خزان کرونایی در باغ گلریزهای دهکده مبل و منبت

شیما جهانبخش
خبرنگار
اینجا هر خانه یک کارگاه است و همه حتی زنان هم مبل‌سازند. عشق به منبت تا حدی در دل مردم روستای «اشترمل» ریشه دوانده که بسیاری از زنان را از پای دار و رج زدن گل‌های قالی به نشاندن گلریزها روی چوب کشانده است. نقش گلریزهای معروف این روستا را می‌توان هم در خانه‌های بیشتر ایرانی‌ها دید و هم در کشورهای همسایه، حتی دورتر روسیه و استرالیا؛ آن‌طور که قدیمی‌های روستا می‌گویند: کار از کارگاهی کوچک شروع شد اما همت اهالی بود که باعث شد کار تا جایی پیش برود که حالا از جمعیت یک‌هزار و 784 نفری روستا و ۵۳۷ خانواده، نزدیک به ۸۰۰ نفر در 490 کارگاه منبت مشغول به کار شوند و روستایشان به عنوان روستای ملی منبت گلریز کشور معروف شود. با وجود چنین ظرفیتی اما آن‌طور که فعالان این حوزه می‌گویند، این روزها احوال بازار فروش صنایع مبل و منبت چندان تعریفی ندارد و هنرمندان فعال در این بخش از کمبود سرمایه در گردش و پایین آمدن میزان فروش خود گله دارند. آنها می‌گویند تلاش و زحمت اصلی تولیدات صنایع مبل و منبت بر دوش ماست اما سهم اصلی سود و ارزش افزوده در این بخش به دلالان می‌رسد.
مشتری‌ها بسیار کم شده‌اند
«آزاد نعمت‌زاده»، یکی از نمایشگاه‌داران روستای اشترمل از شرایط این روزها گلایه‌مند است و می‌گوید: در کل تویسرکان بیش از 3 هزار کارگاه مبل و منبت فعال است و ما محصولات این کارگاه‌ها را به فروش می‌رسانیم اما این روزها مشتری‌ها بسیار کم شده‌اند و قیمت‌ها هم چندین برابر شده است. کارگاه‌های خوبی در روستاهای عین‌آباد، سیدشهاب، جیجانکوه و... وجود دارد اما طرح‌های خاص مربوط به اشترمل است که این روزها خرید آن در توان همه نیست.
کرونا باعث تعطیلی نمایشگاه سراسری مبل شد
این نمایشگاه دار با تأکید بر قدمت دیرینه صنعت مبل و منبت در این روستا ادامه می‌دهد: اشترمل را همه به نام منبت می‌شناسند اما برخی‌ها تلاش دارند بازار ما را خراب کنند و هنر روستای ما را به نام خودشان به فروش برسانند. سال‌های قبل با برگزاری نمایشگاه این مشکل تا حد زیادی برطرف شده بود و همه با سبک منبت استان آشنا می‌شدند اما کرونا امسال باعث تعطیلی نمایشگاه‌ها شده و ما ضرر زیادی کرده‌ایم.
«عبدالله ترکاشوند»، یکی از منبت کاران قدیمی اشترمل هم در این‌باره به «ایران» می‌گوید: مواد اولیه گران شده و ادامه کار را سخت کرده است. علاوه بر افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه‌های بالای حمل و نقل، کاهش مشتری هم این روزها بازار ما را کساد کرده است. برای اینکه بتوانیم محصولاتمان را بفروشیم مجبوریم کار خام را به نمایشگاه‌داران بقیه استان‌ها بفروشیم و آنها هم با یک رویه‌کوبی و رنگ ساده چندین برابر قیمت خرید سود کنند. در واقع کار اصلی را ما انجام می‌دهیم اما سودش به جیب دیگری می‌رود.
این هنرمند ادامه می‌دهد: منبت این منطقه در دنیا بی‌نظیر است و اگر مسئولان از ما حمایت کنند می‌توانیم این هنر را به نام کشورمان در دنیا ثبت کنیم ،اما با ادامه روند فعلی، هنرمندان مبل و منبت تویسرکان و اشترمل  ناچار هستند برای افزایش درآمدزایی خود به دیگر شهرها و نقاط کشور کوچ کنند.
تمام خانوارهای روستای اشترمل در حوزه منبت فعال هستند
«اسحاق ترکاشوند»، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان تویسرکان در این‌باره به «ایران» می‌گوید: در حال حاضر حدود ۴۹۰ کارگاه منبت در اشترمل وجود دارد که نزدیک به ۸۰۰ نفر در این کارگاه‌ها مشغول به کار هستند. از جمعیت یک‌هزار و ۷۷۰ نفره روستا بیش از نیمی از افراد در این کارگاه‌ها مشغول به کار هستند. البته اگر خانوار را در نظر بگیریم تقریباً ۱۰۰ درصد خانوارهای روستایی در این حوزه فعالیت دارند.
