رئیس جمهور روز شنبه برای حضور در اجلاس اکو به ترکمنستان میرود
بازیابی ظرفیتهای از دست رفته در آسیا
افزایش تعاملات اقتصادی ایران در سایه «اکو»
مریم سالاری
خبرنگار دیپلماسی
سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور روز شنبه بنا به دعوت رسمی همتای ترکمنستانی خود و به منظور شرکت در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی موسوم به «اکو» به عشقآباد سفر میکند. رئیسی در حالی دومین سفر خارجی خود را با حضور در یک سازمان همکاری مهم همکاری منطقهای رقم خواهد زد که در نگاه اول این اقدام به معنای عینیت یافتن بیشتر سیاست خارجی مبتنی بر تعامل و گسترش روابط در حوزه آسیا و منطقه در دولت سیزدهم تعبیر میشود و در گام بعدی تجلی کننده پیگیری اهداف مهم اقتصادی دولت به شمار میآید. «اکو» سازمانی است که در سال 1965 میلادی، تشکیل آن از سوی سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه با در نظر گرفتن گزارههای مهمی همچون همسایگی، اشتراکات تاریخی و فرهنگی و توسعه اقتصادی ضروری به نظر میرسید.
با این حال همکاری این کشورها در پیگیری و دستیابی به مهمترین هدف خود یعنی ایجاد همگرایی اقتصادی در مسیر اجرا با فراز و فرودهای بسیاری همراه شده و بر روند محقق کردن منافع تجاری هر یک از کشورهای عضو سایه انداخته است. بعدها پیوستن کشورهای افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان به این سازمان منطقهای، فهرست اعضا را پرشمارتر کرد تا متناظر با امکانات وسیع نفتی، گازی و صنعتی آنها بتوان چشمانداز روشنتری را برای همگرایی اعضا متصور شد.
ایران به عنوان یکی از اعضای مهم این سازمان، با قرار گرفتن در جایگاه دوم بهرهمندی از ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان، بازیگر مهم و اثرگذاری در حلقه کشورهای قدرتمند آسیایی با محوریت سه قدرت روسیه، چین و هند به شمار میآید. چه، جغرافیای خاص ایران یعنی قرارگرفتن در امتداد مسیر چین -اروپا و حلقه اتصال آسیای مرکزی و دریای خزر به خلیج فارس همواره کشورمان را به یک نقطه هدف برای این کشورها در بهرهمندی کم هزینه از کریدورهای حیاتی تبدیل کرده است. خاصه آنکه وجود ظرفیت بالای حمل و نقل کالا تا ارزش 12 میلیارد دلار از مسیر عبوری ایران، به جایگاه آن در ترانزیت منطقه اهمیتی ویژه بخشیده است.
سایه سیاست
به رغم اهداف تعریف شده اقتصادی برای اکو، سایه سنگین سیاست بر سر این سازمان، این واقعیت را پیشبینی میکرد که تمرکز بر مسائل سیاسی و بروز ملغمهای از رقابتهای تنگاتنگ سیاسی در مناسبات فی مابین به مانع مهمی بر سر تحقق اهداف ابتدایی تشکیل این سازمان همکاری تبدیل شود. شاید یکی از بارزترین وجوه پدیدار شده سیاست در مناسبات اعضای اکو را که مانع مهمی در بهکارگیری ظرفیتهای اقتصادی کشورهای عضو این سازمان به شمار میآید، بتوان نقشآفرینی امریکا و کشورهای اروپایی در مسیر تخریب و تضعیف همگرایی کشورهای این حوزه دانست. قابل انتظار بود که رابطه بحرانی تهران و واشنگتن سبب شود امریکا هدف تضعیف نقش ایران در ائتلافهای منطقهای از جمله اکو را دنبال کند. هدفی که پیگیری جدی آن بویژه در سیاست دولت پیشین امریکا نمایان و سبب شد «دونالد ترامپ» که میکوشید همه قدرتهای با ریسک بالای رقابت در عرصه جهانی را مورد هدف قرار دهد، یک