کرونا و فرصت بازسازی سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی

ادامـــــه از صفحه اول
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری ایران نیز به‌عنوان مسئول تشکلی که بیش از دیگران با آسیب‌های اجتماعی سروکار دارد، سخنان خود را با موضوع سکونتگاه‌های غیررسمی آغاز کرد. او با اشاره به وجود هزار و 100 محله در کشور که از حداقل‌های خدمات عمومی بی‌بهره‌اند، از ستاد ملی کرونا درخواست کرد که با بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های غیردولتی فعال، تدبیری برای این کمک به این محله در مواجهه با بیماری کرونا اتخاذ شود.  حمایت از گروه‌های خیابانی از قبیل معتادان، متکدیان و کودکان کار در مقابله با کرونا دیگر تأکید رئیس انجمن مددکاری ایران بود. او همچنین به ضرورت حمایت از پنج دهک پایینی اقتصادی کشور که تحت پوشش هیچ سازمان حمایتی نیستند و جمعیتشان به گفته او نزدیک به چهارونیم میلیون نفر است، تأکید کرد. حمایت‌های روانی از خانواده‌های بازماندگان و دیگر کسانی که عزیزانشان را از دست دادند اما نتوانستد آیین سوگ را برگزار کنند و اتخاذ سیاست‌هایی برای تشویق بنگاه‌ها به ایفای مسئولیت اجتماعی، دیگر پیشنهادهای موسوی چلک در این جلسه بود.
عابد جعفری؛ ارتباط دائم دولت با انجمن‌های علمی و تخصصی
 حسن عابدجعفری که به نمایندگی از دو انجمن مدیریت رفتار سازمانی و انجمن شفافیت ایران سخن می‌گفت، سخنان خود را بر اساس مقایسه شرایط فعلی کشور با دوران دفاع مقدس آغاز کرد و با اشاره به وجود شباهت‌های بسیار تأکید کرد که شیوه مدیریت متمرکز فعلی با توجه به تجربه جنگ، شیوه مؤثری است و نتایج مثبتی در مدیریت موضوع کرونا داشته است.
عابدجعفری، با اشاره به گردهمایی رؤسای انجمن‌های علمی و دانشگاهی حوزه علوم اجتماعی، به ظرفیت بالای این انجمن‌ها و جمع‌های نظیرشان اشاره و تأکید کرد با وجود این ظرفیت در دولت‌های مختلفی سازماندهی برای بهره‌برداری از این مجموعه‌ها نشده است.  او با تأکید بر ضرورت مشارکت‌جویی و مشورت‌پذیری دولت، خواستار ارتباط دائم و مستمر انجمن‌های علمی و نهادهای مدنی مؤثر با دولت شد و اظهارکرد: اگر این ارتباط به وجود نیاید، سیستم اطلاع‌رسانی دیگری مرجعیت پیدا می‌کند که منجر به تعارض منافع و جابه‌جایی اهداف می‌شود.
عباسی شوازی؛ تشکیل کمیته ملی راهبردی جمعیت
جلال عباسی شوازی رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران، از منظر رشته تخصصی خود بحث را آغاز و به تأثیر همه‌گیری کرونا به روند رشد جمعیت و فرزندآوری و تشکیل خانواده و تبعات احتمالی این پیامدها برای آینده کشور اشاره کرد.
عباسی شهنازی، به ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت اشاره و تأکید کرد که با وجود تلاش‌ها به‌دلیل اینکه مدیریت واحدی برای پیگیری این سیاست‌ها وجود نداشته، شاید به نتیجه مورد انتظار نرسیدیم.
این استاد جمعیت شناسی به برخی مطالعات انجام شده در کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا اشاره و پیش‌بینی کرد: بحران کرونا در فاصله حدود یک سال آینده منجر به کاهش مقطعی باروری و فرزندآوری شود. وی با تأکید بر ضرورت تسهیل ازدواج و تشویق مردم به فرزندآوری از طریق کمک به احساس امنیت روانی و اقتصادی، به دولت پیشنهاد کرد که برای کنترل اثرات جمعیتی همه‌گیری کرونا، کمیته ملی راهبردی جمعیت را متشکل از نمایندگان قوای مختلف تأسیس کند.
