فقط یک راه برای نجات مانده است

امیرحسن کاکایی
عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت
اگر بخواهم با توجه به شرایط فعلی پیش‌بینی از آینده بازار خودرو داشته باشم، باید بگویم که شرایط روز به روز بدتر خواهد شد و تنها راه حل این مشکل، آزادسازی قیمت‌ها است. متأسفانه در دو سال گذشته، یک فرضیه غلط وجود داشته و آن این بوده که اگر ما قیمت خودرو را در خودروسازی‌ها ثابت نگه داریم، می‌توانیم قیمت خودرو را در بازار ثابت نگه داریم یا کنترل کنیم. این فرضیه‌ای است که سیاستگذاران دنبال کردند اما نتیجه این فرضیه طی این دو سال به دلایل مختلف اقتصادی و سیاسی کلان، بالای 40 هزار میلیارد تومان زیان به خودروسازان تحمیل کرد که باعث کاهش توان تولید خودرو و کاهش توان سرمایه‌گذاری در قطعه‌سازی  شد. این در حالی است که با توجه به تحریم‌ها، پرداختن به دو مقوله یادشده اهمیت بسزایی داشت، بدین جهت شاهد این هستیم که ظرفیت تولید خودرو بشدت کاهش یافته است و مشکلات در صنعت خودرو جدی است. از طرفی از آنجا که  قیمت خودرو در خودروسازی‌ها نسبت به بازار پایین‌تر (پایین‌تر از ارزش واقعی کالا) است، هیجان زیادی برای سرمایه‌گذاری در این بازار به عنوان یک کالای سرمایه‌ای پُرسود که خود دولت سودش را تضمین کرده، به وجود آمده است.
وقتی که دولت اعلام می‌کند خودرویی مانند پژو پرشیا، 100 میلیون تومان است و در بازار ارزش واقعی آن 200 میلیون تومان است، پس به نوعی به مردم تضمین داده می‌شود که صد درصد روی خرید این خودرو سود وجود دارد و چه بهتر از این برای خریداران! لذا حداقل در دو سال گذشته هجوم زیادی به سمت این بازار وارد شده است، البته اخیراً به خاطر بورس تا حدودی اشتیاق به بازار خودرو کمتر شده است ولی همواره این بازار، مانند بازارهای سرمایه‌ای مقایسه می‌شود. از این‌رو ما هیجان بسیار زیادی در بازار خودرو داریم که این مربوط به بازار سرمایه‌ای است و بدین جهت هر اتفاقی که در بازارهای سرمایه‌ای رخ می‌دهد، قاعدتاً در بازار خودرو هم رخ می‌دهد. وقتی دلار و طلا بالا می‌رود، خودرو گران می‌شود؛ وقتی شاخص‌های بورس افزایش پیدا کند، خودرو دوباره گران می‌شود و این روند همچنان در تمام بازارهای سرمایه‌ای اتفاق می‌افتد. وقتی همه کالاهای سرمایه‌ای افزایش پیدا می‌کند، یعنی ارزش ریال رو به کاهش است به همین دلیل تب خرید برای کالای‌های سرمایه‌ای ایجاد می‌شود و همین امر باعث می‌شود که مرتب شاهد افزایش قیمت خودرو باشیم.
اگر بخواهیم این مشکل را به صورت ریشه‌ای و درستی حل کنیم، تنها یک راهکار وجود دارد و آن، آزادسازی قیمت‌ها است. اگر چنین اتفاقی رخ دهد دو اتفاق بزرگ رخ می‌دهد؛ اول آنکه، پول و منابع مالی به دست خودروسازان می‌رسد و خودروسازان می‌توانند در افزایش توان تولید قطعه سرمایه‌گذاری کنند؛ در حقیقت پول به قطعه‌سازان داده می‌شود و چنین امری سبب می‌شود که بتدریج و در یک بازه زمانی 3 الی 6 ماه  میزان تولید خودرو افزایش پیدا کند و بازار آرام شود. دوم اینکه از آنجا که دیگر سود تضمین شده وجود ندارد، سرمایه‌گذاران از این بازار خارج و خریداران واقعی وارد بازار خودرو می‌شوند و در این میان شاهد ثبات قیمت خواهیم بود و دیگر رشد قیمت اتفاق نمی‌افتد؛ این دقیقاً آن چیزی است که در سال‌های 94 الی 96 اتفاق افتاد.
راه حل‌های تکراری را نباید ادامه داد چرا که در این مدت دیدیم خودرو از کالای مصرفی به کالای سرمایه ای تبدیل شده است. ما باید بازی سودآوری که در این  بازار وجود دارد را بهم بزنیم و برای آن قاعده‌گذاری کنیم. اگر همین منوال ادامه پیدا کند، صنعت خودرو با سرعت زمین می‌خورد. تابستان سال گذشته عنوان شد که 200 هزار خودروی ناقص در پارکینگ‌های خودروسازان وجود دارد، اکنون 93 هزار خودروی ناقص وجود دارد، این در حالی است که گفته می‌شود تولید خودرو افزایش پیدا کرده است، این بدان معنا است که تولید خودروی ناقص بیشتر شده است.  واقعیت تلخ این است که خودروسازان و قطعه‌سازان در حال ضرردهی هستند. معلوم نیست که تا چه زمان شرکت‌های خودروسازی می‌توانند ادامه حیات دهند. به طور قطع تا پایان سال هزاران میلیارد تومان دیگر خودروسازان زیان خواهند داد.