«بن سلمان» نه ، فقط «ملک سلمان»

بنفشه غلامی/ رئیس جمهوری جدید امریکا، عزم خود را جزم کرده است تا روابط ایالات متحده با عربستان را بازنگری کند. برهمین اساس، ساعتی پس از اعلام رسمی خروج حوثی‌های یمن از فهرست تروریسم، سخنگوی کاخ سفید تأکید کرد که «جو بایدن»، از این پس، دیپلماسی با عربستان را فقط از کانال ارتباط با «ملک سلمان»، دنبال خواهد کرد و نه «بن سلمان»، پیام آشکار این موضع علنی و کم نظیر امریکا، «نه» قاطع بایدن به رؤیاهای بلندپروازانه ولیعهدی است که سال‌ها است کوشیده تا قدرت اول کشورش و سکاندار سیاست خارجی سعودی‌ها باشد.
به‌گزارش خبرگزاری «رویترز»، «جن ساکی»، سخنگوی کاخ سفید با انتشار این بیانیه تأکید کرد: «ما از ابتدا هم روشن کرده بودیم که قصد داریم روابط با عربستان را بازسازی کنیم.» بیانیه‌ای که از سوی او منتشر شده حاکی از تغییری ناگهانی و بزرگ در سیاست‌های امریکای «جو بایدن» نسبت به «دونالد ترامپ» است که نه تنها خود که «جارد کوشنر»، داماد او نیز روابط ثابت و خوبی را با «محمد بن سلمان» برقرار کرده بودند.
موضع‌گیری کاخ سفیدی که دموکرات‌ها کلید آن را در دست داشته باشند، در قبال «بن سلمان» چندان دور از انتظار نبود. زیرا از پاییز سال 2018 که ترکیه انگشت اتهام‌ها را به سوی ولیعهد عربستان نشانه رفت و او را متهم به ایفای نقش در قتل «جمال خاشقجی»، منتقد خاندان پادشاهی عربستان کرد، دموکرات‌ها همواره خواهان آن شده بودند که باید نتایج تحقیقات در خصوص چنین مشارکتی منتشر شود و آشکارا از مواضع خود بر ضد «بن سلمان» بویژه در غائله جنگ یمن سخن گفته بودند و او را متهم کرده بودند که با به راه انداختن این جنگ موجب به‌وجود آمدن شرایط انسانی در همسایه جنوبی‌اش شده است. از همین رو کاملاً قابل انتظار بود که «جو بایدن» نیز بخواهد مانع از فروش سلاح به عربستان شده و برای پایان جنگ یمن خیز بردارد و روابطی متفاوت از «ترامپ» نسبت به «بن سلمان» داشته باشد. اما حذف ولیعهد عربستان از دیپلماسی امریکا چیزی بود که کمتر کسی انتظار آن را داشت. با این حال اکنون سؤال این است: آیا با توجه به دامنه اختیارات ولیعهد جوان و بلند پرواز عربستان در این کشور، می‌توان او را از دیپلماسی امریکا و عربستان حذف کرد؟ تحلیلگران می‌گویند: آری.
در نقش کلیدی «بن سلمان» در عرصه سیاسی و نظامی عربستان هیچ تردیدی وجود ندارد. همان طور که سایت خبری تحلیلی «پولیتیکو» نوشته است، نمی‌توان کتمان کرد که «بن سلمان» دارای نفوذ زیادی در عربستان است و قدرتی موازی قدرت پدرش به‌شمار می‌رود. او نه تنها ولیعهد که وزیر دفاع هم هست. «دونالد ترامپ» نقش مهم «بن سلمان» در عربستان را پذیرفته بود و با چشم پوشی از خطاهای آشکار او در کشتار مردم یمن و قتل «خاشقجی»، با او بیش از «ملک سلمان» در تماس بود. البته در این مسأله نباید از نظر دور داشت که «ترامپ» اگر نقش «بن سلمان» در قتل «خاشقجی» را رد کرد و بر فجایع انسانی یمن که ناشی از حمله عربستان به این کشور بودند، سرپوش گذاشت، به‌خاطر اهداف شخص وی در فروش سلاح به عربستان و رویارویی با ایران بود. روابط «جارد کوشنر» با «بن سلمان» نیز در آن ایام بسیار زبانزد بود. آنها پیام‌های واتس‌اپی مبادله می‌کردند و روابط اقتصادی هم داشتند.
اقدامات ضد عربستانی بایدن
اما برای رئیس جمهوری جدید امریکا قضیه فرق می‌کند. ولیعهد عربستان معضلی بزرگ برای «بایدن» و کادر دیپلماسی او است. زیرا ادامه روابط با او به معنای فراموش کردن وعده‌هایی است که این رئیس جمهوری دموکرات در کمپین‌های انتخاباتی خود از آنها گفته بود. وعده‌ای که بیش از مردم امریکا برای جهان جذاب بود. بویژه برای فعالان حقوق بشری که خواهان به محاکمه کشیده شدن ولیعهد بلندپرواز عربستان هستند. به نوشته سایت شبکه خبری «بلومبرگ»، «بایدن» از همین رو از 20 ژانویه که وارد کاخ سفید شد، در سیاستگذاری‌های مختلفش نشان داد قصد دارد رویه‌ای متفاوت از «ترامپ» در قبال عربستان داشته باشد. او نخست فروش سلاح به عربستان را متوقف کرد، پس از آن از عربستان خواست سابقه حقوق بشری خود را اصلاح کند. سپس انصارالله یمن را از فهرست تروریسم خارج کرد و با بیانیه سه‌شنبه شب نیز آخرین لگد را نثار «بن سلمان» کرد. هرچند که در کنار آن و برای اینکه تأکید کند موضع‌گیری او شامل «ملک سلمان» نمی‌شود، اعلام داشت که «عربستان نیاز‌های دفاعی مهمی دارد و ایالات متحده در این زمینه با این کشور همکاری خواهد کرد.» همچنین تأکید شد که «بن سلمان همتای بایدن نیست و مناسب‌ترین همتای او در امریکا تنها می‌تواند لوید آستین باشد.»به‌گفته «آرون دیوید میلر»، از تحلیلگران «بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی»، «این تغییرات نشان می‌دهد که روابط امریکا و عربستان در حال بازگشت به کانال‌های منظم و درست است. هرچند که این ضربه‌ای محکم بر پیکر بن سلمان محسوب می‌شود.
واکنش عربستان
تا عصر دیروز پادشاهی عربستان هیچ واکنشی نسبت به بیانیه کاخ سفید و کنار گذاشته شدن «بن سلمان» از دیپلماسی ریاض و امریکا، نشان نداد. اما محافل داخلی عربستان و فضای مجازی این کشور واکنش‌های زیادی نسبت به این خبر داشتند. سؤال همه آنها نیز این بود که  چگونه می‌توان به سمت بهبود روابط با امریکا رفت؟ «مارتین ایندایک»، دیپلمات پیشین امریکا معتقد است: «بایدن با این کار قصد دارد، بن سلمان را مجاب سازد تا در برخی سیاست‌های خود تغییراتی اعمال کند. مثلاً به جنگ یمن پایان دهد یا مسائل حقوق بشری داخل عربستان را فیصله دهد.» البته «بن سلمان» پیشاپیش تلاش کرده با آزادی «لجین هذلول»، فعال حقوق زنان در عربستان مدعی شود در حال انجام آن است. اما بعید به نظر می‌رسد برای «بایدن» و وعده‌های حقوق بشری‌اش، آزادی یک نفر کافی باشد.