تغییرات اقلیمی و توافق هسته‌ای ایران، دو سیاست مؤثر بایدن بر بازار نفت

عطیه لباف
خبرنگار
چهل‌وششمین رئیس‌جمهوری ایالت متحده روز گذشته کار خود را در کاخ سفید آغاز کرد. سیاست‌های «جو بایدن» حالا نه فقط برای اقتصاد امریکا، بلکه برای تمام بازارهای جهان از جمله بازار نفت بسیار اهمیت دارد. او برنامه‌های بلند پروازانه‌ای را حتی برای روز اول کاری خود طراحی کرد که یکی از آنها مقابله با تغییرات آب و هوا و تسریع در روند انتقال کشورش به یک اقتصاد کم کربن و پیوستن به توافق اقلیمی پاریس بود. حالا بایدن با این نگاه کاملاً متفاوت از رئیس‌جمهوری پیشین –دونالد ترامپ- برای «انرژی» وارد کاخ سفید شده است. البته در مقابل، یک دیدگاه توسعه‌ای نیز برای روابط تجاری خود با کشورهای دیگر و سرمایه گذاری‌ها و حمایت‌های بیشتر از اقتصاد ایالت متحده دارد که بازارها را امیدوار کرده است.
به‌طور مثال روز گذشته و در زمان تنظیم این گزاش قیمت هر بشکه نفت خام برنت با اندکی افزایش به 56.27 دلار رسید. معاملات آتی شاخص WTI نیز در نرخ 53.65دلار در بشکه انجام می‌شد. هر دو شاخص مهم نفتی نزدیک به یک درصد افزایش را تجربه کردند و فعالان بازار نفت علت این افزایش را سیاست‌های جَنِت یلن، نامزد وزیر خزانه‌داری امریکا در برابر اقدامات حمایتی می‌دانستند. او به‌دنبال ارائه یک بسته بزرگ امدادی برای حمایت از ایالات متحده است که مفهوم آن بهبود اقتصادی و افزاش تقاضا برای نفت است. البته تضعیف دلار و بهبود چشم‌انداز آژانس بین‌المللی انرژی IEA از روند واکسیناسیون بیماری کرونا، نیز در این تقویت قیمت‌ها نقش داشته است.
اما فراتر از این تغییرات اندک، بازار با هوشیاری تمام در حال ورانداز کردن سیاست‌های اقلیمی مورد حمایت بایدن است. اینکه آیا توسعه ظرفیت تولید نفت شیل امریکا که استخراج آن تبعات زیادی برای محیط زیست دارد، مورد حمایت دولت بایدن قرار خواهد گرفت؟ پاسخ این سؤال می‌تواند قیمت‌های آتی نفت خام را رقم بزند. به این ترتیب که هر سیاست بازدارنده‌ای می‌تواند عرضه را محدود و قیمت‌ها را افزایشی کند. اما چهل و ششمین رئیس‌جمهوری ایالت متحده چقدر در سیاست‌های کاهش کربن کشورش جدی است؟
راه دشوار بایدن برای مقابله با تغییرات آب و هوا
تحلیلگران می‌گویند که اگرچه بایدن دنبال یک حرکت تهاجمی در برابر صنعت نفت و گاز است تا با تغییرات آب و هوا مقابله کند اما همچنان غالب انرژی این کشور را سوخت‌های فسیلی تأمین می‌کند و همین مسأله کار او را دشوار خواهد کرد.
بایدن، یک دموکرات میانه رو است و صنعت نفت امریکا تقریباً در دستان جمهوریخواهان است. دولت او بر خلاف دولت قبلی بیش از توسعه نفت شیل به کاهش کربن و جلوگیری از تغییرات آب و هوایی می‌اندیشد. این درحالی است که در سیاست بلند مدت این کشور، تبدیل امریکا به یک صادرکننده خالص انرژی اصل قرار گرفته و تولید نفت و گاز شیل با تمام مشکلاتش مورد توجه است. این تناقض کار او را سخت‌تر خواهد کرد. ضمن آنکه این کشور در بحبوحه بدترین رکود اقتصادی از زمان رکود بزرگ 2008 میلادی قرار دارد و باید از این شرایط خارج شود؛ آن هم بدون از دست رفتن شغل‌های بیشتر.
اما در کنار این مسائل داخلی افزایش تولید نفت شیل که از آن با انقلاب شیل در سال‌های 2010 تا 2015 یاد می‌شود؛ امریکا به این نفت و تولید آن برای سیاست‌های خارجی نیز محتاج است. این افزایش سرسام‌آور تولید نفت و گاز به واشنگتن انعطاف‌پذیری بیشتری در تنظیم سیاست خارجی، بویژه در برابر اوپک و روسیه داد.
حالا بایدن از یک سو با سیاست‌های کاهش کربن و از سوی دیگر با یک مخروبه از اقتصاد امریکا در نتیجه سیاست‌های ترامپ و بیماری کرونا مواجه است. تحلیلگران می‌گویند که حتی اقتصادی که رئیس‌جمهوری منتخب ایالت متحده در روز گذشته - 20 ژانویه- به ارث برد، تقریباً شبیه اقتصاد این کشور در سال 2009 است. البته با وجود آغاز واکسیناسیون در ایالت متحده اما زمان اتمام آثار همه‌گیری کووید19 بر اقتصاد امریکا و جهان نامعلوم است و ناهمواری‌های این مسیر بایدن را در شرایط خاص تری قرار می‌دهد.
