گزارش «ایران» از انتظار بارانی برای آخرین وداع با دُردانه آواز ایران در آرامگاه فردوسی
نفسها ابری چشمها گریان
گروه ایران زمین - گروه ایران زمین - بغض آسمان شکست و باران ریز بارید. دو روز است که آسمان سر ایستادن ندارد. میبارد، همنوا با مردمی که در سوگ بلندبالایی میگریند و میخوانند: «با دلم گریه کن، خون ببار.» از بیمارستان جم تا بهشت زهرا. از تهران تا مشهد. از مشهد تا طوس. آخر عالیجناب آواز سنتی ایران چشم بست و پاییز شد. مشهد فرزندش را در آغوش میکشد و طوس بار دیگر آرامگاه ابدی برای یکی از حافظان فرهنگ، هنر و ادب این سرزمین میشود. آرامگاه کسی که هوشنگ ابتهاج دربارهاش میگوید: حافظ اگر زنده بود شجریان را غرق در بوسه میکرد. حال لحظه دیدار نزدیک است. «محمدرضا شجریان» همسایه مهدی اخوان ثالث در آرامگاه فردوسی میشود. آنطور که شنیده میشود همایون شجریان یک هفته پیش از آنکه پدر خود را از چشم عاشقانش بگیرد با حضور در مشهد و در سکوت کامل مزار پدر را در کنار اخوان ثالث آماده کرده است. جایی نزدیک نیشابور. آنجا که پرویز مشکاتیان خانه ابدی دارد. دوباره بزمشان گرم میشود. شجریان و اخوان ثالث و مشکاتیان ساز را کوک میکنند تا بخوانند «قاصدک هان چه خبر آوردی؟ از کجا وز چه خبر آوردی؟» لابد خبر به گوش محمدرضا لطفی هم میرسد. از طوس تا گرگان راهی نیست.
تهران: رشک برم کاش قبا بودمی
هوای طوس گرفته و بغضآلود است و نفسها ابری. طوس ابری سیاه بر تن دارد. اشک میبارد و گریه میکند. شهری که قرار است تن پیچده در ابری از پنبه و کافور محمدرضا شجریان را، فرزند ایران را، تخت جمشید موسیقی ایران را در آغوش کشد. چه رشکها که تهران بر طوس نمیبرد: «رشک برم کاش قبا بودمی، چون که در آغوش قبا بودهای.» از کوچه به کوچه و از خیابان به خیابان و از خانه به خانه پایتخت صدای گریه میآید. «زان که تو دانی که چیست بر دل گریان من.» تهران تشنه در آغوش کشیدن جسم خاکی او بود اما آنطور که «همایون» میگوید خانواده شجریان میخواهند «فرزند مشهد» در آرامگاه فردوسی آرام گیرد. فردوسی ۸۰ سال عمر کرد و بسی رنج برد در این سال سی (30 سالی که به سرودن شاهنامه پرداخت) تا عجم زنده کرد بدین پارسی. شجریان ۸۰ سال در ایران معاصر زیست. او که ۵۰ سال صدای ایرانی و ایرانیها بود. شجریان دومین شخصیت معاصر بعد از اخوان ثالث است که در جوار فردوسی، مسکن میگزیند. سکوت آرامگاه فردوسی صبح زود با گامهای آرام مردمی که مرغ سحر را زمزمه میکردند، شکسته میشود؛ مرغ سحر ناله سر کن که میرویم به داغ بلند بالایی. که دلبر رفت و دلشدگان را خبر نکرد. خبرنگاران و عکاسان زودتر از همه رسیدهاند. کوچکی زاده خبرنگار شهرآرا ساکن مشهد به «ایران» میگوید: «ساعت شش صبح از مشهد به سمت آرامگاه فردوسی آمدیم. تنها نشانههای آمادگی شهری مشهد برای تشییع پیکر استاد بنرهای عکس ایشان بود که به فاصله ۵۰۰ متری در خیابانها نصب شده است. ظاهراً شب گذشته برای مراسم داخل آرامگاه صندلی چیده بودند اما صبح جمع کردند. شاید به این دلیل که تشییع پیکر آقای شجریان به امروز موکول شده است.» او میگوید: «شنیدهها مبنی بر این است که به جمعیت مردمی در زمان تشییع و خاکسپاری اجازه ورود به آرامگاه را نمیدهند.» مسئولان مراسم در حال نصب تلویزیون خارج از محوطه آرامگاه هستند. به احتمال قوی مردم از پشت درهای آرامگاه پیکر استاد را تشییع میکنند.
