هم‌زیستی عروسک‌ها و انسان‌ها

محسن بوالحسنی
خبرنگار
امسال زهرا صبری با نمایش «خانه برناردا آلبا» که پیش از این بارها در ایران و چندین کشور دیگر روی صحنه رفته و از آثار قابل توجه این کارگردان کهنه‌کار است در بخش میهمان هجدهمین جشنواره عروسکی تهران مبارک حضور دارد. مروری به کارنامه صبری به عنوان کارگردان، نویسنده، طراح عروسک و صحنه ما را به سی سال پیش برمی‌گرداند یعنی زمانی که «مروارید مرمری‌» را در تالار شماره ۲ مجموعه تئاترشهر روی صحنه برد؛ در دهه هفتاد یعنی سال ۱۳۷۳ و وقتی جشنواره نمایش عروسکی تهران- مبارک، ‏پنجمین دوره خود را تجربه می‌کرد صبری اولین حضورش را در این جشنواره با نمایش «چرا؟» به عنوان اثری برای مخاطب بزرگسال تجربه کرد و حالا و در هجده‌سالگی این جشنواره او به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین کارگردان ایرانی تئاتر عروسکی در حوزه بین‌المللی، باز هم با نمایشی که بزرگسال‌ها مخاطبان اصلی‌اش خواهند بود و با نمایش «خانه برناردا آلبا» در جشنواره هجدهم حضور دارد؛ نمایشی که اولین‌بار ۱۰ سال پیش، یعنی دقیقاً، مرداد ۱۳۸۹ در تالار سایه مجموعه تئاترشهر روی صحنه رفت و سال ۱۳۹۰ هم ۵ اجرای عمومی در لندن داشت و آن‌جا هم بسیار مورد استقبال و توجه قرار گرفت. او درباره تفاوت این کار با آنچه 10 سال پیش روی صحنه برده در گفت‌وگو با خبرنگار «ایران تئاتر» می‌گوید: «طبیعتاً 10 سال از آن اجرا گذشته و حالا می‌شود گفت که تنها شمایلی از آن «خانه برناردا آلبا» باقی مانده است. گذر عمری ۱۰ ساله بر من و بازیگرانم که همان بازیگران اجرای سال ۸۹‌ هستند بر جسم و جان همه‌مان مشخص و در ایده‌پردازی‌ها و نتایج حاصل از کنش‌ها و واکنش‌ها، نمودار است. مثلاً دیدار با «خانه برناردا آلبا»ی سال ۹۹ مانند دیدار با کسی‌ است که آخرین تصویرتان از او، مربوط به ۳۰ سالگی‌اش بوده و حالا ۴۰ ساله است و قطعاً طرز تفکر و شیوه نگاهش به جهان، بسته به کیفیت تجربه زیسته‌اش، تغییر کرده است.» او در اجرای عروسکی «خانه برناردا آلبا» که یکی از آثار شناخته شده و مشهور فدریکو گارسیا لورکاست تعریفی درست از دراماتورژی ارائه می‌دهد و در واقع با تلفیق انسان و عروسک نمایشنامه صحنه‌ای را به نمایشی عروسکی تبدیل می‌کند. در روایت صبری از «خانه برناردا آلبا» برناردا یک موجود هولناک و بی‌رحم است ‌که هیچ لذتی از زندگی‌اش نبرده و به انسانی  سرکوب‌شده توسط خود و دیگران تبدیل شده که حالا قصد دارد با بستن زندگی و جریان معمول و طبیعی تلافی آنچه بر او گذشته را مثل انتقامی نرم، از دیگران بگیرد. برای برناردا تفاوتی ندارد که دختربزرگترش با 39سال سن، قدم به مرز ویرانی بگذارد و یا دختر 20 ساله‌اش همین اول زندگی از سرکوب میل و عطش‌های درونش ویران شود و در نهایت خود را بکشد. در نمایش «خانه برناردا آلبا» به کارگردانی زهرا صبری، رکسانا بهرام، ندا هنگامی، مهرنوش بلمه، مهدی شاه پیری ایفای نقش می‌کنند و علاقه‌مندان می‌توانند این اثر را نیز مثل سایر آثار هجدهمین جشنواره عروسکی تهران - مبارک در پلتفرم‌هایی مثل «تلویزیون تئاتر ایران»، «تیوال»، «نمایش‌نت» و «هاشور» به تماشا بنشینند.