برای حفظ داشته‌هایمان تلاش کنیم

احمد محیط طباطبایی
رئیس ایکوم ایران و تهران‌پژوه
تقاطع کوچه بخارا و خیابان صف یا همان باغ سپهسالار مشهور، میزبانی یکی از معدود ساختمان‌های تاریخی به‌جای مانده از روزگار گذشته این محدوده را برعهده دارد. آن‌طور که در خبرها آمده وجود ماشین‌های سنگین و لودرها از تخریب احتمالی این ساختمان می‌گویند؛ بنایی که به روایتی برای مدتی میزبانی هیأت تحریریه مجله توفیق را به عهده داشت و محل رفت و آمد بزرگان طنزنویسی و ادبیات معاصرمان بود؛ از ابراهیم باستانی پاریزی، کیومرث صابری، منوچهر احترامی، عمران صلاحی و حسین توفیق گرفته تا حتی جوان‌ترهایی نظیر کامبیز درمبخش. البته طی سال‌های اخیر حیات این ساختمان به چاپخانه‌ای گره خورده بود، البته که تفاوتی ندارد این ساختمان به مجله توفیق تعلق داشته یا حتی یک چاپخانه قدیمی! نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد، حیات این ساختمان به‌عنوان بخشی از هویت فرهنگی-تاریخی تهران است که باید برای حفظ آن کوشید. گفته‌های احمد محیط طباطبایی، تهران‌پژوه و کارشناس فرهنگی را درباره این مسأله می‌خوانید.
 
اینکه این ساختمان در دوره‌ای میزبانی هیأت تحریریه نشریه توفیق را بر عهده داشته، روایتی است که اطلاع دقیقی از چگونگی و صحت آن نداریم. هر چند که این مسأله چیزی از اهمیت بنای مورد بحثمان کم نمی‌کند و این ساختمان همچنان یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های این محدوده به شمار می‌آید و از ارزش زیادی هم برخوردار است. از آنجایی که این بنا در خیابان سپهسالار که به نوعی محدوده کفش‌فروشان است واقع شده پیشنهاد تبدیل آن به موزه کفش را مطرح کرده‌ایم. در روزگار فعلی که بسیاری از ساختمان‌ها و خیابان‌های قدیمی تهران تحت تأثیر روند نوسازی از میان رفته‌اند، بیش از پیش حفاظت از چنین بناهایی ضروری است، فارغ از اینکه چه رویدادها یا وقایعی در آن رخ داده است. اغلب ساختمان‌های خیابان باغ سپهسالار از میان رفته و آن معدود بناهای انگشت شماری هم که باقی مانده‌اند در کوچه-پس کوچه‌های فرعی و دور از دید مردم قرار دارند. از جمله دیگر اقداماتی که نباید از آن غفلت کرد به خیابان مصباح، ادامه خیابان صفی علیشاه بازمی‌گردد؛ نیاز به حفظ بناهای قدیمی واقع شده در آن احساس می‌شود بویژه که در این محدوده پاساژهای متعددی هم ساخته شده است. اینکه برای از میان رفتن بناهایی که دیگر ردپایی هم از آن نیست حسرت بخوریم که فایده‌ای ندارد؛ مهم این است که برای حفظ داشته‌هایمان تلاش کنیم. از نمونه‌های خوبی که شاهد آن هستیم و امیدوارم به نتیجه برسد همین راسته خیابان رودکی است که از تئاتر شهر تا تالار رودکی و تالار وحدت را شامل می‌شود. به طور قطع اگر برنامه‌ریزی این پهنه فرهنگی به سرانجام برسد شاهد اتفاقات خوبی در جهت استمرار فضای فرهنگی در شهرهایمان خواهیم بود و این اتفاق می‌تواند الگوی خوبی برای سایر محله‌های تهران و حتی دیگر شهرهایمان شود. خیابان لاله‌زار هم از دیگر محله‌هایی است که برای حفظ و بنای مجدد آن باید کوشید؛ این خیابان تا جایی که مطلع هستم مورد توجه خود شهردار تهران هم هست. مهم‌ترین اهمیتی که برای خیابان لاله‌زار می‌توان متصور شد جایگاهی مشابه خیابان شانزلیزه پاریس است. تهران هم از نظر فرهنگی و هم از منظر تاریخی پیوند محکمی با لاله‌زار دارد. امیدوارم این خیابان از شکل و شمایل پاساژگونه‌اش خارج شود و شاهد فعالیت مجدد آن به‌عنوان بخشی از تاریخچه فرهنگی تهران باشیم.
از بحث ساختمان مذکور و ضرورت حفظ خیابان‌های مورد بحثمان که بگذریم شاید بد نباشد که نگاهی هم به وضعیت افکارعمومی نسبت به تلاش برای بقای این بخش مهم از حیات فرهنگی‌مان داشته باشیم. اتفاقی که طی دهه‌های اخیر رخ داده و نمی‌توان منکر آن شد جلب توجه عموم به وضعیت این ساختمان‌هاست؛ همین که شما اهالی رسانه با من و دیگر همکاران فعال در حوزه فرهنگ و مسائل مرتبط با میراث فرهنگی تماس می‌گیرید گویای تغییرات مثبتی است که در این زمینه در حال وقوع است. نسل جوان با وجود انتقادهایی از جمله شتابزدگی یا غرق شدن در دنیای تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی متوجه آنان است، نسبت به هویت فرهنگی خود حساس شده‌اند. همین مسأله میزان آسیب‌هایی که متوجه بخش‌های مختلف فرهنگ شده را تا حدی کنترل کرده و کاهش داده است. برای دستیابی به وضعیت مطلوب در حفظ بناهای تاریخی ذکر نکته‌ای ضروری است؛ اینکه در سطح کلان سیاستگذاری، به طرحی جامع در زمینه برنامه‌ریزی‌های فرهنگی نیاز داریم. تحقق این مسأله هم به همکاری سازمان‌ها و تشکل‌های مرتبط از جمله وزارت فرهنگ، سازمان میراث فرهنگی و سازمان شهرداری‌ها وابسته است. البته شهر تهران هم‌اکنون از وجود طرحی جامع در این زمینه برخوردار است اما مسأله اینجاست که تا چه اندازه برای اجرایی شدن آن تلاش می‌شود. اجرای یک قانون با همه ویژگی‌های آن مهم‌ترین نیازی است که نباید از آن غافل شد.