استراتژی جامع را در ارتباط با ایران و با هدف تحت تأثیر قرار دادن اهمیت ژئوپلیتیک آن در آسیا را در پیش گیرد. در امتداد عملی کردن این هدف، طراحی پروژه اتصال بنادر شرقی دریای خزر به سمت بنادر دریای سیاه به موازات مسیر ایران، ایجاد کریدور شمالی- جنوبی میان کشورهای آسیای میانه به موازات کریدور شمالی- جنوبی ایران، طراحی مسیر لاجورد در موازات کریدور شرقی- غربی ایران از جمله مسیرهای موازی حمل و نقل کالا در دستور کار قرار گرفت و بتدریج اجرایی شد تا اهمیت کریدورهای متصل به ایران را فاقد ارزش سازد. به همه اینها باید شکلگیری مسیرهای جایگزین انتقال انرژی به منظور کاهش ظرفیت ترانزیتی ایران در تنگه هرمز را هم مورد اشاره قرار داد. صرف هزینههای هنگفت برای اجرایی کردن پروژه موسوم به تاپی با هدف ایجاد خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به هند از دیگر اقداماتی بوده که به پشتوانه سرمایهگذاری اقتصادی گسترده دولت پیشین امریکا و با هدف کاستن از اعتبار ژئوپلیتیک منطقهای ایران دنبال شده است.
نگاه آسیایی ایران
تلاش ایران برای آگاه کردن اعضا و تحکیم عزم آنها جهت تقویت مناسبات منطقهای یکی از راهکارهای مناسب در جهت نزدیک شدن سازمان اکو به موفقیت خواهد بود. خاصه آنکه اینک به اثبات رسیده که ورود کشورهای این سازمان به عرصه همکاریهای اقتصادی، ایجاد نوعی توافقهای سیاسی، فرهنگی و دیپلماتیک بین آنها را ضروری میسازد.
اگرچه این امر به دلیل بروز بحرانهای متعدد در منطقه و تناقضهای طبیعی در سویه گیریهای سیاسی کشورهای عضو امری آسان به نظر نمیرسد اما بی تردید تمرکز بر قرابتهای فرهنگی میتواند ظرفیت این کشورها را در حوزههایی که با یکدیگر همپوشانی دارد، به کار گرفته و امکانهای موجود همکاری را به صورت تدریجی به سایر زمینهها تسری دهد.
به این ترتیب مسلم آن است که پیگیری آنچه در دولت سیزدهم تمرکز بر مناسبات منطقه و آسیایی مطرح شده و طرح این خواست که کشورهای منطقه در اقدامی هماهنگ به تلاش برای محقق کردن اهداف اقتصادی و سیاسی و امنیتی خود بپردازند، از جمله یکی از محورهای مهمی است که از سوی رئیس جمهور ایران در اجلاس منطقهای اکو دنبال میشود. پیشتر رئیس دولت سیزدهم در آغاز مسئولیت خود با اشاره به فعال شدن دیپلماسی اقتصادی و اینکه اولویت اصلی دیپلماسی دولت جدید، همسایگان ایران خواهند بود، همافزایی میان مناسبات سیاسی و تعاملات اقتصادی را الگوی مناسبی برای تحقق همگرایی اقتصادی منطقهای عنوان کرده بود. به گفته او، دولت سیزدهم این موضوع را با جدیت در دستور کار قرار داده و معتقد است که میتوان حجم کنونی تبادلات اقتصادی را به دو برابر افزایش داد.
برش
رئیسی در حالی عازم ترکمنستان میشود که به نظر میرسد ایران نسبت به دورههای گذشته حضور خود در این اجلاس، موقعیت متفاوتی دارد. دولت رئیسی با به جریان انداختن تحرکات دیپلماتیک همه جانبه در منطقه خاورمیانه و آسیا کوشیده مانع از آن شود اقدامات کشورهای منظومه غرب و در رأس آنها امریکا به افزایش فشار علیه ایران و بی اثر کردن اتحادیهها و ائتلافهای منطقهای بینجامد. راهکاری که میتوان آن را برای برون رفت منطقه از وضعیتی دانست که اصطکاکهای درونی مانع از رشد و توسعه آن شده و بستری برای یکهتازی امریکا و برخی بازیگران اروپایی فراهم آورده است.
