طلوع «غرب کارون»

گروه اقتصادی / میدان آزادگان بزرگ‌ترین میدان مشترک نفتی ایران است که بر اساس آخرین داده‌های شرکت ملی نفت ایران، ظرفیت تولید نفت خام از میادین مشترک غرب کارون شامل آزادگان شمالی و جنوبی، یادآوران، یاران شمالی و جنوبی حدود 400 هزار بشکه در روز است. درحالی که این رقم در مرداد سال ۱۳۹۲حدود 70 هزاربشکه در روز بود.
نفت درجای این میدان بیش از ۳۳ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. بخش عمده این نفت یعنی بالغ بر ۲۷ میلیارد بشکه در میدان آزادگان جنوبی قرار دارد. ظرفیت تولید میدان آزادگان جنوبی به‌عنوان یکی از بخش‌های استراتژیک غرب کارون، اکنون  ۱۴۰ هزار بشکه در روز است. سال 1392 تولید از این میدان حدود 45 هزار بشکه در روز بود.
قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی که روز گذشته با یک پیمانکار ایرانی، با هدف افزایش ظرفیت تولید تا ۳۲۰ هزار بشکه امضا شده است و این ظرفیت در مرحله بعد باید به ۶۰۰ هزار بشکه برسد و به این منظور، مسئولان مربوطه می‌گویند که مذاکرات قراردادی توسعه این میدان با شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی ادامه خواهد داشت.
در حال حاضر ضریب بازیافت نفت خام از این میدان بزرگ و مشترک حدود ۵ درصد گزارش می‌شود، اما مهندسان دانشگاه تهران که مطالعات فناورانه آنها برای افزایش ضریب بازیافت نفت خام به نتایج امیدوارکننده‌ای رسیده است به‌دنبال ارتقای این ضریب بازیافت تا بیش از ۱۰ درصد هستند. به این معنی که بشکه‌های نفت خام بیشتری از این میدان مشترک می‌توان برداشت کرد و 1000 میلیارد دلار درآمد کشور اضافه خواهد شد.
افزایش ۱۰ درصدی ضریب بازیافت نتیجه مطالعات و غربالگری‌های انجام شده از سوی انستیتو مهندسی نفت دانشگاه تهران روی میدان آزادگان است که در این طرح برای نخستین بار در ایران قرار است تزریق آب و گاز و مواد شیمیایی به لایه نفتی انجام شود؛ نه زیر یا بالای لایه. مدلی که ممکن است برای ۴ مخزن آزادگان متفاوت در نظر گرفته شود و اجرای پایلوت آن از سال ۱۴۰۰ آغاز می‌شود.
در دی ماه سال گذشته گزارشی از اقدامات و طرح انستیتو مهندسی نفت دانشگاه تهران در روزنامه ایران منتشر کردیم، که در آن مجری طرح توسعه فناورانه میدان آزادگان درباره تأمین آب مورد نیاز برای تزریق به مخازن آزادگان از خلیج فارس و دریای عمان گفته بود: «برای تأمین آب مورد نیاز در تزریق به برخی از مخازن که اغلب در بالا هستند، وزارت نفت طرح انتقال آب از دریا را طراحی کرده است تا از آب‌های سطحی و زیرزمینی کشور استفاده نشود.»
ظاهراً این طرح مشاوران بین‌المللی از دانشگاه‌ها و شرکت‌های تخصصی اروپا دارد و می‌توان گفت که اهمیت آن کمتر از یک اکتشاف تازه در صنعت نفت نیست. اکنون باید منتظر ماند و دید که در ادامه طرح توسعه غرب کارون چقدر شرکت‌های ایرانی و دانشگاه‌های کشور موفق عمل خواهند کرد و در یک افق میان مدت، توسعه این میدان به نقطه قابل قبول می‌رسد؟
البته ناگفته نماند که در غرب کارون در حال حاضر وضعیت ایران بهتر از عراق است. سال ۱۳۹۶، ظرفیت و نرخ تولید نفت خام ایران در میادین مشترک غرب کارون از عراق پیشی گرفت و به 400 هزار بشکه در روز رسید. میزان تولید نفت خام عراق از مخازن مشترک با میادین غرب کارون ایران ۲۵۰ هزار بشکه در روز برآورد می‌شود.
اما با این حال، توسعه میادین عظیم کشور در مجاورت بزرگترین شریک ایران در مخازن هیدروکربوری، یعنی عراق، اهمیت ویژه‌ای در ظرفیت‌سازی نفتی کشور دارد.  نه تنها برای رقابت؛ بلکه برای روزهای پساتحریم و بازگشت آزادانه بشکه‌ها به بازارهای جهانی.