گروه اقتصادی/ برنامه دولت برای رونق تجارت ایران و روسیه وارد فازهای عملیاتی شده و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، نه تنها صادرات به این کشور رونق گرفته است بلکه با ورود به عملیات اجرایی کریدور شمال- جنوب و اضافه شدن 3بندر جدید به مقاصد صادراتی ایران در روسیه در هفته‌های گذشته، حجم مبادلات تجاری با رشد چشمگیر مواجه شده که در نهایت، تجارت برد- برد دریامحور را برای دو کشور رقم زده است. تجارت ایران و روسیه، با تأکید مقامات دو کشور، بر ضرورت توسعه همکاری‌های مشترک و دوجانبه افزایش یافته است.
صادرات ایران به روسیه
آمارهای رسمی منتشر شده از سوی گمرک در 8ماه نخست سال 1401 نشان می‌دهد ارزش صادرات ایران به روسیه در این بازه زمانی، 466 میلیون و 574 دلار بوده است که هنوز با سیاستگذاری‌های صورت گرفته و ظرفیتی که میان دو کشور به لحاظ اقتصادی و سیاسی وجود دارد، فاصله بسیار زیادی دارد، اما همین رقم در این مدت کم بیانگر این است که گام‌های ابتدایی برای تجارت با روسیه از سوی ایران با قدرت برداشته شده است. 
از سوی دیگر، جدیدترین آمار گمرک روسیه نشان می‌دهد که دو کشور مشغول افزایش همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه هستند و ارزش تجارت طرفین در نیمه اول (بازه زمانی ۶ ماهه) سال ۲۰۲۲ با ۴۴,۹ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال میلادی گذشته مجموعاً به رقم ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار رسیده است. به موازات آن، ایران با محوریت ناوگان ملی کشتیرانی خود، موفق شده در مسیر تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز برای رونق تجارت با روسیه، اتفاقات خوشایندی را رقم بزند که دامنه آن از در اختیار گرفتن راهبری و تقویت و توسعه بندر سالیانکا در استان آستاراخان روسیه تا اضافه شدن 3بندر ماخاچ کالا، علیا و وی تی اس (همگی در حاشیه دریای خزر) گسترده شده است.
تقویت راهبری بندر سالیانکا
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، در اختیار گرفتن راهبری بندر سالیانکا جایگاه ویژه‌ای را در حوزه تقویت صادرات کالاهای ایرانی به خود اختصاص می‌دهد و همین موضوع توانسته افزایش حجم ترابری بار ترانزیتی در کریدور شمال- جنوب را رقم بزند. طبق اعلام کشتیرانی، با تجهیز این بندر به انواع ماشین‌آلات مناسب از لیفتراک‌ها، لودرها، جرثقیل‌های ماشینی و لکوموتیوها گرفته و... که منجر به افزایش توان 30 درصدی صادراتی و 45 درصدی وارداتی این بندر شده، عملیات آن نسبت به مدت مشابه سال 1400 رکوردی تازه ثبت کرده است. 
همزمان با اجرای طرح توسعه، بندر سالیانکا طی سال‌جاری میزبان اولین محموله کانتینر ترانزیتی کریدور شمال- جنوب به مقصد جنوب آسیا نیز بود تا این بندر عملاً در چرخه فعالیت کریدور قرار گیرد و به یکی از حلقه‌های زنجیره لجستیکی کریدور شمال-جنوب تبدیل شود. اما یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که هم اکنون در این بندر فراهم شده، توسعه 130 درصدی منطقه گمرک موقت از مساحت 7هزار مترمربع به 16هزار مترمربع است که افزایش ظرفیت کالاهای وارداتی را هدف قرار داده و شرایط پهلوگیری و تخلیه همزمان حداقل دو شناور بار وارداتی را امکان‌پذیر کرده است.
از سوی دیگر، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان راهبر بندر سالیانکا، با سرمایه‌گذاری 10میلیون دلاری توانسته جرثقیل 32 تنی را خریداری کرده که با بهره‌برداری از آن محدودیت تناژ تخلیه و بارگیری رفع شده و حمل بار در قالب کانتینرهای 40 فوتی در بارهای ترانزیتی میسر شده است، ضمن اینکه یارد مخصوص کانتینر با مساحتی قابل توجه به‌عنوان یک الزام بندری نیز تأمین شده است.
تسهیل روند تخلیه و بارگیری کالاها