در این میان صنعت نفت و گاز امریکا از همه بخش‌های اقتصاد این کشو بیشتر متضرر شده است و فقط در مارس-آگوست سال گذشته میلادی107 هزار شغل از بین رفته و این سریع‌ترین نرخ اخراج نیرو در تاریخ صنعت نفت این کشور است. حالا تولیدکنندگان و شاغلان صنعت نفت امریکا نگرانند که سیاست‌های محیط زیستی بایدن این روند را دنباله دار کند. اما بایدن دقیقاً به‌دنبال چیست و آیا موفق می‌شود؟
بررسی‌های «ایران» نشان می‌دهد که احتمالاً بایدن از یک استاندارد الکتریسیته پاک برای تأمین بخش قابل توجهی از انرژی مصرفی کشورش پشتیبانی می‌کند. چنین حرکاتی می‌تواند به‌عنوان محرک‌های اقتصادی باشد و به سوخت‌های فسیلی نیز آسیب نرساند.
او برای جلب رضایت فعالان آب و هوایی احتمالاً دوباره به پیمان اقلیم پاریس ملحق خواهد شد و در این راستا استانداردهای سوخت را در کشورش ارتقا می‌دهد. برای کاهش انتشار گاز متان در صنعت نفت تلاش می‌کند و احتمالاً در اراضی فدرال فعالیت‌های جدید استخراج نفت و گاز را محدود یا ممنوع می‌کند.
به‌عبارتی سعی می‌کند از یک سو، تولیدکنندگان نفت و گاز غیرمتعارف امریکا را که علی رغم ضررهای سال 2020 در واکنش به افزایش قیمت‌های اخیر، فعالیت‌های حفاری خود را دوباره افزایش داده‌اند راضی نگه دارد و از سوی دیگر کاهش انتشار کربن رقم بخورد. برنامه‌ای که اجرایش اصلاً آسان نیست و با مقررات و محدودیت‌ها قرار است تا 2050 امریکا را به اقتصادی با تولید حداقلی گازهای گلخانه‌ای تبدیل کند.
آیا بایدن بشکه‌های نفت ایران را به بازار می‌فرستد؟
سؤال دیگری که تحلیلگران بازار نفت در حال کاوش آن هستند، سیاست بایدن در برابر توافق هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های نفتی و بانکی آن است. سیاستی که اگر بایدن آن را با بازگشت به برجام رقم بزند، می‌تواند عرضه نفت را افزایش دهد و تولیدکنندگان جایگزین را به دردسر بیندازد. چراکه آن زمان برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت، تولیدکنندگان جایگزین مجبور خواهند بود تا جا را برای بشکه‌های نفت ایران بازکنند.
محمد بارکیندو، دبیرکل نیجریه‌ای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) درباره نظرات رئیس‌جمهوری منتخب در خصوص همکاری‌ها با سایر تولیدکنندگان به سی ان بی‌سی گفته است: «هنوز هیچ تماسی با بایدن نداشته ام؛ اما معتقدیم که روابط بسیار سودمندی متقابلاً با صنعت نفت ایالات متحده برقرار کرده‌ایم و من فکر می‌کنم چاره‌ای نداریم جز تقویت این روابط در زمان رئیس جمهوری بایدن.»
سی ان بی‌سی در ادامه این گزارش به احتمال بازگشت رئیس‌جمهوری منتخب به توافق هسته‌ای با ایران اشاره می‌کند که می‌تواند میلیون‌ها بشکه نفت وارد بازار کند. اما باید منتظر ماند و دید که دقیقاً چه اتفاقی در روابط ایران و امریکا رخ خواهد داد.
این رسانه از احتمال تغییر رویکرد بایدن و همچنین تمرکز او روی سرمایه‌گذاری در منابع انرژی غیرنفتی به‌عنوان یکی از موانع ادامه همکاری امریکا با گروه اوپک پلاس که در 2020 شکل گرفت، یاد می‌کند. حالا باید منتظر ماند و دید که در ادامه، بایدن روی کدام سیاست‌های حوزه انرژی تأکید بیشتری دارد. آیا اختلافات تجاری با چین را کنار می‌زند؟ آیا به توافق هسته‌ای با ایران بازمی گردد؟ آیا کشورش را از انرژی‌های فسیلی به سمت انرژی‌های کم کربن مانند هیدروژن حرکت می‌دهد؟ تا این لحظه می‌توان به سیاست کاهش انتشار کربن دولت بایدن برای اقتصاد امریکا اشاره کرد.

برش
‌افزایش قیمت نفت و دلار در آغاز دوره بایدن

حرکت‌های اصلی در بازارها در روز گذشته و همزمان با تحلیف رئیس‌جمهوری جدید امریکا از افزایش قیمت کالاها حکایت دارد:
  هر بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدیت با بیش از یک درصد افزایش به 53 دلار و 65 سنت رسید.
  هر بشکه نفت خام برنت با 0.84 درصد افزایش به 56.30 دلار رسید.
  هر اونس طلا 0.7 درصد تقویت شد و به 1853.15 دلار رسید.
  معاملات آتی شاخص 500 S&P از ساعت 10:15 صبح به وقت لندن 0.3 درصد صعود کرد.
  شاخص 600 Stoxx Europe حدود 0.7 درصد رشد کرد.
  شاخص MSCI آسیا و اقیانوسیه 0.5 درصد افزایش یافت.
  یورو با کاهش 0.1 درصدی به 1.2118 دلار رسید.
  پوند انگلیس با 0.5 درصد رشد به 1.3695 دلار رسید.
  نرخ برابری یوان با تقویت 0.2 درصد به 6467 دلار رسید.
  نرخ برابری ین ژاپن با تقویت 0.1 درصد به 103.80 دلار رسید.‌