طرح انتقال آب از بهشت آباد نیاز به بازنگری دارد

زهرا کشوری
خبرنگار
10 سال از آغاز طرح انتقال آب از بهشت آباد در استان چهار محال و بختیاری به اصفهان می گذرد اما مخالفت ها با اجرای این پروژه پایان نیافته است. این مخالفت ها هم اصل پروژه را زیر سوال می برد هم زیر ساخت ها و کانال انتقال آب و هم حجم انتقال را. اینکه آب باید برای مصارف صنایع فولادی باشد یا نه، اینکه نحوه انتقال آ ب از طریق تونل باشد یا لوله و دستگاههای پمپاژ و اینکه حجم آب منتقل شده چقدر باشد؟ همه مسائلی است که تاکنون نه پاسخی روشن و اقناع کننده به آن داده شده و نه توافق نهایی درباره آن صورت گرفته است. از همین روست، که میدان برای هر مخالفتی با این پروژه همچنان باز است. در این میان حفاظت سازمان محیط‌زیست اصل انتقال آب را زیر سوال می برد .
«رضا اقتدار»، مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق کشور در نامه‌ای از تخریب منطقه حفاظت شده و ذخیره گاه زیست کره تنگ صیاد به‌دنبال اجرای تونل بهشت آباد خبر می‌دهد. احمدی مقدم، مدیرکل جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هم در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «اجرای این طرح، رانش زمین و زمین لغزش را به جان یکی از پرجمعیت‌ترین سکونتگاه‌های انسانی چهارمحال و بختیاری می‌اندازد.» او خواستار ارزیابی زیست محیطی این پروژه می‌شود. طبق قانون، ارزیابی زیست محیطی پیش‌نیاز اجرای همه طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی است اما طرح انتقال آب تونل بهشت آباد بدون ارزیابی زیست محیطی در اصفهان در حال اجراست.
تکرار مهاجرت تلخ روستاییان
«هومان خاکپور»، کارشناس منابع طبیعی اداره کل چهارمحال و بختیاری، پیامدهای اجتماعی اجرای تونل بهشت آباد را همان پیامدهایی می‌داند که آوارگی و مهاجرت اجباری ساکنان ۱۱ روستای پشت سد گتوند را رقم زد. خاکپور مبدأ احداث تونل بهشت آباد را یکی از سکونتگاه‌های پرجمعیت چهارمحال و بختیاری می‌داند و هشدار می‌دهد که طرح بهشت آباد روستای پرجمعیت «کاج» را غرق می‌کند و ساکنان بسیاری از روستاهای اطراف آن را به مهاجرت وامی‌دارد.
تحقیقات خانه کشاورز چهارمحال و بختیاری هم نشان می‌دهد، با اجرای این طرح ۲۲هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این منطقه خشک می‌شود و معیشت ۱۹ هزار خانوار در حوزه بهشت آباد به خطر می‌افتد.
خاکپور می‌گوید: «صاحبان این اراضی بعد از ساخت تونل بهشت‌آباد راهی جز مهاجرت ندارند و با مهاجرت به حاشیه شهرها، چالش اجتماعی را برای این شهرها هم رقم می‌زنند.» او جمعیت روستاهای پیرامون طرح تونل بهشت‌آباد را بسیار بالا اعلام می‌کند و می‌گوید: «جمعیت روستاها در این منطقه آنقدر زیاد است که چند روستا در حاشیه این پروژه در حال تبدیل شدن به شهر هستند.» این کارشناس اداره منابع طبیعی استان اعتقاد دارد اجرای تونل بهشت آباد علاوه بر مشکلات شدید و جدی اقتصادی و اجتماعی، مشکلات قومیتی را دامن خواهد زد. به‌گفته او اهالی این روستاها را طوایف مختلفی تشکیل می‌دهد که به‌دلیل مرزبندی‌های قومیتی حاضر به سکونت در یک محل واحد نخواهند بود و اسکان دادن احتمالی آنها در محله‌‌های واحد به درگیری‌های قومیتی منجر می‌شود.
او طول تونل بهشت آباد را ۶۵ کیلومتر اعلام می‌کند و می‌گوید: «اجرای آن تجربه تلخ از بین رفتن آبخوان‌گاه‌ها و چشمه‌ها را همچون طرح کوهرنگ ۳ و سبزکوه در پی دارد.» خاکپور، نقبی به چشمه بیرگان می‌زند که هزار لیتر بر ثانیه دبی آب داشت و یکی از بزرگ‌ترین چشمه‌های زردکوه بختیاری بود اما دبی آن به‌دنبال احداث کوهرنگ سوم با کاهش شدید روبه‌رو شد.