باید به این نکته هم اشاره کرد که هنوز ضعف‌های بسیاری در تجارت ایران و روسیه وجود دارد که در حال برطرف شدن است، بخصوص اینکه صادرکنندگان و فعالان اقتصادی همچنان از کندی روند حمل بار صادراتی خود به مقصد روسیه گلایه‌مند هستند که در این راستا با برنامه‌ریزی صورت گرفته، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موفق شده کریدور سرد در بندر سالیانکا را بسازد و با احداث آن، امکان انتقال محصولات سردخانه‌ای از جمله میوه و سبزیجات را پس از حمل با کشتی از کانتینرهای یخچالی به کامیون‌های یخچالی فراهم کند تا بار به سراسر روسیه حمل شود. 
کندی روند حمل بار بخش‌خصوصی هم که بارها مورد انتقاد فعالان اقتصادی قرار گرفته است، عمدتاً به‌دلیل نبود زیرساخت‌هایی بوده که با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در حال رفع است، به نحوی که به منظور سرعت‌‌بخشی به انجام عملیات تخلیه و بارگیری و نیز افزایش تردد کشتی‌ها به بنادر روسیه 3بندر جدید ماخاچ کالا، علیا و وی تی اس نیز به ظرفیت‌های بندر سالیانکا اضافه شده است. بر این اساس، مقرر شده تا امکانات بیشتری برای استفاده از تمام ظرفیت‌های این بنادر و انتقال حجم بیشتری از کالا‌های ترانزیتی و صادراتی فراهم شود، بنابراین پیش‌بینی می‌شود سرعت کشتی‌ها، سرعت سفر و سرعت تخلیه و بارگیری بیش از پیش افزایش پیدا کند، به نحوی که به نظر می‌رسد با توزیع متوازن و هوشمندانه اعزام کشتی‌ها به این بنادر، تخلیه کالا‌های صادراتی افزایش یابد و در نتیجه شرکت کشتیرانی دریای خزر می‌تواند با ظرفیت موجود خود، کالا‌های بیشتری را به مقاصد روسیه حمل کند. اکنون این فرایند آغاز شده و در حال حاضر چندین فروند کشتی در بنادر روسیه مشغول تخلیه کالا‌های صادراتی هستند. همچنین بنادر ایرانی دریای خزر با مذاکرات و توافق‌هایی که با مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی صورت گرفته است نسبت به گذشته تا حدودی سرعت تخلیه و بارگیری را افزایش داده‌اند.
به موازات، تعمیر و نوسازی خطوط ریلی بندر سالیانکا نیز یکی از اقداماتی بوده که در راستای تقویت زیرساخت‌های این بندر صورت گرفته است که در کنار تعمیر ریل‌های جرثقیل‌های پرتابل به همراه لکوموتیوهای موجود از جمله اقدامات جدی بوده است که پیش‌بینی می‌شود در تسریع روند حمل‌ونقل کالا از طریق این بندر کمک شایان توجهی کند. ضمن اینکه باید به این مجموعه اقدامات، افزایش ظرفیت بالابرهای غلات و ساخت انبار 10 هزار تنی غلات را هم اضافه کرد که نقش مهمی در واردات غلات از روسیه ایفا خواهد کرد.
تقویت ظرفیت صادراتی به روسیه
کامبیز جهانبانی، مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: با وجود تحریم‌های ظالمانه اعمال شده، ناوگان ملی کشتیرانی ایران موفق به تأمین 8 فروند شناور تازه نفس برای افزایش ظرفیت صادراتی کشور به مقاصد بنادر شمالی حاشیه خزر و توسعه شبکه ترانزیتی در این مسیر شده است که بر این اساس، خرید 4 فروند شناور جدید و ثبت سفارش ساخت 4فروند شناور جنرال کارگو و کانتینری صورت گرفته است.
وی می‌افـــزایـد: خــریـــد و الحـــاق کانتینرهای مورد نیاز توانسته سرعت شبکه حمل‌ونقل در دریای خزر را متحول کند، این در حالی است که برنامه‌های طراحی شده در شرکت کشتیرانی دریایی خزر به توسعه زیرساخت‌های لجستیکی به‌صورت همزمان منتهی شده است که بر این اساس به نظر می‌رسد در صورت لایروبی کانال‌های ورودی به بنادر کشور روسیه، ظرفیت حمل‌ونقل صادراتی ایران به مقصد این کشور نیز، از رشد چشمگیری برخوردار خواهد شد. 
به گفته جهانبانی، بر اساس توافق‌های صورت گرفته از سوی شرکت کشتیرانی دریایی خزر در حوزه توسعه شبکه بندری در کشور روسیه، به تازگی 3بندر جدید نیز به جمع مقاصد صادراتی ایران اضافه شده‌اند.