ناگفته پیداست که ممانعت از به ثمر رسیدن اهداف آسیایی امریکا علیه ایران برای تضعیف ظرفیتهای حاصل از مزیتهای نسبی آن در عرصه صادرات و ترانزیت جز از طریق طراحی یک راهبرد همهجانبه ممکن نخواهد شد. راهبردی که یکی از ابزارهای مهم عملی کردن آن بهرهگیری از ظرفیت سازمانهای منطقهای همچون اکو میباشد. ترمیم و تقویت مناسبات با کشورهای منطقه آسیا و بهرهگیری مؤثر از ظرفیت اقتصادی سازمانهای همکاری در اولویت سیاست خارجی ایران، روندی دوراندیشانه است که در سیاست خارجی دولت رئیسی پی گرفته میشود.
از این رو حضور رئیس جمهور کشورمان در اجلاس پیش روی اکو و همه رهاوردهای دیپلماتیکش نقطه عطف تحولاتی خواهد بود که قرار است در روزها و ماههای آینده رخ دهد و موجب به ثمر رسیدن این رهاورد در بازار اقتصاد ایران شود.
گروسی سفر خود به ایران را بینتیجه خواند
مدیرکل دست خالی آمد، دست خالی برگشت
نتایج مذاکرات اخیر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی اگرچه با یک متن تفاهم برای حل و فصل اختلافات موجود همراه نشد اما انجام گفتوگوها در یک فضای سازنده و توافق برای ادامه مذاکرات نشان از آن دارد که دو طرف عزم خود را برای عبور از مشکلات جاری جزم کردهاند. این گفتوگوها که یک روز پیش از برگزاری نشست شورای حکام صورت گرفت به توافق دو طرف برای ادامه مذاکرات با هدف خاتمه دادن به موضوعات اختلافی انجامید.
«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس در سفر اول آذرماه به تهران گفتوگوهای مهمی را با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه انجام داد. «گروسی» در بازگشت به وین در یک نشست خبری بعد از ملاقاتهای خود در تهران خبر داد که رایزنیهای گسترده برای رسیدگی به مسائل پادمانی باقیمانده ایران که در دو گزارش به تفصیل شرح داده شد، بینتیجه باقی مانده است.
مدیرکل آژانس همچنین ادعا کرد: «علاوه بر این، برخلاف توافق صورت گرفته بین آژانس و ایران در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱، عدم دسترسی به مجتمع «تسا» به این معناست که احیای نظارت و بازرسی بر تمامی تأسیسات و مکانهای ایران در رابطه با برجام تکمیل نشده است.»
به گفته «گروسی» این مسأله به طور جدی بر توانایی آژانس برای تداوم اطلاع از وضعیت کارگاه تأثیر میگذارد. او با تأکید بر اینکه آژانس ارتباط با ایران را ادامه میدهد تا بتواند موضوعات جاری را حل و فصل کند، یادآور شد که برای رسیدن به این هدف هر اندازه که لازم باشد، با مقامهای ایران برای حل این مسائل تعامل میکند.
ادعای مدیرکل آژانس مبنی بر عدم پیروی تهران از تعهداتش در چارچوب بیانیه 12 سپتامبر به توافق همکاری سه ماههای بود که ایران بعد از متوقف کردن اجرای پروتکل الحاقی با آژانس نهایی کرد و بر اساس آن قرار شد به رغم عدم دسترسی مستقیم و زنده آژانس بر فعالیتهای هستهای کشورمان، دوربینهای این سازمان همچنان به ثبت اطلاعات ادامه دهد و اگر مشکلات جاری میان دو طرف حل و فصل شد، این اطلاعات در اختیار آژانس قرار گیرد. اما ممانعت تهران از ارائه مجوز به آژانس برای تعویض دوربینهای خود در مجتمع هستهای «تسای کرج» که پیشتر به دلیل حمله خرابکارانه با خسارتهایی روبهرو شده بود، سبب نارضایتی مقامهای آژانس شد. همین امر سبب شد که «گروسی» جهت حل این موضوع و همچنین اختلافی که پیرامون یکی از مراکز هستهای ایران به وجود آمده بود، به تهران سفر کند.
