بال‌های سوخته فرشته‌های سلامت

شیما جهانبخش
خبرنگار
«10 ماه است چشم انتظارش هستم. هر روز صبح صحنه آمدنش برایم تکرار می‌شود اما وقتی به خودم می‌آیم و می‌بینم که نرجسم نیست؛ دنیا روی سرم خراب می‌شود. درست است که دخترم رفت اما همه پرستارها فرزندان من هستند، نمی‌دانم چرا عده‌ای بی‌توجه به جان کادر درمان که همگی فرزندان این سرزمین هستند به‌راحتی مانند روزهای عادی چراغ دورهمی‌هایشان روشن است. دخترم نمرده بلکه روحش پرواز کرده اما این پرواز دل من را برای ابد سوزانده. چند جوان دیگر باید در این راه فدا شوند تا ما بدانیم کرونا با کسی شوخی ندارد. بارها شنیدم که مردم می‌گویند کرونا دروغ است اما همین دروغ، حقیقتی تلخ را برای من رقم زد...»
اینها بخشی از حرف‌های «آسیه حاجی‌زاده» مادر «نرجس خانعلی‌زاده» پرستار جوانی است که کرونا در اولین روزهای شیوع به جان او افتاد و نگذاشت بیست و پنجمین جشن تولدش را در کنار خانواده‌اش برگزار کند. اولین قربانی کرونا در نظام سلامت که پرستار بیمارستان لاهیجان بود 10 ماه است که از این دنیا رفته اما همقطاران او بی‌ادعا جان شان را در کف دست‌هایشان گذاشته‌اند و هر روز در جنگ با این دشمن نامرئی جان صدها بیمار را نجات می‌دهند.
«نرجس» پرچمدار جنگ با کرونا
«آسیه» دخترش نرجس را پرچمدار جنگ با کرونا می‌داند و می‌گوید: در روزهای اول ما چیزی از این ویروس نمی‌دانستیم اما دخترم خودش متوجه شده بود که این بیماری بسیار خطرناک است به‌خاطر همین اصلاً شرایط را در خانه مطرح نمی‌کرد. می‌دانست اگر حرفی بزند ما نمی‌گذاریم به کارش ادامه دهد. ما وابستگی شدید به هم داشتیم اما برای او کارش از همه چیز مهمتر بود. وقتی بیماری را می‌دید نمی‌توانست بی‌تفاوت از کنار آن عبور کند حتی به حیوانات و گیاهان هم اهمیت می‌داد. اگر گربه‌ای آسیب دیده بود تا او را مداوا نمی‌کرد؛ آرام نمی‌گرفت.من اصلاً تعجب نمی‌کنم که دخترم در این راه شهید و اسمش تا این حد بزرگ شده چون روح بزرگی داشت. من همین یک دختر را داشتم اما خوشحالم که نرجس من در جنگ با کرونا پرچمدار قافله سلامت بود. البته این جنگ سرداران زیادی دارد و دخترم تنها سربازی پیشرو بود. پزشکان بسیاری برای نجات جان دیگران جان شان را از دست دادند و من به این موضوع افتخار می‌کنم که دخترم نفر اول این قافله بوده است.
قرنطینه و تنهایی از داغ دخترم هم سخت‌تر بود
 او که برای همیشه داغدار فرزند جوانش است از روزهایی می‌گوید که با غم از دست دادن فرزندش تنها مانده بود: بعد از فوت دخترم ما 20 روز در قرنطینه بودیم و هیچ‌کس کنار ما نبود. این قرنطینه و تنهایی برای من از داغ فرزندم هم سخت‌تر بود خصوصاً اینکه دختر من اولین پرستار شهید در این راه بود و خیلی‌ها از ترس بیمار شدن با دیدن ما عقب عقب می‌رفتند.
در بدترین روزهای زندگی‌مان که با داغ تنها دخترمان می‌سوختیم کرونا هم به سراغمان آمد و خودمان در تنهایی با دردمان ساختیم. درست است دختر من به کسانی کمک کرد که بعد از رفتنش حتی برای دلداری هم کنارمان نبودند اما من هیچ گلایه ای از آنها ندارم. تنها گلایه من این است که چرا با وجود پرپر شدن پرستارانی مثل دختر من باز هم مردم کرونا را جدی نمی‌گیرند. هیچ چیز نمی‌خواهم فقط از مردم می‌خواهم رعایت کنند تا مادران کمتری داغدار شوند.