برنامه تشییع پیکر استاد آواز ایران نامشخص است و همین هم باعث سردرگمی دلدادگان آن شادروان شده است. مردم اخبار را از فضای مجازی میگیرند. باران مسیر را آب و جارو کرده و گرد و غبار از آرامگاه فردوسی برای میهمانش گرفته است.
من جدا گریهکنان، ابر جدا، یار جدا
اهل مشهد است. قدمهایش را سنگین برمیدارد نه چون سنی از او گذشته و پیرمردی موی سپیده کرده است. چون قد هیچ غمی به سوگ هنرمند محبوبش نمیرسد. میگوید: «آنهایی که همسن من هستند با استاد بزرگ شدهاند.» صدایش آرام است و غمگین. میگوید: «ایشان به غیر از صدای زیبایشان، هنرهای دیگری مانند خطاطی و ساخت سازهای جدید را میدانستند.» شجریان را هرگز از نزدیک ندیده است اما مگر دوست داشتن شجریان به فاصله و مساحت است؟ میگوید: «ایشان همیشه در قلب تمام مشهدیها باقی خواهند ماند.» دلش میخواست شادیای جمعی بهانهای برای دیدارش با استاد آواز ایران باشد. هرگز این روز غمبار را نمیخواست. میگوید: «اما الان هم ایشان از میان ما نرفتهاند و صدا و یادشان برای همیشه در بین ما باقی میماند. دلش نمیخواست در مراسم ترحیم استاد بی تکرار آواز ایران باشد اما چه میشود کرد که روزگار بیپیر چنین میخواهد. میگوید: «امروز ما غم بزرگی داریم زیرا کسی را از دست دادهایم که دیگر در دنیای موسیقی ما تکرار نخواهد شد. فقط این تبعیضهایی که به هنرمندانی مانند استاد شجریان شد هرگز از ذهن ما نمیرود.» یاد ایامی میافتد که دل میداد به آواز یاد ایام استاد. آنجا که شجریان بی بدیل از زبان رهی معیری میخواند: «یاد ایامی که در گلشن فغانی داشتم / در میان لاله و گل آشیانی داشتم» و اشک او و میلیونها ایرانی پای آن سرو روان به طوس روان میشود.
هر کس که صدایی دارد آوازهای شوالیه موسیقی ایران را میخواند و دیگران با صدای ساز باران، او را همراهی میکنند. ساعت ۱۱ پیش از ظهر است و هنوز مردم آمده در طوس نمیدانند میهمانشان را در آغوش میکشند یا نه. همزمان با مردم مشهد و طوس و تهران، شیرازیها در مزار حافظ جمع شدهاند و مرغ سحر میخوانند. پیکر آوازهخوان و صدای ایرانیها احتمالاً امروز شنبه در طوس میآرامد. فردا روز حافظ است. چه تقارنی است در این رفتن و این روز! و چه زیبا سروده است حضرت حافظ که این قوم خداوندانند. شاید راز تقارن در همین بیت حافظ باشد...
مرد جوان است و دیشب از زاهدان خودش را به طوس رسانده است. درباره شجریان میگوید: «ایشان انسانی فرهیخته بود. محبوب دل همه ایرانیان است. شجریان بی دلیل شوالیه فرهنگ و ادبیات نشد. بی دلیل نشان پیکاسو نگرفت. محبوب است چون صدای دل مردم مظلوم ایران بود.» از طوس همچنان صدای آواز مردم میآید. برخی از مردم از مسئولان آرامگاه میخواهند تا صدای شجریان را از بلندگو پخش کنند آنها اما دل به دل مردم دل از دست داده نمیدهند. مردم از هر سو به میعادگاه میآیند و میخوانند: «مرغ بیدل، این قفس را برشکن و زیر و زبر کن.»
