آموزش آنلاین، مقدمه ورود آموزش و پرورش به عصر دیجیتال

شیرزاد عبداللهی
کارشناس تعلیم و تربیت
آموزش آنلاین تا قبل از شیوع ویروس جدید کرونا، در مدارس کاربرد محدودی داشت، اما جهانگیر شدن کووید 19، آموزش و پرورش در همه کشورها را تحت تأثیر قرار داد. مدارس در ایران از اوایل اسفندماه 98 تعطیل شدند و زمان قطعی بازگشایی مدارس اعلام نشد. باید گفت که آموزش و پرورش در همه جای دنیا نهادی محافظه کار است و در مقابل تغییر مقاومت می‌کند. مدرسه نهادی است که در آن افرادی از نسل گذشته، کودکان امروز را برای فردا تربیت می‌کنند. در نتیجه مدارس نمی‌توانند به سرعت خود را به روز کنند. تعطیلی کرونایی باعث روی آوردن به آموزش آنلاین شده است و این اتفاق همه جنبه‌های آموزش سنتی از حضور فیزیکی دانش‌آموز و معلم در کلاس، رابطه معلم و شاگرد، نقش معلم، جایگاه کتاب‌های درسی، ساعات آموزش، نقش دولت‌ها در آموزش و پرورش را با چالش‌های های مهمی روبه رو می‌کند. اغلب نظام‌های آموزشی، تعطیلی مدرسه را پدیده‌ای موقت و چندماهه می‌دانند و به آموزش آنلاین به‌عنوان تاکتیکی موقتی و از سرناچاری می‌نگرند. اما عده‌ای معتقدند که ممکن است موج جدید گسترش کووید 19 در پاییز آینده همراه با آنفلوانزای معمولی جوامع انسانی را با شدت بیشتری درنوردد و مرحله دوم تعطیلی مدارس آغاز شود. این نگرانی‌ها مسأله آموزش آنلاین را مانند حفظ فاصله اجتماعی و دورکاری در اقتصاد، تبدیل به مسأله‌ای استراتژیک کرده است. در 30 سال گذشته در حالی که بخش‌های دیگر حیات اجتماعی مانند اقتصاد و صنعت بیشترین تأثیر را از انقلاب انفورماتیک پذیرفته‌اند، بخش آموزش کمترین تأثیر را پذیرفته است. مدرسه سنتی با محتوای کتاب‌های درسی، شکل ارائه درس، زمان آموزش و روش‌های سربازخانه‌ای، کودکان عصر دیجیتال را عاصی و معترض کرده است. در‌ گذار از مدرسه سنتی به مدرسه نیمه دیجیتال یا دیجیتال، الزامات استفاده از ابزارهای جدید، خود را تحمیل می‌کند. کسی که تا دیروز سوار بر اسب بوده، اگر قصد کند که اتومبیل براند، باید قواعد رانندگی اتومبیل را بیاموزد. با قواعد و مهارت‌های دوره اسب سواری، نمی‌توان اتومبیل راند. آموزش و پرورش نیمه دیجیتال که نیاز امروز ایران است، را نمی‌شود در چارچوب بوروکراسی اداری، حاکمیت معلم بر کلاس، محدود کردن دانش‌آموز به کتاب درسی و تحکم‌های رایج در مدارس اجرا کرد، همانگونه آموزش آنلاین قالب‌های مناسب خود را می‌طلبد. کووید 19، این فایده را داشت که گوشی‌های هوشمند، کامپیوتر و تبلت را به‌عنوان ابزار آموزشی(واقعی نه نمایشی) وارد سیستم رسمی آموزش و پرورش کرد. آیا ابزار آموزش دیجیتال (گوشی هوشمند، کامپیوتر و تبلت) چه در دوره کرونا و چه بعد از آن، مثل گچ و تخته سیاه و میز و نیمکت، مشمول آموزش و پرورش رایگان می‌شوند؟ اگر آموزش و پرورش نتواند این ابزار‌ها را برای معلمان و دانش‌آموزان تهیه کند، تبعیض و شکاف آموزشی بین فقیر و غنی گسترده‌تر می‌شود.