وی ثبت اشترمل به عنوان روستای جهانی منبت را از اهداف پیش‌رو می‌داند و ادامه می‌دهد: با توجه به ظرفیت‌های این روستا، اشترمل را به عنوان روستای ملی منبت به وزارت میراث فرهنگی پیشنهاد داده‌ایم. طرح اولیه این موضوع ارائه شده و در تلاش هستیم اینجا را به عنوان روستای ملی و در مراحل بعدی به عنوان روستای جهانی منبت ثبت کنیم.
ترکاشوند با اشاره به اینکه در شرایط فعلی، کرونا باعث شده بسیاری از کسب و کارها متحمل خسارت‌های فراوانی شوند، می‌افزاید: درحال حاضر تأثیرات کرونا بر وضع اقتصادی خانواده‌ها کاملاً مشهود است و از آنجایی که مبل کالایی لوکس به حساب می‌آید ، خانواده‌ها تمایلی برای خرید ندارند و بسیار کم در بازار منبت حاضر می‌شوند. همچنین کنسل شدن بسیاری از عروسی‌ها به علت شیوع کرونا باعث شده تقاضا برای منبت کم شود و این کاهش تقاضا باعث شده بازار مبل منبت کشور و به تبع آن اشترمل کساد شود. از سوی دیگر ما هر ساله در شهریور ماه جشنواره مبل و منبت را برگزار می‌کردیم و بسیاری از افراد از سراسر کشور به اشترمل می‌آمدند اما امسال به علت شیوع کرونا این جشنواره کنسل شد و همین موضوع هم باعث شده فروش ما بسیار کم باشد و بخشی از بازار خود را از دست بدهیم.
کرونا هیچ کارگاهی را تعطیل نکرد
رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان تویسرکان خاطرنشان می‌کند: البته تأثیر مستقیم کرونا کم بوده است. اغلب کارگاه‌های اشترمل خیلی بزرگ نیستند و غالباً افراد به صورت خانوادگی کار می‌کنند و همین موضوع باعث شده تمام کارگاه‌ها در این ایام دایر باشند و تعطیل نشوند. در واقع حوزه گردشگری ما از کرونا آسیب بیشتری دیده اما در حوزه صنایع دستی این زیان به صورت مستقیم وارد نشد بلکه اثرات وضعی آن باعث شد بازار مناسبی نداشته باشیم.
وی درخصوص حمایت از کارگاه‌های منبت اشترمل هم می‌گوید: با توجه به شرایط بازار، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری وزارت کار و دولت یکسری تسهیلاتی را در اختیار این کارگاه‌ها قرار داد تا بخش کوچکی از مشکلات آنان مرتفع شود. در این راستا به کارگاه‌های گروهی به ازای هر کارگر در صورت اخراج نشدن و پرداخت حق بیمه 2 ماه آخر ۱۲ میلیون وام ۱۲ درصد و به کارگاه‌های انفرادی ۶ میلیون تومان وام ۱۲ درصد به ازای هر فرد فعال پرداخت شده است. در مجموع بالغ بر ۵۰۰ میلیون تومان از محل تسهیلات کرونایی به کارگاه‌های شهرستان تویسرکان وام پرداخت شده البته می‌دانیم که این وام‌ها یک مسکن موقت است اما چاره دیگری نداریم.
گرانی چندین برابری و نبود نقدینگی مشکل اصلی است
این مقام مسئول که عضو شورای روستای اشترمل هم هست، می‌افزاید: متأسفانه در شرایط فعلی تهیه مواد اولیه اصلی‌ترین مشکل منبت کاران استان است. تمام کارگاه‌ها برای تهیه چوب که اولین ماده کار منبت است مشکل دارند. بخشی از این مواد که چوب گردو است در داخل تهیه و تأمین می‌شود اما چوب راش که از روسیه و گرجستان تأمین می‌شد کمیاب شده و اگر کل استان را جست‌و‌جو کنید حتی یک متر مربع چوب راش هم پیدا نمی‌شود. علت اصلی هم بالا رفتن سرسام آور قیمت‌ها بوده به‌طوری که اگر ما افزایش قیمت نرخ ارز را ۵ برابر هم بدانیم این محصول حدود ۱۰ تا ۱۵ برابر گران‌تر شده است و تهیه آن برای کارگاه‌ها ممکن نیست.