8 پرستار مشهدی جان شان را در راه خدمت از دست داده‌اند
«امیررضا صالح مقدم»، مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم از شرایط سخت این روزهای پرستاران می‌گوید: از نیمه دوم بهمن ماه سال ۹۸ اولین نشانه‌های این بیماری در کشور ظاهر شد و ما نیز در استان خراسان رضوی با بحران افزایش این بیماری مواجه شدیم. البته پیک بیماری در اسفند ۹۸ در سطح استان شیوع پیدا کرد و از آن روز تا الان نیروهای کادر درمان و پرستاران ما با تمام وجود مشغول به خدمت‌رسانی هستند. در ماه‌های اول بیماری تا حد زیادی کنترل شد اما بی‌توجهی مردم باعث شد وارد پیک‌های دوم و سوم بیماری شویم.
کرونا وضعیت بحرانی ایجاد کرده و بیش از 50 درصد نیروهای پرستاری ما در بخش‌های کرونایی مشغول به خدمت بوده و مسئولیت اصلی نگهداری از بیماران بدحال را که حتی خانواده‌هایشان هم تمایلی برای نزدیک شدن به آنها ندارند بر‌عهده گرفته‌اند. ما در سطح دانشگاه علوم پزشکی مشهد حدود 8 هزارو 200 کادر پرستاری داریم که از اینها حدود ۵ هزار و ۷۰۰ نفر در شهر مشهد و بقیه در شهرستان‌های دیگر مشغول به خدمت هستند.
40 درصد پرستاران درگیر بیماری شده‌اند
وی با اشاره به اینکه 40 درصد پرستاران بخش‌های کرونایی خودشان هم مبتلا به این بیماری شده‌اند، ادامه می‌دهد: بخش زیادی از پرستاران ما از اسفندماه به شکل مستقیم با بیماران کرونا و دشواری‌های مراقبت از آنان مشغول بودند به همین دلیل ۴۰ درصد از این افراد خودشان به این بیماری مبتلا شده‌اند و متأسفانه تا کنون ۸ نفر از کادر پرستاری و تعدادی از پزشکان ما در این راه جان شان را از دست داده‌اند. البته بر اساس مقررات موجود در کشور هنوز ابلاغ «شهید خدمت» به این افراد داده نشده اما پیگیری این موضوع ادامه دارد. بر اساس آمارها در کل کشور حدود ۹۰ تا ۹۲ نفر از کادر پرستاری بر اثر ابتلا به کرونا فوت شده‌اند اما هنوز هیچ‌کدام از آنها به عنوان شهید خدمت معرفی نشده‌اند و هنوز پرونده این افراد در حال بررسی است.
عضو قرارگاه کرونا دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر اینکه افراد کرونایی در زمره بیماران عفونی تنفسی که جزو سخت‌ترین بیماران حوزه پزشکی و پرستاری هستند، قرار می‌گیرند، می‌افزاید: دوره این بیماری طولانی شده و کادر درمان دچار فرسودگی شده‌اند. درست است که همه مردم با این بیماری آشنا شده‌اند و اغلب خانواده‌ها سختی و دشواری مراقبت از این بیماران را در خانه‌های خود تجربه کرده‌اند اما متأسفانه با این بیماری سازگار شده‌اند و با ادامه رفتارهای غلط هر روز کار را برای پرستارانی که 10 ماه است خانواده خود را ندیده‌اند یا در حسرت به آغوش کشیدن فرزندشان هستند بسیار سخت تر کرده‌اند.
شرایط بیماران کرونایی به گونه‌ای است که بشدت به خدمات مراقبتی نیاز دارند و به همین دلیل بار مراقبتی از آنها بر‌عهده پرستاران است به همین دلیل این بیماری بسیار سیستم پرستاری را درگیر کرده‌ است اما پرستاران همچنان از جان و دل کار می‌کنند.
