سهم فراموش شده اقلیت های دینی از برنامه سازی های سیما

سید رضا صائمی
منتقد
در حالی که احترام به ادیان الهی و تقریب ادیان در قانون اساسی و نظام اخلاقی ما توصیه شده اما در برنامه سازی‌های تلویزیون چندان ردپایی از این توجه قابل ردیابی نیست. در واقع اقلیت‌های دینی مثل ارامنه که فارغ از هویت ملی و ایرانی واجد هویت مذهبی مورد تأیید و به رسمیت شناخته شده هستند اما چندان سهمی در تولیدات رسانه‌ای رسانه ملی ندارند. اگر از منظر مخاطب شناسی به این مسأله بنگریم بخشی از مخاطبان رادیو و تلویزیون، اقلیت‌های مذهبی و هموطنان مسیحی، یهودی یا زرتشتی هستند که نه تلویزیون خصوصی دارند نه دست‌کم برنامه‌ای با محتوا و محوریت مذهبی خود. شاید در سریالی یکی از شخصیت‌های قصه ارمنی باشد یا در یک برنامه تحلیلی از کارشناسی از اقلیت‌ها استفاده شود یا مسائل تاریخی و اعتقادی آنها در میزگردی مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار بگیرد اما برنامه خاصی یا به اصطلاح ویژه برنامه‌ای ندارند. شاید فقدان تولیدات رسانه‌ای درباره اقلیت‌ها، منع قانونی داشته باشد و صدا وسیما مجوز قانونی این کار را نداشته باشد اما دست‌کم پرداختن به برخی مناسبت‌های آنها مثلاً عید کریسمس می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. از جمله تهیه یک گزارش خبری از هموطنان مسیحی درباره کریسمس و حال و هوا یا مراسم و مناسبت‌های آنها یا پوشش خبری آغاز سال میلادی جدید در بخش‌های های مختلف خبری یا دست‌کم تبریک به آنها در زیرنویس‌های تلویزیونی بدون اینکه هیچ کدام مصداق تبلیغ دینی پیدا کند. به نظر می‌رسد منع اصلی تلویزیون در نسبت با اقلیت‌ها همین مسأله باشد. مسأله تبلیغ ادیان دیگر از طریق رسانه ملی اما این نگاه بدبینانه به این موضوع است وگرنه می‌توان دست‌کم مستندی درباره آنها پخش یا تله فیلمی تولید کرد که به مسائل آنها می‌پردازد. حتی این آثار می‌تواند در راستای گفت‌و‌گوی ادیان و همدلی ایرانیان با مذاهب مختلف باشد. این عادلانه نیست که در برخی مناسبت‌ها مثلاً در انتخابات به حضور و مشارکت آنها یا برگزاری مراسم محرم و ادای احترام اقلیت‌ها به آیین‌های عاشورایی بپردازیم اما در پرداخت و پوشش مراسم و مناسبت‌های آنها در حد یک خبر یا گزارش خبری هم پرداخته نشود. آیا این به معنای نادیده گرفتن بخشی از مخاطبان تلویزیون یا نادیده گرفتن بخشی از ایرانیان نیست! وقتی از رسانه ملی حرف می‌زنیم باید همه مخاطبان ملی را فارغ از هویت قومی یا مذهبی آنها در نظر بگیریم. فارغ از این مسأله ما با یک رخداد جهانی به‌عنوان آغاز سال میلادی مواجه هستیم که از منظرهای مختلف تاریخی، فرهنگی و سیاسی و اجتماعی قابل پردازش است. اما کمترشاهد پرداختن به این اتفاق و بازنمایی آن در قاب تلویزیون هستیم. در حالی که بسیاری از رسانه‌های دنیا به پوشش و بازتاب عید نوروز و مناسبت‌های آن می‌پردازند. ضمن اینکه مناسبت‌های این چنین که اغلب سویه فرهنگی و اجتماعی دارد، بزنگاه های مناسبی برای تبلیغ همدلی و صلح طلبی و نوع دوستی است. فرصتی برای تبلیغ و ارسال پیام صلح و گفت‌و‌گو و آشتی میان ادیان از طریق رسانه ملی. در این میان البته نقش رسانه‌های برون مرزی بیش از شبکه‌های داخلی است و آنها از ظرفیت و ضرورت بیشتری برای پرداخت به این مسأله برخوردارند. به نظر می‌رسد فارغ از اختلافات و تفاوت‌های مذهبی و اعتقادی و در چارچوب قوانین کشور که مبتنی بر احترام بر مذاهب و ادیان الهی است، صداوسیما باید تمهیدات رسانه‌ای معقولی در ارتباط با این مسأله طراحی و اجرا کند.