ادعای انگلیس بر جزایر تنب

لیلا ابراهیمیان/ بگو‌مگوها ادامه داشت و دردسر جدیدی شروع شده بود؛ آن روزها دولت سخت می‌کوشید تا کاپیتولاسیون را براندازد؛ علی‌اکبر داور، وزیر عدلیه با وزیر مختار انگلستان مذاکره می‌کرد و عبدالحسین تیمورتاش در فکر عقد پیمان جامع بود؛ پیمانی که بتواند به اصرار ایران در مسائل گمرکی یکسان، اختلاف در مورد راه‌های هوایی بریتانیا از داخل ایران، تعیین تکلیف راه‌آهن دزدآب و سرویس قرنطینه خلیج‌فارس و مهمتر و پیچیده‌تر از همه مسأله حاکمیت ایران در بحرین و جزایر سه‌گانه را در شمار آورد. اما اختلاف ایران و بریتانیا بر سر جزایر سه‌گانه و بحرین روز‌به‌روز شدت می‌گرفت و پای درِ باغ سبز نفت در این قصه نمایان بود؛ تیمورتاش قرارداد دارسی را مال عهد عتیق می‌دانست و در پی قراردادی نو بود و می‌خواست دارسی به فراموشی سپرده شود و جای آن قراردادی بنشیند که ایران را بیشتر با این صنعت نوین دمساز سازد؛ او خواب و خیال مشارکت می‌دید و طرف مقابل هشدارها و بیدارباش‌ها می‌داد.
حدود 9 سال از کودتای سوم حوت 1299 می‌گذرد و یک‌سال بعد از شروع سلطنت رضاشاه -که شهره به این بود حمایت تمام قد انگلیسی‌ها را پشت سر دارد- اولین اختلاف‌ با انگلستان آغاز می‌شود؛ مسأله استقلال بحرین و جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی بود. دولت انگلستان ادعا می‌کرد جزایر تنب متعلق به شیخ راس‌الخیمه است.
سیزدهم مردادماه 1307 دولت انگلیس یادداشت شدیداللحنی به ایران نوشته و هشدار می‌دهد که جزایر تنب متعلق به شیخ راس‌الخیمه است و مشارالیه جز خانواده شیخ شارجه است. یازده روز بعد، بیست‌وچهارم مردادماه 1307 نماینده سیاسی انگلیس در خلیج فارس در تلگرافی به وزیر امور هند در کابینه بریتانیا خواستار حفظ  پرچم شیوخ شارجه و راس الخیمه در جزایر تنب بزرگ و ابوموسی می‌شود. ایران پنج روز بعد، یعنی در بیست‌ونهم مردادماه پاسخ می‌دهد؛ دولت به نقشه‌ای که در پنجم مردادماه 1267 شمسی به دستور وزیر خارجه بریتانیا و توسط سفیر آن کشور در تهران امضا شده بود، استناد می‌کند. در آن سند جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی و سیری به‌عنوان بخشی از قلمرو ایران ترسیم شده بود. اما سوم شهریورماه دولت انگلیس نقشه پنجم مردادماه 1267 شمسی را که وزیر خارجه وقت انگلیس بر مالکیت ایران بر جزایر سه گانه صحه گذاشته بود مکفی ندانسته و می‌گوید این نقشه ادعای امروز اعراب را مخدوش نمی‎سازد.
بار دیگر سیزدهم شهریور وزارت خارجه بریتانیا ادعای مالکیت ایران بر جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را انکار می‌کند؛ بیست‌وهشتم شهریورماه وزارت خارجه ایران به تعرض انگلیس به حق حاکمیت ایران در بحرین به آن کشور اعتراض می‌کند. پاییز همان سال، یعنی دوم آبان‌ماه کمیته دفاع امپراطوری بریتانیا اعلام می‌کند در صورت ضرورت به زور مانع تصرف جزایر تنب، ابوموسی و سیری از سوی ایران خواهد شد. تا اینکه وزارت امور خارجه ایران در پنجم اسفندماه 1307 در نامه‌ای به سفارت انگلیس بر نصب پرچم آن کشور بر تنب بزرگ، کوچک و ابوموسی اعتراض کرده و تأکید می‌کند این اقدام منافی حقوق مالکیت ایران در جزایر مزبور است.
تنش‌ها بسیار بالا گرفته بود و در نهایت هشتم دی‌ماه 1308 بود که اختلاف ایران و بریتانیا بر سر بحرین به جامعه ملل کشیده شد؛ تیمورتاش در دیدار با «سر رابرت کلایو»، وزیر مختار انگلستان گفته است: «دولت ایران از آنجا که همیشه بر این عقیده بود و هست که بحرین جزء لاینفک خاک ایران است، به ناچار قضیه را به جامعه ملل تسلیم کرد، وگرنه حکومت ایران مذاکره مستقیم را به ارجاع قضیه به جامعه ملل ترجیح می‌دهد.» او در دیدار با کلایو همچنین می‌خواهد بریتانیا پای خود را از ماجرای جزایر سه گانه بیرون بکشد و بگذارد ایران خود موضوع را با شیخ شارجه فیصله دهد؛ «شیخ شارجه از تنب به‌عنوان پایگاهی برای قاچاق استفاده می‌کند و نفعی دیگر در آنجا ندارد.»
نهم اسفندماه 1308 وزارت جنگ ایران در نامه‌ای به وزارت امور خارجه از نصب پرچم‌های انگلیس در جزایر سه‌گانه و استقرار مأموران انگلیس در این جزایر خبر داده و درخواست می‌کند این نامه به اطلاع شاه رسانده شود.
این داستان البته ادامه دارد تا زمان محمدرضا شاه پهلوی؛ حاکمیت ایران در تنب بزرگ و کوچک در نوامبر ۱۹۷۱ (آذرماه ۱۳۵۰) به طور مطلق و مؤثر و بدون هیچ نوع شرط و شروط اعاده می‌شود. قبل از آن بیست‌وسوم مردادماه 1350، بحرین استان چهاردهم از ایران جدا شده بود. برای ماجراهای جزایر سه‌گانه گویی خط‌ پایانی نیست؛ هنوز هم دشمنی با تاریخ ادامه دارد و هنوز هم جنجال‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک امارات متحده عربی از سوء محاسبه‌ها نشان دارد و فراموشی خودخواسته.