پرستار‌ها 2 برابر استاندارد کار می‌کنند
 وی با اشاره به اینکه سیستم تربیت پرستاری یک فرآیند طولانی است و ما در حال حاضر با کمبود نیروی متخصص روبه‌رو شده‌ایم، خاطرنشان می‌کند: در سطح بین‌المللی و کشورهای توسعه یافته به ازای هر تخت بیمارستانی باید ۴ پرستار وجود داشته باشد. در کشور ما هم طبق اعلام وزارت بهداشت به ازای هر تخت باید 1.8 پرستار داشته باشیم اما در حال حاضر تعداد پرستاران به ازای هر تخت چیزی بین 0.9 تا 1.1 است این بدان معنی است که ما نصف استاندارد کشوری نیرو داریم و پرستار‌های ما در کنار همه سختی‌ها و کمبود‌ها باید دو برابر کار کنند تا نیاز کشور پوشش داده شود.
بیماری کووید-19 یک بیماری عفونی تنفسی است و پرستاران تخصصی باید در این زمینه خدمت کنند و همین موضوع رسیدگی به این وضعیت را بسیار دشوارتر کرده است البته با وجود تمام این تفاسیر مجموعه کادر پرستاری کشور در حقیقت بیش از تکالیف قانونی خودشان کار کرده‌اند و در این شرایط سخت مردم را تنها نگذاشتند.
نگران دورهمی‌های شب یلدا هستیم
این پرستار که بیش از 26 سال از عمرش را در این شغل گذرانده از سختی‌های کار می‌گوید: رفتار‌های پرخاشگرانه برخی بیمار‌ها را به جان می‌خریم و خم به ابرو نمی‌آوریم اما بی‌تفاوتی عموم مردم نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی قلبمان را می‌شکند و دلگیر می‌شویم. وقتی می‌بینیم مردم بدون توجه به شرایط ما خیلی عادی رفتار می‌کنند خستگی در جانمان می‌ماند. در همین چند هفته اخیر با اعمال محدودیت‌ها به صورت معناداری تعداد مراجعه به اورژانس‌های بیمارستانی کاهش پیدا کرد اما ما نگران دورهمی‌های شب یلدا هستیم.
من با تمام پرستارها در ارتباط هستم و از مشکلات آنها اطلاع دارم. موضوعی که ما را خیلی متأثر کرد، این بود که یکی از همکارانمان با وجود آنکه بسیار احتیاط می‌کرد اما بیماری را به خانواده‌اش انتقال می‌دهد و متأسفانه پدر و مادر ایشان به کرونا مبتلا شده و او هر دو آنها را به فاصله یک هفته از دست داد. الان هم این پرستار بعد از درمان‌های طولانی همچنان شرایط روحی مناسبی ندارد اما هیچ‌کس این سختی‌ها را نمی‌بیند. حتی بسیاری از همکاران ما دچار اختلافات خانوادگی شده‌اند و همسران شان مایل نیستند در بخش بیماران کرونایی کار کنند. اینها در حالی است که ما نتوانستیم آن‌طور که باید از پرستاران حمایت کنیم.
مردم کمک نکنند روزهای سخت‌تری خواهیم داشت
«معصومه قاسمیان»، مدیر پرستاری بیمارستان «فاطمه زهرا» ساری هم در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: در روزهای سخت کرونا تنها همت پرستاران بود که باعث شد بتوانیم این راه سخت را طی کنیم البته هنوز هم این راه تمام نشده و اگر مردم به ما کمک نکنند باز هم روزهای سختی را خواهیم داشت. در ایام کرونا پرستاران  از خواسته‌ها و خانواده‌هایشان گذشتند تا هموطنانمان درمان شوند اما خیلی‌ها نتوانستند از خوشی‌های چندساعته بگذرند و زنجیره این بیماری را قطع کنند. در روزهایی که هیچ‌کس دلش نمی خواست با یک بیمار کرونایی روبه‌رو شود این پرستار‌ها بودند که با جان و دل به بیماران خدمت کردند این روا نیست این فداکاری‌ها به هدر برود.
