زنگ خطر برای سارقان

علی سرتیپی
تهیه‌کننده و پخش‌کننده
با وجود اجرا نشدن قانون کپی‌رایت در ایران تنها راهکار جلوگیری از قاچاق فیلم‌ها در اکران آنلاین، ریجستری اصولی و درست فیلم‌ها و پیگیری حقوقی آن‌ در خارج از کشور است. این راهکار اما هزینه‌بر است. ریجستری کردن باید حتماً توسط یک شرکت امریکایی انجام شود. در غیر این صورت شماره و کد ثبتی برای مانیتورینگ و پیگیری حقوقی دریافت نمی‌کنید. پس از ثبت قرارداد، این شرکت‌های معتبر در ایمیلی به تمام شبکه‌های تلویزیونی و پلتفرم‌ها آگاهی و تذکر می‌دهند که فیلم مورد نظر ثبت قانونی شده و در صورت انتشار نسخه قاچاق، با پیگیری قانونی مواجه خواهند بود. برای این منظور لازم است مالکیت فیلم به آنها واگذار شود؛ یعنی این شرکت‌ها به نمایندگی از فیلمسازان ایرانی نمی‌توانند نسبت به رصد بارگذاری غیرقانونی آثار اقدام کنند. پس علاوه بر هزینه ثبت و پیگیری قانونی، ریسک واگذاری مالکیت فیلم هم مطرح است. مشکل بعدی هزینه بالای دادرسی در دادگاه‌ها و شکایت علیه سارقان است. اعمال همه اینها برای تهیه‌کننده ایرانی هزینه بسیاری به همراه دارد که ناگزیر قید احقاق حقوقش را می‌زند.
در سال‌های گذشته برای ثبت آثار ایرانی تلاش‌هایی شده که اغلب آنها بی‌نتیجه بوده است. بخصوص در همکاری با شرکت‌های اروپایی که خود سارق آثار شدند. مجوز را از صاحبان فیلم‌های ایرانی می‌گرفتند، آثار را در جاهای مختلف منتشر می‌کردند و هیچ عایدی نصیب صاحبان آثار نمی‌شد. بر اساس همین تجربه و به خاطر آسیب‌های جدی که در این مدت به دلیل قاچاق فیلم در فضای مجازی به سینمای ایران وارد شده، از سوی انجمن پخش‌کنندگان اقدامات تازه‌ای صورت گرفته است. یک شرکت امریکایی که اعضای آن ایرانی هستند و آنها را به اعتبار می‌شناسیم، قرار است برای ریجستری فیلم‌ها در خارج از کشور با ما همکاری کنند. فیلم‌های ثبت شده از سوی این شرکت اطلاع‌رسانی می‌شود تا سارقان همیشگی آثار بدانند که در واقع مالک این آثار یک شرکت امریکایی است و تصور نکنند چون اثر ایرانی است، همچون همیشه می‌توانند حقوق آن را پایمال کنند. در این شرکت تیم حقوقی قدرتمندی از ایرانیان ساکن امریکا حضور دارند که در صورت مشاهده تخلف، برای دادرسی در دادگاه‌ها و مجامع حقوقی بین‌المللی اقدام خواهند کرد. بابت خدماتی که انجام می‌دهند هم از میزان فروش آثار کارمزد دریافت می‌کنند. در مقایسه با مخارج بالای ثبت و ریجستری، هزینه‌ها کمتر می‌شود و با تعهدی که از این تیم سراغ داریم، جلوی تمام تخلف‌ها گرفته می‌شود. ضمن اینکه به صورت فردی هم عمل نکرده‌ایم و فعلاً یکسری از آثار را در اختیارشان قرار خواهیم داد و اگر عملکردشان رضایتبخش بود، این همکاری را ادامه خواهیم داد. به همین منظور یک پلتفرم را که پیش از این فعالیت محدودی داشت هم برای نمایش آثار فعال کرده‌ایم. تمام آثاری که در این شرکت ثبت شده، در این پلتفرم که در خارج از کشور است، منتشر می‌شود البته این بدان معنا نیست که این آثار صرفاً در این پلتفرم نمایش داده شود بلکه شبیه شرکت پخش فیلم عمل می‌کند، این آثار در پلتفرم‌های دیگر _ البته طبق قانون و حساب و کتاب درست_ هم به نمایش گذاشته می‌شود. این پلتفرم به صورت آزمایشی فعالیتش را آغاز کرده اما هنوز هیچ کدام از فیلم‌های جدید اکران آنلاین به آن اضافه نشده است. بیشترین تعهد این شرکت پیگیری تخلف سایت جی ال ویز است که ماهانه حدود ۵۰ میلیون دلار از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی درآمد دارد و همچنین شبکه‌های ماهواره‌ای است که نسخه قاچاق فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را بلافاصله پس از اکران آنلاین آثار به وفور نمایش می‌دهد.
یک نکته مهم در آسیب‌شناسی قاچاق فیلم‌ها و سریال‌های ایران وجود دارد که عمدتاً از آن غافل هستیم. به نظر می‌رسد سرنوشت فیلم‌ها فقط برای صاحبان آثار اهمیت دارد و پلتفرم‌های ایرانی نمایش آنلاین از صدمات قاچاق در امان هستند. هیچ ضرری نمی‌بینند و فقط سودشان را از فروش آثار می‌برند. صاحبان فیلم‌ها باید راهکاری بیندیشند و فیلم‌شان را مفت در اختیار پلتفرم‌ها قرار ندهند. ضمن اینکه وزارت ارشاد هم باید سیستم نظارتی بر فعالیت این سامانه‌ها داشته باشد که اینچنین از سینمای ایران بهره می‌برند؛ سرمایه سینمای ایران و ستاره‌هایش را به خدمت می‌گیرند، سریال‌شان را می‌سازند و سودش را می‌برند. در مقابل این بهره حداقل انتظار این است که برای فیلم‌هایی که به لحاظ مخاطب و نه به لحاظ محتوا، ضعیف هستند تبلیغ کنند تا این آثار بهتر دیده شوند. در حالی که متأسفانه این پلتفرم‌ها نه زیر بار خرید فیلم‌ها می‌روند و نه تلاشی برای بهتر دیده شدن آثار دارند. از وضعیت ایجاد شده برای سینما که سالن‌هایش تعطیل است و فیلمسازانش ناامید از اکران عمومی و نگران سوختن آثارشان به آنها پناه برده‌اند، بهره می‌برند.