تعیین تکلیف مدیریت پایانه‌های مرزی

جواد هدایتی، مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری گفت: تا زمانی که مدیریت پایانه‌های مرزی تعیین تکلیف نشود و در این پایانه‌ها به 200 تردد قانع باشیم، تحول در توسعه مناسبات اقتصادی با کشورهای همسایه محقق نخواهد شد. وی با یادآوری اینکه 26 پایانه رسمی در کشور داریم، تصریح کرد: بنابراین باید مدیریت پایانه‌های مرزی تعیین تکلیف شود، این تعیین تکلیف نیز از جنس مدیریتی است. مدیریت هم یعنی یک نفر مدیر شود و اختیارات قانونی به وی داده شود. وزارت راه و شهرسازی هم اعلام کرده اینگونه نمی‌شود با هزینه‌های میلیاردی پایانه‌ها را بسازد و آن را نگهداری کند و مدیریت را به دیگری واگذار کند. وی تصریح کرد: پایانه‌های مرزی، بخشی از زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور است که شبکه حمل‌ونقل داخلی را از طریق پایانه مرزی به شبکه راه‌های بین‌المللی منطقه و کشورهای همسایه متصل می‌کند، با همین منطق رفتیم و از مدیریت پایانه‌های مرزی دفاع کردیم و ستاد اقتصادی دولت مصوب کرد که مدیریت پایانه‌های مرزی به وزارت راه و شهرسازی برگردد.


ایجاد مسیر جدید صادرات میوه و مرکبات از بندر امیرآباد به روسیه

تعدادی از تجار روس فعال در حوزه میوه و مرکبات در بازدید از بندرامیرآباد خواهان گسترش همکاری و ایجاد مسیر جدید صادراتی از این بندر شدند. در این بازدید، محمدتقی انزان‌پور مدیرکل بندرامیرآباد ضمن معرفی قابلیت‌های صادراتی و تجهیزات کانتینری این بندر گفت: صادرات محصولات باغی و کشاورزی کشور بویژه استان مازندران با وجود بندرامیرآباد و شرکت‌های بازرگانی فعال در استان می‌تواند مسیر جدیدی را در تعامل و ایجاد تجارت دوسویه فراهم کند. وی به استمرار مبادلات تجاری از سوی بازرگانان اشاره و بر هماهنگی با شرکت‌های حمل‌ونقل در روسیه جهت تسریع در عملیات تخلیه و بارگیری کالاها تأکید کرد. انزان‌پور با بیان اینکه «اگر میزان حجم کالاهای صادراتی چشمگیر و به‌صورت منظم انجام شود قادر به ایجاد هماهنگی برای برقراری خطوط منظم کشتیرانی به مقاصد مورد نظر خواهیم بود»، از اعلام آمادگی بندرامیرآباد جهت ارسال کانتینر خالی به مبدأ شرکت بارگیری خبر داد.


لزوم همکاری همه دستگاه‌ها در طرح نهضت ملی مسکن

معاون املاک و حقوقی سازمان ملی زمین و مسکن با بیان اینکه طرح نهضت ملی مسکن یک طرح ملی است، بر لزوم همکاری همه دستگاه‌ها در این طرح تأکید کرد. تقی رضایی گفت: طرح نهضت ملی مسکن به‌عنوان یک نهضت مطرح شده و وزارت راه و شهرسازی تمام دولت نیست که همه مشکلات طرح نهضت ملی مسکن را حل کند. رضایی به زمین‌های مازاد دستگاه‌های دولتی اشاره کرد و گفت: باید زمین‌های مازاد دستگاه‌های دولتی در همه شهر‌ها شناسایی و طبق ماده ۱۰ قانون جهش تولید مسکن سند به نام راه و شهرسازی انتقال یابد. معاون املاک و حقوقی سازمان ملی زمین و مسکن افزود: درباره واگذاری زمین به‌صورت تک‌نفره در طرح نهضت ملی مسکن، باید در جلسه شورای مسکن، استاندار به‌عنوان نماینده عالی دولت تصمیم‌گیری کند.