و مرغ بیدل چه ناتوان است از مختصر کردن شرح هجران او برای آنها که آمدهاند به پیشواز مهمانشان. غم هجرانی که آسمان از تهران تا مشهد، از شیراز تا مشهد، از کرمانشاه تا مشهد، از زاهدان تا مشهد و... به همدردیاش آمده است. آنجا که همایون شجریان در جاده تهران به مشهد زیر آسمان ابری و بغ کرده میخواند و میراند: «ببار ای بارون ببار. با دلم گریه کن خون ببار.» همایون میرود تا فرزند مشهد را به طوس بسپارد. مردی که این روزها جهان روی شانههایش سنگینی میکند اما نمیشکند. مردی که این روزها بار غم ۸۰ میلیون ایرانی را به تنهایی به دوش میکشد.
سر برآوردن باغ هنر از آوار زلزله
شجریان چراغ امید را در دل مردم بم روشن کرد
زهره افشار
خبرنگار
«باغ هنر» بم یادگاری استاد محمدرضا شجریان برای مردم بم است. یادگاری که امید را در دل مردم بویژه هنرمندان این شهر پس از زلزله سال 82 زنده کرد.
استاد شجریان از نخستین خوانندگانی بود که برای برگزاری کنسرت و یاری رساندن به زلزلهزدگان بم پیشقدم شد. این هنرمند ارجمند کشورمان پس از اجرای ارکستر ملی سال 1377 به دلیل برخی مشکلات تا آن زمان یعنی تا وقوع زلزله بم اجرای عمومی در ایران نداشت. اما با وقوع این حادثه، خسرو آواز ایران یک گروه از نخبگان و سرآمدان موسیقی ایران برای برگزاری این کنسرت تشکیل داد؛گروهی که حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان در کنار استاد حضور داشتند. بعدها این کنسرت بهصورت یک آلبوم با همان عنوان اجرایش یعنی «همنوا» انتشار یافت. استاد شجریان علاوه بر اینکه تمامی درآمد اجرای این کنسرتها را برای کمک به مردم زلزله زده بم هزینه کرد تصمیم گرفت برای شکوفایی هنر نزد مردم بم که هنرمندانی چون ایرج بسطامی را در جریان زلزله فاجعهبار بم از دست داده بودند با همت دوستداران هنر، ساخت باغ هنر بم را رقم بزند. بر این اساس بود که شورای شهر وقت بم، طبق توافقنامهای زمینی به وسعت 14 هکتار (بخشی از پارک 22 بهمن) را برای تأسیس باغ هنر بم در اختیار استاد شجریان قرار داد. هر چند کارهای سازهای باغ هنر بم به پایان رسیده اما هنوز آمفیتئاتر، استودیو ضبط صدا و کتابخانه آن تکمیل نشده ولی دوستداران استاد شجریان امیدوارند با تکمیل این پروژه آرزوی استاد برای ایجاد مکانی درخور برای پرورش هنرمندان در بم زلزلهزده به تحقق بپیوندد.