حمایت مسکو از رایزنیهای تهران و آژانس
«میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی وین هم در واکنش به سفر مدیرکل آژانس به تهران و تأکید بر حمایت کشورش از تلاشهای جاری گفت: اگر چه این سفر بی نتیجه بود و توافق کامل صورت نگرفت اما آژانس به همکاری با طرف ایرانی برای حل مسائل باقیمانده ادامه خواهد داد.
یک روز بعد از ملاقاتهای تهران، نشست شورای حکام آژانس از روز گذشته با محوریت بررسی فعالیتهای هستهای ایران آغاز شد. گفتنی است اعضای شورای حکام در این نشست ۳ روزه درباره گزارش کمیته همکاریهای فنی، راستیآزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، درخواست پادمان در کرهشمالی و اجرای توافقنامه پادمانهای NPT در سوریه بحث و گفتوگو میکنند.
اگرچه سفر اخیر «گروسی» به ایران نتوانست گره چندانی از اختلافات جاری بگشاید اما اعلام آمادگی کشورمان برای تداوم بخشیدن به رایزنیهای دیپلماتیک با آژانس میتواند به معنای گشوده ماندن روزنههای روشنی جهت حل اختلافات با یک نسخه قابل قبول برای هر دو طرف باشد.
معاون دیپلماسی اقتصادی در نشست با شرکتهای پتروشیمی و دارویی کشور مطرح کرد؛
اعلام آمادگی وزارت خارجه برای ارتقای سطح صادرات
مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به منظور بررسی وضعیت صنعت پتروشیمی کشور و رفع مشکلات این صنعت در حوزه صادرات، میزبان نشستهایی با صاحبان و شرکتهای فعال در صنعت پتروشیمی و همچنین مدیران تشکلها و شرکتهای تولیدکننده دارو و تجهیزات پزشکی بود. به گزارش «ایران»، در این نشست پس از گزارش نمایندگان حاضر در جلسه در مورد شرایط صنعت پتروشیمی و مشکلات آنان در زمینه سرمایهگذاری خارجی و صادرات محصولات، معاون دیپلماسی وزارت امور خارجه ضمن تأکید بر حمایت کامل وزارت امور خارجه از فعالیتهای این صنعت، آمادگی این وزارتخانه را برای رفع مشکلات آنها اعلام کرد و گفت: معاونت دیپلماسی اقتصادی با همکاری سفارتخانههای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور میتوانند در زمینه بازاریابی و همچنین جلب و جذب سرمایهگذاران خارجی کمک کنند.
