آغاز تا پایان یک کودتا

روز کودتا ساختمان برخی از روزنامه‌ها و مجلات مورد هجوم کودتاگران قرار گرفت و بسیاری از آنها نتوانستند تیتری برای یکی از رویدادهای بزرگ قرن داشته باشند. صفحات اول روزنامه‌ها در روزهای کودتا، روایت آغاز تا فرجام یک کودتا و پایان یک فراز از تاریخ سیاسی یک ملت است که شاید می‌توانستند خالق تیتر‌های دیگری باشند.
ë روزنامه آتش
«سیدمهدی میراشرافی» افسر ارتش و نماینده مجلس شورای ملی صاحب امتیاز و مدیر روزنامه دست راستی تندرو و افراطی «آتش» بود که در کودتای ۲۸ مرداد نیز نقش بسیار مهمی ایفا کرد. آتش، روزنامه عصر تهران از نشریات برجسته و مخالف حکومت ملی، تیتر صفحه اول خود را پس از وقوع کودتا چنین می‌چیند:
پنجشنبه ۲۹ مرداد
«۲۶ ساعت است که فریاد‌های زنده باد شاه تهران را می‌لرزاند»
«دیروز انقلاب خونین مردم و سربازان رشید تهران بساط حکومت سیاه مصدق خائن را به آتش کشید. هزاران نفر که در پیشاپیش آنها میر اشرافی حرکت می‌کرد مرکز رادیو را به تصرف درآوردند.
تمام روزنامه‌های مزدور دستگاه مصدق و احزاب وطن فروش دولتی در هم کوبیده شد. سرهنگ ممتاز در مقابل خانه مصدق مردم را به مسلسل بست و صدها نفر را کشت و مجروح کرد ولی سرانجام مردم پیروز شدند.»
«دیروز وقتی خبر قیام ملت به اعلیحضرت همایونی رسید، اظهار داشتند که دو سال تبلیغات دروغ نتوانست اذهان مردم ایران را مسموم کند. اعلیحضرت همایونی خیال داشتند که در صورت ادامه تسلط مصدق به ایران، به آذربایجان رفته و از آنجا به مصدق حمله نمایند.»
ëروزنامه اطلاعات
روزنامه اطلاعات روزنامه عصر تهران به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی عباس مسعودی روز دوشنبه ۲۶ مرداد با چاپ عکسی از سخنرانی دکتر حسین فاطمی در میتینگ هواداران دولت و تصویری از سرنگونی مجسمه رضا شاه در میدان بهارستان توسط مردم، در تیتر اول خود، چنین می‌نویسد:
«در میتینگی که دیروز عصر در میدان بهارستان بنا به دعوت فراکسیون نهضت ملی برای اظهار مطالبی درباره کودتای پریشب تشکیل شد، آقایان جلالی موسوی، دکتر شایگان، مهندس زیرک‌زاده و مهندس رضوی از طرف فراکسیون نهضت ملی و دکتر فاطمی وزیر امور خارجه سخنرانی کردند»
دکتر شایگان: شاه باید سلطنت کند نه حکومت و چون توطئه انجام نگرفت، به قول معروف متاعی که باید به تهران می‌آمد به بغداد رفت.
مهندس زیرک زاده: دولت باید حرکت شاه را به منزله استعفا تلقی کند و با کمال قدرت و قوت به فکر آینده ایران باشد.
دکتر فاطمی: امروز شما باید نشان بدهید که روی پای خود می‌ایستید و هرکس با شما مخالفت کند او را از میان برمی‌دارید.
سه‌شنبه ۲۷ مرداد
سرهنگ نصیری عامل کودتا پس از دستگیری گفت: دو دقیقه تأخیر سرهنگ خسرو پناه نقشه کودتا را برهم زد.
اطلاعات در سرمقاله‌ای تحت عنوان «کودتا»، تیتر دوم خود را به تصمیمات جلسه فراکسیون نهضت ملی در منزل نخست‌وزیر اختصاص می‌دهد: «تشکیل شورای سلطنتی برای انجام وظایف سلطنت، شورای موقت و رفراندوم برای تغییر رژیم، سه طریقه است که مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.»