باغ هنر بم امید را نزد جوانان بمی زنده کرد
«اعظم جوشایی»، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بم به «ایران» گفت: باغ هنر بم هدیه استاد شجریان به مردم بم بویژه جوانان این شهر در اوج رنج و سختی مردم بعد از زلزله بم بود. این هدیه در شرایط خاص بعد از زلزله که روح و روان مردم مستعد افسردگی بود و بیشتر اهالی این شهر داغدار عزیزانشان بودند، توانست مردم را امیدوار نگه دارد.«من خودم در آن زمان یک کارمند ساده بودم و در یک کانکس در کنار زمینی که برای این پروژه در نظر گرفته بودند، کار میکردم. هراز گاهی که استاد به این پروژه سر میزد، افتخار دیدار ایشان را داشتم، راستش را بخواهید من هم آن زمان بسیار ناامید بودم ولی یادم میآید در یک جلسه استاد هنرمندان جوان را دور هم جمع کرده بود و امیدوارانه صحبت میکرد و به گونهای بر فعل باید این باغ هنر ساخته شود، تأکید میکرد که من و خیلیهای دیگر امیدوار شدیم.» وی خاطرنشان کرد: در یک کلام باید گفت باغ هنر بم پایگاه امید خیلی از هنرمندان بمی است. وی با اشاره به اینکه فاز اول این پروژه با حضور خانواده استاد افتتاح شده بود، افزود: با وجود اینکه امیدوار بودیم چراغی که با این افتتاح روشن شده بود خاموش نشود اما همچنان کلاسی در این باغ به دلیل عدم تجهیز آن برگزار نمیشود. وی تصریح کرد: کرونا و عدم تجهیز آن موجب شده هنرمندان هنوز نتوانند از این فضا استفاده کنند. وی تصریح کرد: هر چند ما درصدد برگزاری یابودی در این باغ برای استاد هستیم ولی پیشنهاد شخصی خودم این است که دوستداران استاد یا هر نهادی که میخواهد در این زمینه گام بردارد، در بحث تجهیز و تکمیل این باغ کمک کند تا شاید این آرزوی استاد دست یافتنیتر شود.
ساخت دانشکده هنر در باغ هنر بم
در همین حال «هادی شهسوارپور» فرماندار بم نیز به «ایران» گفت: باغ هنر بم یادگار استاد شجریان برای زنده نگه داشتن یاد هنرمندانی چون ایرج بسطامی و دیگر هنرمندان بمی و مهدی برای پرورش هنر در این خطه است که متأسفانه تکمیل این باغ به دلیل پارهای از مشکلات نیمه تمام مانده است. وی خاطرنشان کرد: با هماهنگی فرمانداری و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در مرحله صدور مجوز برای ساخت دانشکده هنر در این باغ هستیم که امیدواریم هرچه زودتر این دانشکده راهاندازی شود تا محلی برای پرورش استعداد هنرمندان منطقه و کشور شود.
نامگذاری خیابانی به نام استاد شجریان در بم
«محمد بنی اسد» شهردار بم هم به «ایران» گفت: در صورت تأیید نهایی شورای شهر، خیابانی در بم به نام استاد شجریان نامگذاری خواهد شد. وی با اشاره به اینکه به دلیل کمبود اعتبارات هنوز هم برخی آثار زلزله از شهر زدوده نشده است، افزود: متأسفانه در حال حاضر 90 درصد کوچههای بم هنوز آسفالت ندارند و این مسأله یادآور زلزله برای مردم است. به گفته وی، تکمیل باغ هنر که خواسته قلبی استاد شجریان بود، بسیار میتواند به مسائل فرهنگی و روحی و روانی جوانان کمک کند و شهرداری نیز در کنار دیگر نهادها تمام توان خود را خواهد گذاشت. وی اماکن فرهنگی را از جمله نیازهای اولیه جوانان بم خواند و گفت: در بم، سینمایی برای مردم نداریم و گودبرداری یک سینما در مراحل ابتدایی است. وی افزود: یک فرهنگسرا هم به کمک خیرین در حال ساخت است و به نظر میرسد خلأ نبود فرهنگسرا با تکمیل باغ هنر تا حدی مرتفع شود.
استاد شجریان همیشه زنده است
«علی جهاندار شمامی» مجری سازه باغ هنر بم نیز که خود از سال 62 از شاگردان استاد بوده، به «ایران» گفت: استاد شجریان نزد ایرانیان و هنردوستان همواره زنده است. وی با اشاره به اینکه باغ هنر 8 هزار مترمربع زیربنا دارد، افزود: کار ساخت بنا تقریباً به اتمام رسیده است. وی تصریح کرد: استاد شجریان با برگزاری چندین کنسرت داخلی درصدد تکمیل این باغ بود که اوضاع و احوال اقتصادی اجازه تکمیل این پروژه را نداد.
