارم توی تابستان یا زمستان پنجره باز کنند اما نمی‌شود از بچه‌ها بخواهم توی خانه خودشان لباس زیاد بپوشند.»
خانه آنقدر گرم است که به زحمت می‌توان نفس کشید. نیمه آبان ماه است و این گرما در یک خانه به سختی قابل تحمل است. صاحب خانه می‌گوید: «به خاطر بچه کوچکم که تازه دو سالش شده خانه را آنقدر گرم می‌کنیم. حالا اگر آنقدر گرمت است می‌توانم چند دقیقه‌ای کولر را روشن کنم؟» منتظر جوابم نمی‌ماند و می‌پرد و کولر را روشن می‌کند. دو بخاری روشن است و حالا یک کولر هم روشن می‌شود تا کمی نفس کشیدن را برایم ممکن کند. دختر دو ساله توی اتاقش خواب است اتاقی که به سختی می‌توان تویش نفس کشید، اما این همه گرما برای سلامت کودک مضر نیست؟ مادر کودک می‌گوید: «می‌ترسیم سرما بخورد آخر ارتفاع تخت‌اش پایین است.» کولر خاموش می‌شود، اما همچنان دو بخاری می‌سوزد.
محسن مظفری، کارشناس محیط‌ زیست می‌گوید: «در کشورهای اروپایی دمای آسایش داخل ساختمان در فصل زمستان 18 تا 20 درجه و در تابستان 25 درجه تعریف شده در حالی که ما در زمستان دمای ساختمان را به 25 درجه و در تابستان به 18 درجه می‌رسانیم. دولت‌ها باید در این امور مردم را آموزش دهند. مثلاً ۲۴ درجه دمای متعادلی است، هم برای زمستان و هم تابستان اما هیچ وقت این مسائل برای مردم ما علمی توضیح داده نشده. بنابراین کمتر کسی از آن اطلاع دارد و تا حرف نقطه آسایش و صرفه‌جویی می‌شود مردم فکر می‌کنند ما می‌خواهیم آسایش‌شان را سلب کنیم یا از آنها بخواهیم اصلاً انرژی مصرف نکنند. شما فکر کنید برای داغ کردن یک غذا ما چگونه عمل می‌کنیم؟ کلی برق و گاز استفاده می‌کنیم بعد وقتی می‌خواهیم آن غذا را بخوریم ساعت‌ها فوتش می‌کنیم یا مثلاً خانه را گرم گرم می‌کنیم بعد یک پنجره را تا آخر باز می‌گذاریم. باور کنید خانه‌هایی را دیده‌ام که آنقدر در فصل زمستان گرمند که به سختی می‌توان در آنها نفس کشید اما باز حاضر نیستند کمی دما را پایین بیاورند، اصلاً این همه گرما برای سلامت هم خوب نیست. چه کسی در این باره مردم را راهنمایی کرده؟ رسانه‌ها وظیفه دارند این نکات را برای مردم توضیح بدهند.»
به گفته او مسأله مصرف زیاد انرژی در ایران و گرم و سرد کردن محیط موجب شده در سال هزاران مترمکعب گاز مصرف شود و روی بودجه عمومی اثر بگذارد و کلی گاز کربنیک به فضا فرستاده شود. یعنی این همه مصرف انرژی نه تنها برای سلامت خوب نیست که بشدت برای محیط زیست هم مضر است. آن آدم‌هایی که فکر می‌کنند برای اینکه بچه‌شان سرما نخورد باید دمای شوفاژ را تا بالاترین درجه بالا ببرند اصلاً فکر کرده‌اند، چه ضربه‌ای به محیط زیست می‌زنند و بعد کودک‌شان باید در همین محیط ناسالم زندگی کند؟
او البته تأکید می‌کند که بخشی از بهینه‌سازی مصرف انرژی مربوط به خانواده‌ها نمی‌شود و به نوع سازه ساختمان‌ها بازمی‌گردد: «در ایران معمولاً نقشه ساختمانی واحدی را در تهران یا شمال و جنوب و مناطق کویری اجرا می‌کنند، در صورتی که این کار صحیح نیست و هرمنطقه با توجه به اقلیم و آب و هوای خود باید طراحی خاص داشته باشد. بیشترین تلفات انرژی نیز از طریق جداره‌های خارجی ساختمان است و به ازای افزایش هر درجه دمای ساختمان پنج درصد مصرف انرژی افزایش پیدا می‌کند. استفاده از پوشش مناسب در داخل ساختمان می‌تواند بسیار راهگشا باشد اما متأسفانه در ایران عادت شده در زمستان همان لباسی در منزل پوشیده شود که در تابستان می‌پوشند.»
به گفته او مسأله مصرف زیاد انرژی در ایران و گرم و سرد کردن محیط موجب شده در سال هزاران مترمکعب گاز هدر برود و روی بودجه عمومی اثر بگذارد و کلی گاز کربنیک به فضا فرستاده شود.
 او همچنین توصیه می‌کند: «خارج شدن بیش از حد انرژی به معنای خروج میزان زیادی از گرمای تولید شده توسط وسایل گرمایشی از ساختمان است. این گرما از مسیرهای مختلفی مانند، درها، پنجره، کف ساختمان، سقف، دیوارها و… از ساختمان خارج می‌شود. این مشکل نه تنها باعث سرد شدن ساختمان در فصل زمستان می‌شود، بلکه باعث مصرف بسیار زیاد انرژی و هزینه بالای قبض‌های برق یا گاز می‌شود. استفاده از پنجره‌های مناسب، نور آفتاب، استفاه از فرش و پرده ضخیم، عایق کاری ساختمان، درز‌گیری در و پنجره‌ها و خالی کردن اطراف رادیاتورها در صرفه‌جویی مصرف انرژی اهمیت زیادی دارد و علاوه بر کاهش هزینه‌های پرداختی، تأثیر مثبتی بر محیط زیست نیز خواهد داشت. از این رو در تمام فصل‌های سال باید از روش‌های مناسب برای جلوگیری از هدر رفت انرژی در ساختمان استفاده کرد تا میزان مصرف پایین بیاید.»
در ایران حدود ۲۰ میلیون خانه وجود دارد و دست‌کم ۸۰ میلیون اتاق. حالا شما فکر کنید در هر یک از این اتاق‌ها فقط یک درجه انرژی بیشتراستفاده شود، یک چراغ بیشتر روشن باشد، یک بخاری اضافی کار کند و… آن وقت فکر نمی‌کنید همه ما در هدر رفت انرژی و نابودی محیط زیست‌مان شریکیم؟