سراج زاده: ترمیم سرمایه اجتماعی با مدیریت موفقیت‌آمیز کرونا
در ادامه این نشست، سید حسین سراج زاده رئیس انجمـــــن جامعه‌شناســـــــــی ایران سخنرانی خود را از مرور سال گذشته آغاز و با تأکید بر اینکه سال 98 سال دشواری برای جامعه ایران و مدیریت اجرایی کشور بود، گفت حوادث تلخ 98 زخم‌هایی بر ذهن و ضمیر مردم گذاشت و پرسش‌هایی را برانگیخت و نظام اجرایی را با دشواری‌هایی مواجه کرد.  
    سیدحسین سراج‌زاده با بیان اینکه به زعم برخی، کرونا بزرگ‌ترین بحران جهان بعد از جنگ جهانی دوم است، همبستگی ملی و مدیریت توانمند اجرایی را برای عبور از بحران کرونا ضروری خواند. او به اثرات منفی تحریم‌ها در مواجهه کشور با کرونا اشاره و از گفت‌وگوهای انجمن جامعه‌شناسی ایران با همتایان خارجی و انجمن جهانی جامعه‌شناسی و انجمن‌های جامعه‌شناسی اروپا و امریکا خبر داد. گفت‌وگوهایی که به گفته سراج‌زاده، منجر به صدور بیانیه شدیداللحنی در مخالفت با تحریم‌های ایران، ونزوئلا و کوبا از سوی انجمن جهانی جامعه‌شناسی شده است.  رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران همچنین به کاربست دقیق دیدگاه‌های کارشناسان در مقابله با کرونا تأکید کرد و نسبت به اثرات احتمالی تعجیل در کاهش محدودیت‌های کرونایی، ابراز نگرانی کرد.   
او در نهایت، با اشاره به کاهش سرمایه اجتماعی نظام حاکمیتی کشور در سال 98 و دشوارتر شدن مدیریت بحران کرونا در اثر این مسأله، شرایط فعلی را فرصتی برای ترمیم سرمایه اجتماعی خواند و گفت با مدیریت متمرکز اجرایی و استفاده از دیدگاه‌های کارشناسان و انجمن‌های علمی، امکان بازسازی این سرمایه وجود دارد.
صفری شالی: رضایت افکار عمومی از دولت افزایش یافته
رضا صفری شالی رئیس انجمن رفاه اجتماعی، دیگر چهره متخصص حاضر در این نشست بود که به بیان نتیجه یک پژوهش تازه درباره میزان رضایت مردم از دولت در حوزه مدیریت بحران کرونا پرداخت و گفت که عملکرد دولت بویژه در حوزه بهداشت و درمان و همچنین به واسطه هماهنگی‌های ساختاری که برای مقابله با کرونا داشته است، باعث افزایش میزان رضایت افکار عمومی از دولت شده است.
وی با بیان اینکه اقشار فرودست و حاشیه‌نشین شهری که به طور عمده درآمدشان بر مبنای روزمزدی است، در پی شیوع کرونا آسیب فزاینده‌ای دیده و درآمدشان کاهش یافته است، به نتایج پژوهش‌هایی که در سازمان امور اجتماعی وزارت کشور انجام شده است نیز اشاره کرد و هشدار داد که بر اساس این پژوهش‌ها امکان اینکه بعد از کرونا مسائل و مشکلات اقتصادی و معیشتی باعث بازگشت اعتراضات در میان مردم شود، وجود دارد. رئیس انجمن رفاه اجتماعی در همین زمینه خواستار توجه دولت به اقشار فرودست و حاشیه‌نشین شهری شد و این مهم را مایه ارتقای سرمایه اجتماعی دانست. صفری شالی «احیا و تقویت نهادهای مدنی در کنار نهادهای خیریه سنتی به‌عنوان بازوی دولت در جلب حمایت و ساماندهی جامعه» را به‌عنوان پیشنهادی مشخص مطرح کرد.