خطر انقراض برخی گیاهان دارویی و غذایی در کوهرنگ
شهرکرد- هوشنگ فرجی: معاون حفاظت و امور اراضی ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری ازخطرانقراض برخی گیاهان دارویی وغذایی درکوهرنگ خبرداد. مهندس رحمان توکلی در جمع تعدادی از بهره برداران روستای سرآقاسید با هدف افزایش حفظ و حمایت از ذخیرهگاه گونه باارزش کلوس(کرفس) همچنین ساماندهی و رفع مشکلات اجرای طرحهای بهرهبرداری ازاین گیاه معطردارویی وخوراکی گفت:گیاه کلوس یک گونه منحصر به فرد و در حال انقراض استان چهارمحال و بختیاری است که رویشگاه این گیاه در منطقه سرآقاسید شهرستان کوهرنگ به مساحت ۱۱ هزار هکتار قابل مدیریت و توسعه است.
توکلی دربخش دیگری ازصحبتهای خودافزود: جهت حفظ و حمایت از ذخیرهگاه این گونه با ارزش، همچنین ساماندهی و رفع مشکلات اجرای طرحهای بهرهبرداری از آن باید به صورت علمی نسبت به احیا وتکثیرآن اقدام کنیم. معاون حفاظت و اموراراضی منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری درادامه ضمن تأکید بر ضرورت مشارکت همگانی بهرهبرداران و اهالی روستای سرآقاسید(ماسوله دوم ایران) و پیگیری ایجاد تشکلهای مردمی،گفت: برای جلوگیری ازانقراض این گیاه حیاتی باید حفاظت ویژه از قرقهای سنواتی انجام شود. وی خاطرنشان کرد برنامهریزی لازم جهت مبارزه با آفات، ایجاد ذخیره گاه آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی و بهروزرسانی طرح بهرهبرداری از کرفس در دستور کار قرار داده شود.
برگزاری هنرواره شعر عاشورایی به زبان بلوچی در ایرانشهر
زاهدان- مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان گفت: هنرواره منطقهای شعر عاشورایی بلوچی ۲۴ مهرماه به مناسبت اربعین حسینی و دهه پایانی ماه صفر در ایرانشهر برگزار میشود. حسین مسگرانی در نشست خبری اظهار داشت: این هنرواره همزمان با دهه پایانی ماه صفر به میزبانی ایرانشهر برگزار میشود. وی گفت: این رویداد فرهنگی هنری برای نخستین بار بهصورت منطقهای برگزار میشود و شاعرانی از استانهای همجوار که به زبان بلوچی شعر میگویند در این هنرواره شرکت خواهند کرد. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان افزود: محوریت این هنرواره زبان بلوچی است. وی بیان کرد: نمایشگاه عکس جلوههای اربعین نیز در مجتمع فرهنگی، هنری زاهدان و در شهرستان ایرانشهر نیزبا همکاری کانون عکاسان برگزار میشود. مسگرانی ادامه داد: در این نمایشگاه تصاویر ورود زائران اربعین سال گذشته به نمایش گذاشته خواهد شد. وی با اشاره به برگزاری شب شعر به مناسبت این ایام در شهرستان زابل ادامه داد: زیارت اربعین و نمایشهای آیینی با موضوع اربعین از دیگر برنامههای این ایام است که با توجه به شرایط کرونا، همه رویدادها بهصورت مجازی پخش میشود.
