پرتره‌های معکوس یا سردیس‌های وارونه

ندا سیجانی
خبرنگار
حدود 10 روز پیش (12 آبان ماه) و درجریان دومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مفاخر معاصر، با حضور مدیران شهری و رؤسا و اعضای انجمن‌های هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز ایران از سردیس 22 نفر از مفاخر کشور در محوطه بیرونی خانه هنرمندان رونمایی شد. چهره‌های هنری همچون عباس کیارستمی، علی حاتمی، علی نصیریان، داوود رشیدی، پرویز فنی‌زاده، جمیله شیخی، پرویز تناولی، مجید انتظامی، محمدکریم پیرنیا، محمدعلی کشاورز، جواد حمیدی، قباد شیوا، عربعلی شروه، سید هادی میرمیران، ابراهیم حقیقی، هوشنگ کاظمی، سید حسن میرخانی، پرویز کلانتری، محمد بهرامی، رضا مافی، حسن اسماعیل‌زاده و احمد عالی.
این امر با همکاری سازمان زیباسازی شهر تهران صورت گرفت اما به دور از انتقادات نبوده و برخی از اهالی هنر نسبت به عدم تشابه چهره و کیفیت این سردیس‌ها واکنش‌هایی نشان داده‌اند. سردیس‌هایی که اغلب آنها بی‌شباهت به چهره‌های هنری خود هستند و تنها با خواندن نام آن فرد که درقسمت پایین مجسمه نوشته شده، می‌توان تشخیص داد که این سردیس‌ها به کدام هنرمند تعلق دارد. این درحالی است که ساخت مجسمه از بزرگان ادب و هنر در هر کشور و شهر و منطقه‌ای علاوه بر آنکه بیانگر نماد هنری آن مکان است، در حافظه دیداری شهروندان هم ثبت خواهد شد و با گذر از آن محل یا منطقه می‌توان با نام و چهره آنها آشنا شد.
حمایت مالی از پیشکسوتان مجسمه ساز
اما در میان این تعداد مجسمه‌ها که در«باغ هنر» جانمایی شده است سردیس مجید انتظامی هم به چشم می‌خورد. انتظامی از آهنگسازان نام آشنای موسیقی ایران است و تا به امروز آثار باارزشی در این حوزه تولید کرده است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره مجسمه‌ای که به نام او ساخته شده است بیان کرد: «با وجود شرایط امروز هنوز فرصتی به‌دست نیامده تا این تندیس‌ها را از نزدیک ببینم. البته که پرداختن به این موضوع می‌تواند اتفاق خوبی باشد و از جوانانی که زحمت این سردیس‌ها را کشیده‌اند تشکر می‌کنم و اگر هم نقدی درساخت این مجسمه‌ها به جوانان وارد بوده است قطعاً آنها از روی تعمد این کار را انجام نداده‌اند.»
او در ادامه تأکید کرد: «بی‌شک اگر از پیشکسوتان این حوزه حمایت مالی خوبی صورت می‌گرفت از جوانتر‌ها دعوت به همکاری نمی‌شد. این جوانان در ابتدای راه هستند و باید آزمون و خطاهای بسیاری تجربه کنند.»
توجه به بخش آموزشی ساخت مجسمه‌های پرتره
ابراهیم حقیقی ازبرجسته‌ترین گرافیست‌های ایرانی و طراحان هنری به شمار می‌رود. سردیس این هنرمند هم در میان دیگر چهره‌های هنری قرار گرفته و البته او هم تا به امروز فرصت دیدن چهره خود در قالب یک مجسمه را نداشته است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» بر این نظر است جوانان باید تجربه بهتر و بیشتری نسبت به ساخت این مجسمه‌ها داشته باشند. او در ادامه افزود: «مردم با چهره هنرمندان خود بخصوص آنهایی که بازیگر هستند آشنایی بیشتر دارند و اگر نقدی هم بوده به این دلیل است چرا که آگاه و آشنا بودن به چهره‌های هنری قطعاً حساسیت کار را بالاتر می‌برد و باید دقت نظر داشت مجسمه آنها بسیار شبیه خود آن بزرگان طراحی و ساخته شود و بی‌شک این عدم تشابه‌ها موجب نشان دادن عکس‌العمل‌هایی شده است.» این هنرمند پیشکسوت نبود یا کمبود مجسمه‌سازان پرتره را دلیل این ناآگاهی دانست و اظهار کرد: «متأسفانه در کشور ما تعداد مجسمه‌سازان پرتره (چهره) بسیار اندک و انگشت شمارهستند  حتی در بین پیشکسوتان و این تأسف از آنجا ناشی می‌شود که در دانشگاه‌های ما و در رشته مجسمه‌سازی، تخصص ساخت پرتره به هنرجویان آموزش داده نشده واگرهم این دوستان جوان سردیسی ساخته‌اند یا از تجربه شخصی خود بوده و یا به انتخاب خود ازمعلمانی راهنمایی‌‌هایی گرفته‌اند که آگاهی چندانی به این موضوع نداشته‌اند. او درادامه گفت: درتمام دنیا ساخت مجسمه پرتره نیازمند یک پشتوانه، پیشینه و تجربه بسیار است همان‌طور که در کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه، روسیه و یا شوروی سابق می‌بینید پرتره فراوان ساخته شده است که نتیجه کار مجسمه‌سازان خبره و با تجربه بوده نه جوانان. به عقیده من وقتی قرار است در سطح شهر که مرتبط با فضای عمومی جامعه است مجسمه‌ای قرار بگیرد آن سردیس باید در شأن و ارزش آن هنرمندان باشد و این کار تنها از عهده مجسمه‌سازان نخبه بر‌می‌آید.»