داغدار همکاران
این پرستار با سابقه که به تازگی یکی از همکاران قدیمی‌اش را از دست داده، می‌افزاید: کرونا داغ بزرگی بر دل کادر درمان گذاشته و ما داغدار همکارانمان هستیم. همین چند وقت پیش«فاطمه شفیعی‌نژاد» که از پرستاران نمونه بیمارستان ما بود هم جانش را در راه خدمت به بیماران از دست داد. ایشان قبلاً در بیمارستان رازی قائمشهر 10سال خدمت کرده بودند و 8 سال هم بود در کنار ما بودند. هر بار که ما در مواجهه با بیماران خسته می‌شدیم ایشان اعلام آمادگی می‌کردند. در تمام ۱۸ سالی که پرستار بودند هیچ وقت صحبت از خستگی نکردند حتی در این ایام بارها از ایشان خواستیم، کمتر کار کنند اما قبول نکردند. حتی وظیفه سنگین مادری 5 فرزند هم خللی در انجام وظایف ایشان ایجاد نکرد. به قدری از خودگذشتگی داشتند که در تمام شیفت‌های کاری که کمبود نیرو داشتیم ایشان اعلام آمادگی می‌کردند. چندی پیش که با کمبود پرستار مواجه بودیم ایشان خودشان اعلام آمادگی کردند که در بخش کرونا مشغول خدمت باشند زیرا اعتقاد داشتند کمک به جان انسان‌ها در این شرایط از همه چیز با ارزش تر است. بارها دیده بودم با وجود اینکه بیماری با ایشان بدرفتاری کردند اما باز هم مهربانانه به کارهای او رسیدگی کرده و مانند اعضای خانواده با او رفتار می‌کردند.
سختی کارمان را نمی‌بینند؟
قاسمیان با گلایه از برخی بی‌توجهی‌ها می‌گوید: پرستاری جزو مشاغل سخت است اما این بیماری شرایط را بسیار سخت‌تر هم کرده است. حتی تصور پوشیدن لباس‌های حفاظت فردی که پرستاران به تن می‌کنند هم برای شما سخت است اما ما گلایه‌ای نداریم فقط همراهی مردم را می‌خواهیم.
حدود ۳۰ درصد از نیروهای ما در بیمارستان فاطمه زهرا مبتلا به کرونا شده‌اند حتی خانواده‌های همکاران ما هم درگیر شده اند و برخی از آنها اعضای خانواده‌شان را از دست دادند. بار کاری پرستاران بسیار زیاد شده اما عملاً مزایایی برای آنها درنظر گرفته نشده است. با وجود آنکه سختی کار ما را همه به چشم می‌بینند اما هنوز در سازمان تأمین اجتماعی سختی کار ما تأیید نشده و سازمان زیر بار پرداخت تفاوت حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور نمی‌رود. از سوی دیگر در تمام بیمارستان‌ها کمبود نیرو داریم و عدم جذب کمک پرستار‌ها باعث شده شرایط سختی داشته باشیم. عملاً هم وقتی استخدامی صورت می‌گیرد تمام نیروهای شرکتی و طرحی جذب می‌شوند و عملاً نیرو به ما اضافه نمی‌شود.مدیر پرستاری بیمارستان «فاطمه زهرا »ی ساری در آخر از مردم می‌خواهد به کمک کادر درمان بیایند و می‌گوید: مردم باید بدانند ما روزهای سختی را پشت سر می‌گذاریم و ما توقعی از آنها نداریم، فقط می‌خواهیم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بار اضافه‌تری روی دوش ما نگذارند.
نیروهای بیشتری به بیمارستان‌ها اضافه می‌شود
«تورج اسدی»، معاون دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در این زمینه به «ایران» می‌گوید: در ایام کرونا دو نفر از همکارانمان را در بخش پرستاری از دست داده‌ایم اما پرستاران همچنان در خط‌ مقدم مشغول خدمت هستند.
وی درخصوص کمبود پرستاران می‌افزاید: در این مدت دانشگاه علوم پزشکی استان اقدامات زیادی انجام داده و تلاش کرده‌ایم با تمدید طرح یا قراردادهای جدید تعداد نیروهای بیشتری را به بیمارستان‌ها اضافه کنیم. در حال حاضر هم یکسری مجوزهای استخدامی از سوی وزارتخانه صادر شده تا بتوانیم با استخدام نیروی جدید بحث مشکل کمبود نیرو را حل کنیم. همچنین از سوی وزارتخانه تاکنون دو مرحله پاداش و حق‌الزحمه مربوط به دوران کرونا به پرستاران پرداخت شده است. برای ماه‌های آینده هم بودجه‌ای در این زمینه تخصیص داده شده و بزودی به پرستاران پرداخت می‌شود.اسدی رشادت‌های کادر درمان بویژه پرستاران را بی‌نظیر می‌داند و خاطرنشان می‌کند: ما تلاش می‌کنیم حمایت‌های لازم را از پرستاران داشته باشیم اما باید به این نکته توجه کنیم در شرایط فعلی بیشترین کمک به کادر درمان تنها رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم است.