بازی مجلس با معیشت مردم

ادامه از صفحه اول
سیگنال این مسیر را البته خیلی پیشتر محمدباقر قالیباف داده بود. جایی که او در روز 30 آذرماه با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه «فرض و تلاش مسئولان باید بیش از رفع تحریم بر خنثی کردن تحریم‌ها متمرکز شود»، گفته بود مجلس به هیچ وجه یک گام هم از اصلاح ساختار بودجه عقب‌نشینی نمی‌کند.
تغییر اعداد برای جلوگیری از احیای برجام؟
با همین اصرارها حالا اعداد مصوب کمیسیون تلفیق بودجه 1400 کمترین شباهت را به لایحه دولت دارند. بر اساس آنچه که تا الان مشخص شده تقریباً همه چیز تغییر کرده و مجلس پایبند به برنامه خود برای به هم ریختن «شاکله بودجه» مانده است؛ منابع بودجه از 894 هزار میلیارد تومان به یک هزار و 70 هزار میلیارد رسیده، یعنی 16 و نیم درصد افزایش. در بخش‌ هزینه‌ها نیز با افزایشی 12 و نیم درصدی معادل 116 هزار میلیارد تومان مواجه هستیم. از این عدد و رقم‌ها و جزئی‌تر از اینها برای نشان دادن آنچه که اتفاق افتاده می‌توان زیاد پیدا کرد. در حقیقت ماجرا این گونه است که برای یافتن این دست تغییرات عمده اگر چشم بسته دست روی هر قسمتی از بودجه بگذاریم، اشتباه نکرده‌ایم. اما آن سوی این عددها و شعار «معیشت مردم» مجلسی‌ها چه خبر است؟ مجلسی‌ها جملاتی صریح‌تر هم درباره نگاه خود به لایحه دولت دارند. مثلاً این مورد؛ «لایحه بودجه 1400 دولت برای فروپاشی بود نه برای اداره کشور.» جمله‌ای که الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق آن را روز 18 دی‌ماه بر زبان آورد. او در همان نشست خبری گفته بود که دولت برای تحقق هدف‌های لایحه بودجه‌‌اش خواستار تغییر «رویکرد سیاسی» جمهوری اسلامی است. اشاره‌ای به ادعای پرتکرار نگاه دولت به تغییرات امریکا که اصولگرایان بر آن تأکید دارند. چه اینکه نادران در همان نشست خبری با انتقاد شدید از پیش‌بینی فروش 2 میلیون و 300 هزار بشکه نفت در روز برای سال 1400 نسبت به پیش‌شرط‌هایی که می‌گفت توسط وزیر نفت برای تحقق این آمار مطرح شده‌اند هم معترض شد؛ یکی حل شدن مسأله تحریم و دیگری هزینه 600 میلیون دلاری در 3 ماه برای افزایش ظرفیت برداشت نفت. نادران البته همین حرف خود را در برنامه دوشنبه شب «جهان آرا» از شبکه افق به شکلی صریح‌تر بیان کرد و درباره این پیش‌بینی فروش نفت توسط دولت گفت: «یکی از شروط این است که برویم تسلیم شویم و هر چه خارجی‌ها گفتند بگوییم چشم، تا بتوانیم روزانه 2.3 میلیون بشکه نفت بفروشیم.» جز الیاس نادران، بسیاری دیگر از نمایندگان هم در این هفته‌ها همین سخنان را تکرار کرده‌اند. مثلاً مجتبی رضاخواه، عضو کمیسیون تلفیق روز 29 آذرماه گفته بود: «با توجه به اینکه ما معتقدیم بودجه سیاسی بسته شده است، احتمال دارد که هدف دولت مجبور کردن نظام برای مذاکره باشد.»
بودجه 1400؛ مقدمه‌سازی مجلس برای دولت مطلوب
سیطره نگاه سیاسی به این بودجه را البته در بخش‌های دیگر سخنان نادران در برنامه جهان‌آرا می‌شد دریافت؛ خصوصاً جایی که تحقق برخی اعداد بودجه را توسط دولت فعلی «غیرممکن» دانست و تأکید کرد برای این مهم باید منتظر دولت بعدی و مدیرانی کارآمد و کاربلد بود. او درباره احتمال عدم تحقق برخی طرح‌های بودجه‌ای مجلس با تأکید بر اینکه «ما به کم ظرفیتی دولت در حوزه اجرایی اذعان داریم و پنهان نمی‌کنیم»، گفت: «دولت می‌تواند از مردم عذرخواهی کند و بگوید ما توان مدیریت کشور را نداریم و اجازه بدهید یک دولت توانمند می‌آید و اینها را درست می‌کند.» این اشاره‌ای آشکار به علاقه سیاسی مجلس است که حالا ابایی هم از پنهان کردن تأثیر آن بر بودجه 1400 ندارند.