هیچ راکت خمپارهای به محدوده سد «قیزقلعهسی» اصابت نکرده است
تبریز - فرماندار شهرستان خداآفرین گفت: هیچ راکت خمپارهای به محدوده سد قیزقلعهسی در کشورمان برخورد نکرده است. به گزارش ایرنا، علی امیری راد افزود: این راکت خمپاره متعلق به نظامیان جمهوری آذربایجان به پاسگاه نظامیان ارمنستان در آن سوی رودخانه ارس در مجاورت سد قیز قلعه سی برخورد کرد. وی ادامه داد: با این حال با توجه به نزدیکی محل اصابت راکت خمپاره به سد قیزقلعه سی ما نیز نگران وضعیت پیش آمده هستیم. به گزارش ایرنا، در روز گذشته فیلمی در شبکههای اجتماعی دست به دست شد که در آن ادعا میشد یک راکت خمپاره جنگ قره داغ به سد قیزقلعه سی روی رودخانه ارس برخورد کرده و در نتیجه آن ۲ نگهبان سد مجروح شدهاند. شهرستان مرزی خداآفرین در ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق تبریز در حاشیه رودخانه ارس و در ضلع جنوبی جبهه جنگ قرهباغ بین ارتشهای جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان واقع شده است.
مرز تجاری چذابه امروز فعالیت عادی خود را از سر میگیرد
اهواز - مرز تجاری و صادراتی چذابه در ۱۱۰ کیلومتری شمال غرب اهواز از امروز ۱۹مهرماه فعالیت اقتصادی خود را ازسر میگیرد. مرز تجاری چذابه ۱۷ و ۱۸ مهرماه بنا به توافق مسئولان محلی ایران و عراق بهخاطر اربعین حسینی که تعطیل رسمی در ۲ کشور است تعطیل شد. بهگزارش ایرنا فرماندار دشت آزادگان گفت: پایانه تجاری، گمرک و مرزبانی از ۱۹ مهرماه فعالیت اداری خود را برای روانسازی روند صادرات کالا و تشریفات قانونی از سر میگیرند. حمید سیلاوی با بیان اینکه پساز اربعین هیچ تصمیم و برنامهای برای بازگشایی مرز مسافری چذابه وجود ندارد افزود: هرگونه تصمیمی برای بازگشایی مرز مسافری چذابه و عزیمت زائران به شهرهای مقدس عراق برعهده مسئولان ارشد کشوری، موافقت دولت عراق و ستاد ملی مبارزه با کرونا خواهد بود. مرز تجاری چذابه در اربعین سالهای گذشته به خاطر تسهیل در روند تردد زائران از ۲ هفته قبل از روز اربعین بسته میشد و پس از بازگشت کامل زائران به کشور بازگشایی میشد.
افزایش بیماران کرونایی با حضور مسافران در بازارهای محلی گیلان
رشت - معاون علوم پزشکی گیلان، از مسافران خواست در مکانی که هستند ساکن بمانند و گفت: مسافران با حضور در بازارهای محلی و مبادرت به خرید و فروش و دید و بازدید، موجب بیمار شدن گیلانی ها می شوند. به گزارش ایسنا دکتر آبتین حیدرزاده با اشاره به حضور نگرانکننده مسافران در استان گیلان با توجه به آب و هوای سرد و بارشی، اظهار کرد: علیرغم توصیه های فراوان مبنی بر عدم مسافرت هموطنان به شمال کشور، شاهد حضور مسافران در گیلان هستیم. وی از مسافران خواست در مکانی که هستند ساکن بمانند و افزود: مسافران از حضور در تجمعات و میهمانی ها پرهیز کنند و در صورت حضور در کلیه مکان ها از ماسک استفاده کنند و شست و شوی مداوم دست ها را جدی بگیرند. معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، با بیان اینکه مبتلایان بدون علامت کرونا دیگران را بیمار می کنند، گفت: برخی از مسافران شاید به ظاهر بیمار نباشند، اما با حضور در بازارهای محلی و مبادرت به خرید و فروش و دید و بازدید، موجب بیمار شدن گیلانی ها می شوند. حیدرزاده، با ابراز تأسف از کاهش ماسک زدن در گیلان، عنوان کرد: همه انسان ها باید تلاش کنند تا بیمار نشوند و دیگران را مبتلا نکنند لذا اگر ماسک را جدی نگیریم، بی تردید گیلان نیز شرایط بد کرونایی پیدا می کند.