سینما تسلیم کرونا نخواهد شد

پرویز جاهد
‌منتقد سینما
شیوع ویروس کرونا در جهان، تأثیر ویرانگر و جبران‌ناپذیری بر صنعت و هنر سینما در سرتاسر جهان گذاشت. بسیاری از سالن‌های سینما در این دوران، تعطیل و ورشکسته شدند، فیلم‌های بسیاری، فرصت اکران پیدا نکردند، پروژه‌های سینمایی بسیاری نیمه کاره رها شده و برگزاری جشنواره‌های سینمایی بسیاری لغو شد یا به تعویق افتاد. عکسی از شهر ساحلی کن در فضای مجازی منتشر شده که زنی را ماسک بر صورت در حال قدم زدن در ساحل خلوت کن و در کنار بنری از عکس‌های ستارگان سینما نشان می‌دهد. دیدن چنین تصویری از شهر کن که میعادگاه عاشقان سینما از سراسر جهان در این فصل سال است، باورکردنی نیست. شهر ساحلی کن، دریای صاف، آسمان آبی و ساحل زیبای کوت‌دآزور، از زیباترین مکان‌های تفریحی دنیاست و هر سال از ماه اردیبهشت به بعد هزاران توریست را به سوی خود می‌کشد. هر ساله در چنین روزهایی، غوغایی در کن برپا بود و هزاران سینماگر، منتقد، خبرنگار، عکاس، فیلمبردار و گزارشگر از سراسر جهان برای شرکت در یکی از عظیم‌ترین و باشکوه‌ترین رویدادهای سینمایی سال به کن می‌رفتند. اما کن، حالا این چنین خلوت و سوت و کور است و خبری از ستاره‌های سینما، فرش قرمز و برق فلاش‌ها و میهمانی‌ها و پارتی‌های شبانه در هتل‌های شیک و پنج ستاره یا روی کشتی‌ها و قایق‌های تفریحی در ساحل کن نیست.
به‌دنبال شیوع ویروس کرونا و اعلام وضعیت اضطراری و قرنطینه شدن شهرها در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی، امریکا و کانادا و بسته شدن سالن‌های سینما، جشنواره‌های مهم و معتبر سینمایی، از جمله جشنواره فیلم کن، ونیز، ساندنس، برلین، تورنتو و استانبول اعلام کردند که امسال برگزار نخواهند شد. و حالا مدیران و مسئولان سینمایی ایران نیز تصمیم گرفتند، برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر را لغو کرده و به سال بعد موکول کنند. این تصمیم کاملاً قابل پیش‌بینی بود چرا که اگر رئالیستی نگاه کنیم می‌بینیم که هیچ امکانی برای برگزاری این جشنواره در شرایط فعلی وجود نداشت. در شرایطی که تعدادی از مهم‌ترین جشنواره‌های جهانی مثل جشنواره فیلم کن، ونیز، تورنتو و لندن، تصمیم به لغو برنامه‌های خود گرفتند، برگزاری جشنواره جهانی فیلم تهران، اقدامی بی‌معنی و نابخردانه بود چرا که حتی اگر دولت و وزارت بهداشت هم دستور بازگشایی سالن‌های سینما را در خرداد ماه می‌داد، بعید بود تماشاگران و علاقه‌مندان سینما، در این وضعیت ریسک و اعتماد کرده و به تماشای فیلم‌های جشنواره می‌رفتند. علاوه بر این، در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی، گرفتار ویروس کرونا هستند و خیلی از پروازهای بین‌المللی لغو شده، سفر بیشتر فیلمسازان، خبرنگاران، مدیران جشنواره‌ها، خریداران فیلم و دست اندرکاران صنعت فیلم خارجی به تهران و حضور در این جشنواره ممکن نبود.
در این وضعیت، برخی از جشنواره‌های مهم مثل کن و ونیز نیز اعلام کردند که با همکاری یوتیوب قصد دارند به‌طور مشترک یک جشنواره دیجیتال در فضای مجازی و یوتیوب برپا کنند. قطعاً چنین کوشش‌هایی، جای تماشای فیلم در یک جشنواره زنده را نخواهد گرفت. زیبایی و لذت جشنواره‌ها در گردهمایی بزرگ سینماگران، منتقدان و تماشاگران جدی عاشق سینماست. جشنواره یعنی  رژه ستارگان زیبا و شیک پوش روی فرش قرمز و فریاد هواداران آنها در خیابان‌ها و برق فلاش‌های عکاسان و خبرنگاران. جشنواره یعنی برای تماشای فیلمی در کن، صبح زود از خواب پا شدن و بدون خوردن صبحانه دویدن و خود را با عجله به سالن سینمای لومیر یا دبوسی رساندن و فیلم بخش مسابقه را در کنار بیش از هزار و پانصد خبرنگار و منتقد دیگر تماشا‌کردن و بلافاصله خود را به سالن کنفرانس مطبوعاتی آن فیلم رساندن و به حرف‌های کارگردان و عوامل فیلم گوش‌کردن و سؤال پرسیدن. جشنواره یعنی کاتالوگ‌ها، بروشورها، پوسترها و نشریات روزانه جشنواره را از قفسه مخصوص برداشتن و بلعیدن و در بین تماشای فیلم‌ها، قهوه‌ای را با عجله سرکشیدن و به اتاق مخصوص رسانه‌ها رفتن و تند تند تایپ کردن نقد و گزارش و ارسال فوری آن به نشریه یا رسانه‌ای که منتظر انتشار آن است. این حس و میل حضور در فضای جشنواره و نفس کشیدن در آن است که با تماشای فیلم‌ها در یوتیوب و روی مونیتور لپ تاپ‌ها یا گوشی موبایل‌ها، راضی نخواهد شد. با این حال، این یک تصمیم جهانی و تلاش مدیران جشنواره‌ها برای زنده نگه‌داشتن فرهنگ فیلم و نجات سینما است. این اتفاق در تاریخ سینمای جهان بی‌سابقه است و بعید نیست که بعد از پایان دوران کرونا نیز به یک سنت و رویداد سالانه سینمایی تبدیل شود. سینما، از جنگ‌ها و حوادث عظیم و ویرانگر جان سالم به در برد و این بار نیز تسلیم ویروس کرونا نخواهد شد.‌‌