پیام دولت، متفاوت از برداشت مجلس
بر اساس متن لایحه پیشنهادی دولت، قوه مجریه جمعاً حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد از محل عواید نفتی برای خود پیش‌بینی کرده است. این مبلغ در بودجه مصوب سال جاری حدود ۵۷ هزار میلیارد تومان بود و در نتیجه، درآمدهای نفتی پیش‌بینی شده در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نسبت به بودجه مصوب امسال بیش از پنج برابر شده است. یعنی همان چیزی که مجلسی‌ها آن را به «پیش‌شرط تسلیم» تفسیر کرده‌اند. در دولت اما روایت پیام‌ها و انگیزه‌ها برای این دست اعداد کاملاً متفاوت است. گو اینکه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در مصاحبه‌ای با روزنامه ایران در 18 آذرماه عدد فروش نفت را در چارچوب دو پیام صریح از طرف ایران به دنیا تفسیر کرد؛ یکی طلب کردن سهم کشور از بازار جهانی انرژی و نبخشیدن آن به رقبا و دیگری داشتن توان رسیدن به این سطح از تولید نفت. دو روز قبل از آن هم حسن روحانی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با اشاره به عدم تحقق آرزوی ترامپ در صفر کردن صادرات نفت ایران، پیام بودجه را «افق روشن اقتصادی سال آینده» خوانده بود. او روز 19 آذرماه هم در نشست هیأت وزیران با بیان اینکه چشم‌انداز امیدبخشی برای سال ۱۴۰۰ داریم، گفت: «دنیا این پیام را بخوبی دریافت کند که ایران شرایط تولید و فروش نفتش با دو سال قبل کاملاً متفاوت خواهد بود. البته ممکن است کاسبان تحریم از این علامت خوشحال نشوند اما این چراغ امیدی برای ملت است.» روحانی درباره افزایش ارقام مربوط به فروش نفت و در عین حال متکی نبودن بودجه 1400 به این ارقام هم گفته بود: «این پیام به این معنا نیست که نفت نفروشیم. نفت استخراج می‌کنیم و می‌فروشیم اما مهم این است که بودجه جاری ما بودجه نفت نباشد.»
معیشت در شعار
با این توصیف کاملاً روشن است که تفاوت میان «پیام سیاسی» دولت برای بودجه 1400 و «تفسیر سیاسی» مجلس از این لایحه چقدر زیاد است. همین تفاوت حالا زمینه‌های اختلاف دو قوه بر سر بودجه 1400 را روز به روز بیشتر کرده. از همین موضع است که حتی دولت به صراحت می‌گوید ادعای مجلس مبنی بر نگرانی برای «معیشت مردم» را قبول ندارد. این سخنان روحانی در جلسه روز اول بهمن هیأت دولت صریح‌ترین اظهارنظر در این خصوص است؛ «هر کسی چهار عمل اصلی را بلد باشد و کلاس دوم دبستان باشد، می‌تواند محاسبه کند که شما چه کردید. ما نفت را بر مبنای ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان حساب کردیم شما قیمت دلار را ۱۷,۵۰۰ تومان حساب کردید اینکه خیلی ساده است آدم ارزش پول ملی را کم کند. شما 6 هزار تومان ارزش پول ملی را کم کردید تا حساب و کتاب‌تان جور باشد و بعد می‌گویید ما نگفتیم قیمت دلار ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان باشد. پس این دم خروس است و این حرف‌ها با قسم حضرت عباس جور درنمی‌آید.» او در همین جلسه گفته بود که مجلس متوجه «پیام» دولت از بودجه 1400 نشده و اساساً با تغییراتی که در آن داده نیز نمی‌تواند «معیشت مردم» را محقق کند. او با بیان اینکه سرنوشت این بودجه متفاوت‌ترین سرنوشت بودجه‌هایی است که در 28 سال حضورش در مجلس و دولت تجربه کرده، گفته بود: «بودجه جای شعار نیست که من شعار بدهم یا آنها شعار بدهند چه فایده دارد. من بلدم همه شعارها را جواب بدهم.» حال همه این تغییر و تحولات انجام شده در بودجه در حالی است که بر اساس قانون وظیفه تدوین بودجه برعهده دولت است و مجلس هم در بررسی‌های خود نمی‌تواند شاکله و کلیت لایحه دولت را برهم زند چرا که با ایراد شورای نگهبان روبه‌رو خواهد شد. البته بعید نیست که برخی مجلسی‌ها به دنبال تجربه چنین شیوه‌ای هم باشند تا در نهایت نه کل لایحه بودجه، بلکه چنددوازدهم آن تصویب شود.