هولاکویی: در علم اپیدمیولوژی در منطقه مدیترانه شرقی بی‌همتا هستیم
کوروش هولاکویی رئیس انجمن علمی اپیدمیولوژی نیز به عنوان سخنران بعدی، به تشریح سابقه و مأموریت‌های انجمن علمی اپیدمیولوژی پرداخت و گفت، به نظر می‌رسد که انجمن‌های علمی برای همکاری به رسمیت شناخته نشده‌اند و در طول 20 سال سابقه انجمن علمی اپیدمیولوژی، چندان به نظرات کارشناسی این انجمن بها داده نشده است.
وی که قرار شد دیدگاه‌های خود و انجمن متبوعش درباره مدیریت شرایط کرونا را به صورت مکتوب ارائه دهد، عنوان کرد که ایران با برخورداری از 300 دکترای اپیدمیولوژی و 600 کارشناس ارشد این رشته، از نظر توان در علم اپیدمیولوژی در منطقه مدیترانه شرقی بی‌همتاست و ذخیره‌ای از نیروی انسانی در این حوزه دارا هستیم که حتی می‌توانیم به منطقه هم کمک کنیم.
اشتریان؛ جریان مدیریت کرونا از منظر علوم سیاسی
در ادامه این نشست، کیومرث اشتریان رئیس انجمن علوم سیاسی ایران از سوی علی ربیعی برای ارائه دیدگاه‌هایش دعوت شد.
اشتریان زمانه حاضر را با توجه به وضعیت بورس، یک فرصت تاریخی برای اجرای نظام رفاه و تأمین اجتماعی که از سال 83 معطل مانده است، دانست و در حوزه ارزیابی عملکرد دولت در حوزه کرونا، مانند دیگر متخصصان حاضر در نشست به تلاش دولت برای مدیریت بهتر شرایط کرونا اشاره کرد و در عین حال خطاب به رئیس جمهوری گفت که با وجود همه زحمت‌ها، اما با یک پارادوکس «سلامت» و «کسب‌وکار» مواجه هستیم؛ پارادوکسی که مسأله شما نیست بلکه مسأله همه دنیاست و مسأله دولت‌ها هم نیست بلکه مسأله ملت‌هاست. این عبارت ساده باید به مردم منتقل شود، اما نشده و دولت در کار کردن روی این گفتمان که به مردم بگوید اینکه کسب‌وکارها به تدریج گشوده می‌شود به‌خاطر حل مشکل خود شماست موفق نبوده است؛ به همین خاطر مردم احساس زجر می‌کنند که دولت مردم را رها کرده است.
او تأکید کرد: واقعیت این است که سیاست گفتمانی در رأس همه سیاست‌هاست یعنی چگونه ذهنیت و منظومه گفتمانی مردم را سامان دهیم. کرونا دارد انقلاب چهارم صنعتی را بشدت تسریع می‌کند و دولت باید دنبال این باشد که چگونه یک مدل همکاری خصوصی و دولتی را در فضای جدید راه‌اندازی کند؛ اگر پست را مجانی کنید بخش زیادی از کسب‌وکارهای حوزه دولت الکترونیک راه‌اندازی می‌شود.
عربستانی؛ فرصتی برای بازسازی اعتماد داخلی
مهرداد عربستانی رئیس انجمن انسان‌شناسی ایران هم با بیان اینکه اکنون دولت عنان امور را به دست گرفته و کارنامه دولت در مدیریت شرایط کرونا تا این لحظه قابل قبول است، به برخی نقاط ضعف هم اشاره کرد.  او گفت که در جریان کرونا یک نقطه ضعف وجود دارد و آن تعامل با افکار عمومی است، یعنی لحن و خطابی که به مردم صورت گرفته و اطلاعاتی که ارائه شده است قانع‌کننده نبوده و ذهنیتی شکل گرفته است، ذهنیت خودش فکت اجتماعی است و بر روی بقیه جامعه تأثیر می‌گذارد و می‌تواند بر روی اعتماد ملی تأثیر بگذارد.
