دولت تسهیلگر

علی‌اصغر سیدآبادی
نویسنده
بیمه بیکاری و نظام صنفی پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری و برخی موضوعاتی از این دست، به عنوان ایده‌هایی جذاب برای مخاطبان در برنامه‌های توسعه تکرار می‌شد، اما چون پیش از آنکه به احکام برنامه تبدیل شوند، ساز و کارهای اجرایی برای آن‌ها طراحی نشده بود، معمولاً راه به جایی نمی‌بردند. زمانی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیتی داشتم، تهیه شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی برنامه‌ ششم، جزو کارهای دفتر ما بود. برخی بررسی‌های اولیه‌ کارشناسی نشان می‌داد که در چارچوب رویه‌های جاری، تبدیل این احکام به شیوه‌نامه اجرایی  ممکن نیست، اما آیا این دو موضوع و چند موضوع دیگر از این جنس درباره‌ کسانی طراحی و تدوین شده بود که به نظرم نباید بدون مشارکت خودشان تصمیمی درباره‌شان گرفته می‌شد. با چنین نگاهی و با هماهنگی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، تصمیم‌گیری و تدوین شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های ذیل این احکام را از شوراهای کارشناسی اداری به جمعی سپردیم که در آن کارشناسان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر نهادهای مرتبط بسیار کم بودند. در قدم نخست نمایندگان همه‌ تشکل‌های صنفی را برای همکاری دعوت کردیم و کار به رغم تردید‌هایی که دوستان صنوف داشتند، شروع شد. رسیدن به اشتراک معنایی درباره‌ مفاهیم وقت زیادی می‌گرفت، اما در همین بحث‌ها دریافتیم که کارمان مهم‌تر از تدوین یک آیین‌نامه است. نه تنها گفت‌وگوهایی از این دست میان دولت و صنوف مدت‌ها بود که انجام نشده بود که بین صنوف نیز چنین گفت‌وگوهایی درباره مسائل مشخص صنفی در نگرفته بود. آنچه در این نشست‌های منظم هفتگی می‌گذشت، تجربه‌ شیوه‌ای از مدیریت فرهنگی بود که دولت به جای متصدی و متولی، نقش تسهیلگر را ایفا می‌کرد تا بهترین تصمیم‌ها گرفته شود. برای جمع تدوین نظام صنفی موضوعی پایه‌ای‌تر و اساسی‌تر بود، اما کار را از بیمه‌ بیکاری شروع کردیم تا تمرین برنامه‌ریزی مشارکتی کنیم که نه طرف‌های دولتی و نه طرف‌های صنفی تجربه‌ چندانی در آن نداشتیم. پس از گذشت چند جلسه تقریباً همه دریافته بودیم که نفس این گفت‌وگوها از آیین‌نامه‌ای که قرار است، تدوین کنیم، مهم‌تر است. کم‌کم سر معنای مفاهیم به اشترک می‌رسیدیم. کم کم منافع صنفی روشن می‌شد. به مرور نقش‌ها و انتظارها و اختیارها و مانع‌ها و امکان‌ها و چالش‌ها خود را نشان می‌دادند و با هم درباره‌اش بحث می‌کردیم و راه‌حل پیدا می‌کردیم، اما در برابر هر راه‌حلی رویه‌ها و مقررات جاری دست و پاگیری بود که باید با امکانات حقوقی و قانونی از آن‌ها عبور می‌کردیم تا سرانجام روزی سر متن پیش‌نویس بیمه‌ بیکاری توافق کردیم، اما این پیش‌نویس باید از خان‌های مختلفی می‌گذشت تا به تصویب برسد و احتمالاً در مسیر تغییراتی هم می‌کرد.