صفری با بیان اینکه وزارت امور خارجه در زمینه معرفی محصولات شرکتهای ایرانی در سایر کشورها، توجه به تهاتر محصولات ایرانی در فرایند صادرات و ایجاد زمینههای قانونی فعالیت شرکتهای ایرانی در سایر کشورها اقدامات لازم را انجام داده، بر آمادگی وزارت امور خارجه و نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور برای کمک به رفع مشکلات و توسعه صادرات محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی تأکید کرد. نمایندگان صنعت پتروشیمی نیز آمادگی خود را برای همکاری نزدیک با بخش دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در راستای رفع مشکلات خود اعلام کردند. معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه از سوی دیگر، در ادامه تلاشها برای عملیاتی کردن کریدور شمال- جنوب، میزبان نشست هماهنگی انتقال بار از طریق مسیرهای ترکیبی دریایی- ریلی بود. در این نشست که با حضور نمایندگان بخشهای دولتی و خصوصی حوزه حمل و نقل ریلی و دریایی کشور برگزار شد، مقرر شد با توجه به درخواستهای روزافزون برای انتقال محمولههای کانتینری از شرق دور به مقصد آسیای مرکزی و قفقاز، روسیه و اروپا از طریق بنادر جنوبی ایران، مسیرهای ترکیبی کریدور شمال- جنوب توسط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و راهآهن جمهوری اسلامی ایران به صورت برنامهای، عملیاتی شود. انجام این نشستها از سوی معاونت اقتصادی وزارت خارجه با فعالان اقتصادی کشور در امتداد پیگیری دیپلماسی اقتصادی است که دولت سیزدهم با هدف گسترش روابط با همسایگان و ایجاد حلقهای از روابط بویژه با کشورهای همسایه و منطقه به جریان انداخته است. هدفی که بی تردید یکی از ابزارهای عملی شدن آن، توسعه روابط با همسایگان، بهرهگیری از توافقات دوجانبه تجاری و ارزی و برقراری بازار بین بانکی معاملات ریالی و ارزی با کشورهای حوزه منطقه است. خاصه آنکه به دنبال تلاشهای ضد ایرانی غرب از طریق تحریمها، ایران درصدد برآمده رویکرد منطقهای خود را از طریق تمرکز بر سیاستهای اقتصادی ذیل مواضع و منافع خود دنبال کند.
تقویت دیپلماسی اقتصادی میتواند در نهایت به تسهیل کردن زمینه مشارکت فعال بخش خصوصی از جمله صنعتگران و بازرگانان در بازار کشورهای منطقه بینجامد. در همین چهارچوب تشکیل شورای هماهنگی دیپلماسی اقتصادی متشکل از وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور خارجه ذیل معاونت اقتصادی و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به عنوان بالاترین سطح بخش خصوصی به منظور تسریع در تصمیمگیریها از جمله اقداماتی است که کمک رسان دولت در پیگیری اثرگذار دیپلماسی اقتصادی خواهد بود. ناگفته پیداست که بازوی اجرایی این اهداف، نمایندگیهای ایران در خارج از کشور به شمار میآیند که میتوانند به عنوان یک مرجع مهم برای فعال کردن ظرفیتهای اقتصادی ایران در کشور میزبان، زمینه سرمایهگذاریهای خارجی را برای کشور فراهم کنند.
حاج قاسم به من گفت«انسیه خانم! شما مدافعانِ مدافعان حرم هستید»
خبر اول اینکه، دفاع پرس نوشت که انسیه شاهحسینی، کارگردان فیلم «به کودکان شلیک نکنید» به نقل خاطرهای از شهید حاج قاسم سلیمانی پرداخت و گفت: شهید سلیمانی به من گفت «انسیه خانم! ما مدافعان حرم هستیم، اما امثال شما که درباره این مسائل فیلم میسازید، مدافعانِ مدافعان حرم هستید.»
خودداری بیژن زنگنه از حضور در دادگاه کرسنت
خبر دیگر اینکه، جهان نیوز در گزارشی نوشت: از سال ۹۱، پرونده آقای زنگنه در موضوع کرسنت با صدور کیفرخواستی به جریان افتاده و چندین بارهم تاکنون احضار شده است و طبق شنیدهها آخرین احضار زنگنه، در تاریخ ۱۵ آبان سال جاری بوده اما وی حضور در دادگاه استنکاف کرده است.
«بوریس جانسون» متن سخنرانیاش را گم کرد!
دست آخر اینکه، به گزارش «ایران آنلایــــــــــن»، «بوریـــــــس جانسون» نخست وزیر انگلیس طی سخنرانی در جمع کارفرمایان انگلیسی، یادداشتهای خود را گم کرده و شروع کرد به پرت و پلا گفتن. وی درآن شرایط خاص، درحالی که به دنبال یادداشتهایش میگشت، گفت: بنابراین خیابانهای امن، مدارس خوب، پهنای باند عالی، آ آ آ . منو ببخشید...