طرح انتقال آب سبزکوه به چغاخور نیز باعث خشک شدن یکی از بزرگ‌ترین چشمه‌های منطقه شد. او می‌گوید: «مردم از خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها در مسیر تونل بهشت آباد وحشت دارند. این منطقه بالاترین جمعیت کشاورز و دامدار را دارد.»
طرح احداث تونل لغو شده بود
به گفته سیدطاهر نوربخش، دبیر اجرایی خانه کشاورز چهارمحال و بختیاری این طرح تنها بخشی از آب چهارمحال وبختیاری را انتقال می‌دهد که به خشک شدن ۱۴۰۰ حلقه چاه، ۲۱۷ رشته قنات و ۴۵۶ چشمه زهکش منجر می‌شود.
او خارج شدن این میزان آب در منطقه را باعث کویری شدن نیمی از وسعت چهار محال و بختیاری می‌داند. در این وسعت منطقه حفاظت شده و زیست‌کره تنگ صیاد و ذخیره‌گاه سبزکوه قرار دارد. بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایجاد هرگونه تداخل و تخریب در مناطق حفاظت شده و چهارگانه جرم تلقی می‌شود و مجریان آن باید مجازات شوند.
به‌گفته نوربخش، طبق مصوبات دهمین و سیزدهمین جلسه شورای آب در سال ۹۲ مقرر شد انتقال آب از بهشت‌آباد به روش قبلی لغو شده و آب از طریق لوله و پمپاژ انتقال پیدا کند.
او می‌گوید‌: «طبق مصوبات شورای عالی آب، تا زمانی که مشکلات زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پروژه انتقال آب بهشت‌آباد حل نشود این پروژه باید متوقف بماند اما در تاریخ ۲۸ بهمن سال ۹۸ شرکت مدیریت منابع آب وزارت نیرو اعلام کرد انتقال آب با تونل کم هزینه‌تر است.»
هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی موضوع دیگری را هم رسانه‌ای می‌کند. به گفته او، در ابتدا اعلام شد که این تونل ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب را انتقال می‌دهد اما در آخرین برآوردها به عدد ۱۵۸ میلیون مترمکعب رسیدند. او می‌گوید: «حساب و کتاب‌ها چگونه است که از عدد ۸۰۰ میلیون مترمکعب به ۱۵۸ میلیون مترمکعب می‌رسند؟!» خاکپور این خطای ۸۰ تا ۹۰درصدی را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: «بیلان مصرف آب در بخش کشاورزی اصفهان ۵میلیارد مترمکعب است که با افزایش راندمان، می‌توان آب مورد نیاز اصفهان را تأمین و از ایجاد خسارت‌های اجتماعی نیز جلوگیری کرد.»
مهدی پژوهش، عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد هم در گفت‌و‌گو با مهر، در پاسخ به این سؤال که آیا خنک کردن صنایع فولادی نیاز به بهترین و شیرین‌ترین آب دارد، می‌گوید:«خیر، در سراسر دنیا تمام صنایع از منابع آب با کیفیت پایین مانند دریاها و اقیانوس‌ها استفاده می‌کنند.»پیشتر عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور به روزنامه ایران گفته بود که صنایع ذوب آهن و صنایع آب بر حق گسترش فعالیت‌های خود را در اصفهان بر اساس قانون ندارند اما با‌وجود این ممنوعیت صنایع فولادی در اصفهان در حال گسترش است. انتقال آب پیش از این در چهارمحال و بختیاری به بحران‌های اجتماعی که خسارت‌های انسانی را در پی داشته است دامن زده بود. سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به این تجربه تلخ، خواستار توجه تصمیم‌گیران کشور به پیامدهای اجتماعی احداث تونل بهشت‌آباد شده است. بی‌شک جلوگیری از ایجاد یک طرح پرهزینه، هم چهارمحال و بختیاری را از کویری شدن نجات می‌دهد، هم از مهاجرت روستاییان جلوگیری می‌کند، هم حاشیه را به شهرهای محل مهاجرت نمی‌کشاند و در نهایت از ایجاد بحران‌های اجتماعی _ امنیتی جلوگیری می‌کند.