ریشه کن شدن بیماری فلج اطفال در ایران

ریشه کن کردن فلج اطفال یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های بهداشت و درمان ایران در 100 سال گذشته محسوب می‌شود؛ بیماری ای که در بسیاری از کشورهای جهان سالانه جان کودکان بسیاری را می‌گیرد یا باعث فلج شدن آنها تا پایان زندگی شان می‌شود ولی در ایران حدود دو دهه است که ریشه کن شده است؛ موفقیتی که پشت آن یک نام وجود دارد «علیرضا مرندی».
همچنان که در تاریخ بهداشت و سلامت نام «سعید نمکی» وزیر بهداشت (با همه ضعف‌ها و قوت‌ها) به‌عنوان فرمانده مقابله با ویروس کرونا ثبت خواهد شد؛ نام علیرضا مرندی هم که در دهه 60 به مدت 5 سال (25/5/1363 تا 7/6/1368) و در دهه 70 به مدت 4 سال (27/5/1372 تا 1/6/1376) مسئولیت مدیریت وزارت بهداشت ایران را برعهده داشته برای اجرای دو طرح «کنترل جمعیت» در دهه 60 با شعار فرزند کمتر زندگی بهتر و اجرای طرح ریشه کن کردن فلج اطفال در ایران در دهه 70 ماندگار خواهد شد.
اجرای طرح واکسیناسیون فلج اطفال در ایران در سال‌های ابتدایی دهه 70 شروع شد  ولی ضربه کاری به این بیماری در سال 1374 و با اجرای طرح ملی واکسیناسیون (در دو مرحله فروردین و اردیبهشت) در کل کشور زده شد. اجرای همگانی واکسیناسیون فلج اطفال در ایران یکی از بزرگترین طرح‌های بهداشتی در جهان محسوب می‌شود زیرا این برنامه در نصف روز برای 9 میلیون کودک زیر 5 سال در کل کشور به اجرا درآمد و پوشش واکسیناسیون این بیماری را از 20 درصد به بیش از 95 درصد رساند. بعد از واکسیناسیون همگانی فلج اطفال در ایران «کارول بلامی» مدیر اجرایی صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل(یونیسف) در نامه‌ای به آیت‌الله اکبرهاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهوری وقت اجرای یک روزه برنامه واکسن ضد فلج کودکان را موفقیتی بزرگ و طرحی بی‌نظیر خواند.
اما آنچه اجرای برنامه واکسیناسیون فلج اطفال را شدنی کرد، حضور 600هزار نیروی داوطلب و تشکیل 175 هزار تیم امدادی و استفاده از شبکه مویرگی خانه‌های بهداشت و سلامت در کل کشور بود. علیرضا مرندی در گفت‌و‌گوها و خاطرات خود درباره اجرای طرح ملی واکسیناسیون فلج اطفال گفته است:« در آن سال‌ها بیماری فلج اطفال یک معضل بزرگ برای کشور ما به حساب می‌آمد و عامل اصلی تعدادی از مرگ و میرهای کودکان بود. در سال‌های 1361، 1362 و 1363 من معاون بهداشت آقای هادی منافی بودم که تصمیم گرفتیم با توجه به اهمیت این موضوع و در برگیری آن در کشور برای سلامت کودکان و نسل آینده واکسیناسیون فلج اطفال را آغاز کنیم و به سرانجام برسانیم. در آن زمان مسئولان شهرک سرم‌سازی رازی برای ساخت واکسن دعوت شدند و این سرم‌‌سازی هم به میدان آمد و کمک‌هایی هم برای ساخت واکسن انجام شد. همچنین در ابتدا باید یک زنجیره سرد هم می‌ساختیم، چرا که از زمانی که یک واکسن ساخته می‌شود باید در شرایط ویژه‌ای در سردخانه‌ نگهداری شود و در مرحله بعد باید با یخچال‌ یا سردخانه‌ متحرک به اقصی نقاط کشور فرستاده شود تا زمانی که طرح آغاز و عملیاتی شود. من سال 1372 که وزیر بهداشت شدم تصمیم گرفتیم طرح ریشه‌ کنی فلج اطفال را به سرانجام برسانیم و طرح آن ،سال 1373 نهایی شد. در آن زمان از رهبر انقلاب اجازه گرفتیم از بسیج مستضعفین و سازمان بسیج استفاده کنیم، چون این افراد دوران جنگ را سپری کرده بودند و آمادگی برای فعالیت‌های سازندگی داشتند و ما به محض اینکه اجازه ایشان را گرفتیم و دستورات لازم را صادر کردند، به بسیج اعلام کردیم که 600 هزار نفر برای این کار داوطلب شدند. البته این تعداد خارج از انتظار ما بود و سرانجام با کمک 450 هزار بسیجی و 180 هزار نفر از کارکنان وزارت بهداشت عملیات ریشه‌ کنی فلج اطفال را آغاز کردیم. این نیروها 12 ساعت مشغول کار بودند و به در منازل مردم مراجعه کردیم. البته پیش از مراجعه یک بررسی و سرشماری انجام شده بود تا به‌صورت دقیق بدانیم خانوارها کجا هستند. از 12 میلیون خانواری که به آنها مراجعه شد، بیش از 9 میلیون بچه زیر5 سال داشتند که همه آنها واکسن فلج اطفال را دریافت کردند.»