سفیر چین در تهران مطرح کرد
حمایت قاطعانه از خواستههای ایران درباره برجام
سفیر چین در تهران تأکید کرد که کشورش قاطعانه از دفاع ایران از حاکمیت ملی و عزت ملی، مخالفت با مداخله خارجی و خواستههای منطقی این کشور در مورد توافق جامع در مورد موضوع هستهای ایران حمایت میکند. به گزارش ایسنا، «چانگ هوآ» در ایران در یادداشتی با اشاره به اینکه مقامات بلندپایه چین و ایران بارها در مورد ارتقای توسعه روابط چین و ایران در شرایط جدید تبادل نظر کردهاند و برای هدایت آینده روابط ایران و چین به اجماع گسترده دست یافتهاند، افزود: «پس از شیوع همهگیری ویروس کرونا، دو کشور با یکدیگر همکاری کرده و به یکدیگر کمک کردند و مشترکاً اثر خوبی از همکاری در مبارزه با این همهگیری بر جای گذاشتند و دوستی بین دو ملت بیش از پیش عمیقتر شد». او در ادامه یادآور شد: «تهران و پکن در سالجاری برای بهرهبرداری از ظرفیتهای همکاری در زمینههای مختلف و برنامهریزی چشمانداز همکاریهای بلندمدت، یک طرح همکاری جامع امضا کردند. این امر به بهبود مستمر و ارتقای مشارکت راهبردی جامع چین و ایران کمک خواهد کرد و به نفع دو ملت خواهد بود». «چانگ هوآ» ساخت مشترک «یک کمربند و یک جاده» را مطابق با روند کلی تاریخ و در راستای منافع مشترک مردم چین و سایر نقاط جهان دانست و تصریح کرد: «این جادهای برای صلح، رفاه، گشودگی، خرمی، نوآوری و تمدن است. چین مایل است با همه طرفها از جمله ایران برای کمک به یکدیگر، غلبه بر مشکلات، ایجاد فرصتها و به اشتراک گذاشتن رفاه همکاری کند تا این ابتکار شرقی به نفع مردم همه کشورها شود».
استدعای یک اسرائیلی دیگر از طرفین مذاکره با ایران
تا جای ممکن بر ایران سخت بگیرید!
اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی در دیدار با بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس در مورد مسائل گوناگون از جمله مذاکرات هستهای ایران گفت وگو کردند. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، هرتزوگ در مورد مذاکرات هستهای به بوریس جانسون گفت: از متحدان خود در 1+5 انتظار داریم تا جای ممکن در مورد ایران سختگیری کنند و اگر تمام گزینهها [علیه ایران] روی میز باشد ممکن است اوضاع را به نحو بهتری تغییر دهد. او در ادامه ادعا کرد: ایران در مورد مسأله هستهای خود صادقانه عمل نمیکند. رئیس رژیم صهیونیستی علیه حماس نیز سخن گفت و از بوریس جانسون به خاطر قرار دادن نام این گروه در لیست گروههای تروریستی تشکر کرد و گفت: این پیامی مهم برای سازمانهای تروریستی و افراطیون دنیاست که تلاش میکنند اوضاع را در غرب آسیا خراب کنند. گفتنی است دور ششم مذاکرات هستهای ایران در تاریخ ۳۰ خرداد ماه سال جاری و در وین برگزار شد. دور بعدی این مذاکرات بزودی و در تاریخ ۸ آذرماه آغاز خواهد شد. امریکا در همین راستا خواستار گفتوگو با ایران شده است. ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه امریکا در این خصوص گفته بود خواستار از سرگیری گفتوگوها برای رسیدگی به موارد اختلافی با ایران است. این در حالی است که دونالد ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود از برجام خارج شد. بهرغم خروج امریکا، ایران همچنان در توافق هستهای باقی مانده و در چارچوب قوانین آن، غنیسازی اورانیوم خود را افزایش داد.