به گفته این انسان‌شناس، امروز دولت ایران و دولت‌های دیگر با تصمیم‌های سختی برای انتخاب بین معیشت و مسأله سلامت مواجه هستند، انتخابی که هر طرفش را بگیرید هزینه دارد. این ایام فرصتی برای بازسازی اعتماد داخلی است.
میثمی؛ تأکید بر رعایت اولویت‌بندی‌ها در بازگشایی‌ها
علی پاشا میثمی، رئیس انجمن پزشکی اجتماعی نیز به عنوان آخرین نماینده انجمن‌های علمی تخصصی، یکی از مشکلاتی که به‌طور کلان در کشور با آن مواجه هستیم را این دانست که بیش از پیشگیری بر درمان مواجه هستیم. او خواستار شد در بازگشت به فعالیت‌ها، اولویت‌بندی‌ها رعایت شوند و کلیدی بودن نظام مراقبت بیماری‌ها درک شود تا بتوانیم پیش‌بینی و پیگیری کنیم و این برای مردم جا بیفتد که قرار بر این نیست ما شاهد تمام شدن بیماری کرونا باشیم.
رئیس انجمن پزشکی اجتماعی همچنین گفت که بحث انزوای اجتماعی و خشونت‌های خانوادگی و وضعیت اقتصاد و پویایی از جمله مسائلی است که توجه بیشتر دولت را می‌طلبد. شرایط حاضر فرصت خوبی است تا ظرفیت‌های مجازی‌سازی جهت ایجاد شغل‎های جدید، اطلاع‌رسانی متمرکز و ایجاد زیرساخت برای مشارکت بخش خصوصی بیشتر جدی گرفته شود.

بــرش
رسولیان: مواجهه تخصصی راز موفقیت در مقابله با کرونا

مریم رسولیان رئیس انجمن روانپزشکی ایران نیز با ابراز امیدواری نسبت به اینکه بحث اهمیت سلامت روان صرفاً در حد صحبت باقی نمانده و در عملکردها نیز خود را نشان دهد، با ارائه اعداد و ارقامی در حضور مسئولان ارشد دولتی سعی کرد نشان دهد که توجه به سلامت روان همچنان در حد صحبت باقی مانده است.   او گفت که بودجه سلامت روان در ایران 3.6 درصد از کل بودجه سلامت است در حالی که 16 درصد بار بیماری‌های کلی پزشکی مربوط به بیماری‌های روانپزشکی است.  رسولیان با یادآوری اینکه بحث سلامت روان فقط یک بحث بهداشتی نیست بلکه بر توسعه اقتصادی و توسعه پایدار مؤثر است، تأکید کرد که خیلی از طرح‌ها و برنامه‌ها نیازمند پیوست سلامت روان اجتماعی هستند.   او در ادامه به تحلیل نوع مواجهه کشور با پدیده شیوع کرونا پرداخت و عنوان کرد: برخلاف برخی حوادث که در گذشته اتفاق افتاد، در موضوع کرونا، وزارت بهداشت به درستی پررنگ شد و به واسطه اطلاع‌رسانی‌ها و توضیحاتی که برای مردم داد، در آنها نوعی اعتماد ایجاد کرد، مردم را همراه کرد و تاب‌آوری آنها را بالا برد. موضوعی که می‌توانست به موضوعی سیاسی تبدیل شود، به صورت یک مسأله بهداشتی برای مردم جا افتاد.   او در ارزیــــــــــابی وضعیــــت مدیریت کرونا در ایران نیز اظهار کرد که «مدیریت کشور ما در کرونا نسبت به بقیه جاهای دنیا خوب بود.  مواضع اخیر رئیس جمهوری که با مردم شفاف صحبت کرد و گفت که اگر وزارت بهداشت نظر دهد محدودیت‌ها قابل برگشت است نیز برای مردم اطمینان‌بخش بود.»   رئیس انجمن روانپزشکی ایران در پایان ارائه نکاتش به رئیس جمهوری، عنوان کرد که در بحث حل مسأله باید دنبال راه‌حل بگردیم نه اینکه مقصر پیدا کنیم؛ این درحالی‌است که در کشور ما هر شکستی عده‌ای مقصر داشته اما فرآیندی اصلاح نشده است!