شنبه ۳۱ مرداد
به دلیل هجوم به ساختمان اطلاعات در روز کودتا و روز بعد آن نیز منتشر نشد. این روزنامه روز بعد از کودتا با چاپ عکس سرلشگر زاهدی نخست‌وزیر در دفتر کار خود و عکسی از ورود شاه به ایران با این تیتر منتشر می‌شود: «مردم تهران و شهرستان‌ها با تظاهرات بی‌سابقه‌ای به طرفداری شاهنشاه، حکومت دکتر مصدق را ساقط کردند»
«روز چهارشنبه مردم تهران و شهرستان‌ها با تظاهراتی که در کشور ما کمتر نظیر داشت به طرفداری از شاهنشاه قیام کردند و به فاصله چند ساعت دولت دکتر مصدق را ساقط نموده و مراکز حساس را در دست گرفتند و آغاز زمامداری سرلشکر زاهدی اعلام شد»
«شاهنشاه به میان ملت خود بازگشت»
ëروزنامه باختر امروز
روزنامه باختر امروز به صاحب امتیازی سیدحسین فاطمی وزیر امور خارجه به‌صورت غیر رسمی ارکان دولت ملی بود. این روزنامه پس از شکست کودتای روز یکشنبه ۲۵ مرداد می‌نویسد:
«قرار بود ساعت ۵ صبح امروز مصدق، فاطمی و ریاحی را اعدام کنند» «از کاخ سعدآباد گارد شاهنشاهی اقدام به کودتا نموده ولی به طرز معجزه آسا عاملین کودتا دستگیر شدند. قرار بود ایستگاه بی‌سیم، تلفنخانه و تمام نقاط حساس پایتخت را اشغال کنند ولی جز تلفنخانه به جاهای دیگر دسترسی پیدا نکردند. امروز پایتخت صورت بحران آمیزی داشت»
دوشنبه ۲۶ مرداد
باختر امروز با چاپ سرمقاله‌ای به قلم حسین فاطمی تحت عنوان «خائنی که می‌خواست وطن را به خاک و خون بکشد فرار کرد» در تیتر اصلی خود از شکست کودتا و اهتزاز پرچم‌های سه رنگ ایران به جای مجسمه‌ها در همه میدان‌ها خبر می‌دهد: «دیروز محمد رضا پهلوی شاه فراری که علیه حکومت ملی به دستیاری اجانب کودتا نمود و با شکست مواجه شد از طرف ملت معزول شد»
سه‌شنبه ۲۷ مرداد
رویترز از بغداد خبر داد: شاه فراری با یک هواپیمای انگلیسی به طرف لندن پرواز کرد.
ëروزنامه شاهد
چهارشنبه ۲۸ مرداد
روزنامه شاهد ارگان حزب زحمتکشان ملت ایران به رهبری دکتر «مظفر بقایی کرمانی»، با صاحب امتیازی «علی زهری» از روزنامه‌های مخالف مصدق در روز وقوع کودتا در سرمقاله خود از شکست کودتای قبلی با تیتر «پیروزی مصدق با همکاری ستون پنجم استعمار» خبر می‌دهد اما از سویی دیگر در همان صفحه می‌نویسد: اسرار کودتای قلابی مصدق السلطنه را با اسناد و مدارک فاش خواهیم ساخت!
پنجشنبه ۲۹ مرداد
شاهد یک روز پس از کودتا، حوادث روز گذشته را قیام خونین ملت می‌خواند و با تیتر «قیام مردم حکومت مصدق را سرنگون ساخت» تا چاپ سوم هم منتشر می‌شود. این روزنامه همچنین به درج سخنرانی مظفر بقایی با عنوان «نگذارید خائنین از دار مجازات فرار کنند» می‌پردازد.
ëروزنامه کیهان
کیهان، روزنامه عصر تهران به صاحب امتیازی دکتر مصطفی مصباح‌زاده و مدیریت عبدالرحمن فرامرزی روزپنجشنبه ۲۹مرداد، با تیتر «پس از تظاهرات دامنه دار دیروز تهران و شهرستان ها حکومت دکتر مصدق ساقط شد و سرلشکر زاهدی زمام امور را به دست گرفت» می‌نویسد: از صبح دیروز در تمام تهران به طرفداری شاه و علیه دکتر مصدق و حزب توده تظاهرات دامنه‌داری به عمل آمد. مراکزحزب نیروی سوم و پان ایرانیست، ادارات جراید باختر امروز، کشور، شورش، حاجی بابا، شهباز و به سوی آینده از طرف مردم خراب و طعمه حریق شدند. ساعت ۳ بعد از ظهر تصرف تهران به وسیله قوای انتظامی و فرمان نخست‌وزیری سرلشکر زاهدی از رادیوتهران اعلام شد.طبق آمار پزشکی قانونی در حادثه دیروز ۳۹ نفر مقتول و ۳۵۰ نفر بشدت مجروح شدند»
ëروزنامه نبرد ملت
روزنامه نبرد ملت نقش بزرگی در پیروزی کودتا بازی کرده است. امیر عبدالله کرباسچیان، مدیر روزنامه نبرد ملت، که با گروه فدائیان اسلام وارد عرصه سیاسی و مطبوعاتی شد، پس از انشعاب به نبرد با ملت پرداخت. این روزنامه روز شنبه ۳۱مرداد می‌نویسد: «سلام بر ارواح شهدای قیام ملی و ضد اجنبی ۲۸ مرداد»