انتشار داده ها در پلتفرم ها از ایجاد رانت جلوگیری می کند

سوسن صادقی
خبرنگار
 سازمان فناوری اطلاعات انتشار محتوای الکترونیکی و دیجیتالی خود اعم از گزارش‌ها، آمارها و کتاب‌ها را با انعقاد تفاهمنامه‌ای در پلتفرم‌های بخش خصوصی فراهم کرد تا گامی نخست در دسترسی آزاد شهروندان به داده‌های عمومی بردارد. درباره این اقدام با شاهین جعفرپور، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی فناوری اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات گفت‌و‌گو کرده و نظر کارشناسان را درباره این اقدام سازمان فناوری اطلاعات جویا شدیم.
توانمندسازی پلتفرم‌های محتوا
شاهین جعفرپور، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی فناوری اطلاعات معتقد است برای تحول دیجیتالی، دولت باید اقدام‌های تسهیل‌گری را برای ورود شرکت‌های بخش خصوصی به حوزه‌های جدید انجام داده و آنها را توانمندسازی کند که یکی از این حوزه‌ها دسترسی آزاد به داده‌های عمومی نهادهای دولتی از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی است.جعفرپور گفت: سازمان فناوری اطلاعات پروژه‌ها و تحقیقاتی را که در 10 سال اخیر انجام داده و در قالب گزارش‌ها و آمارها و کتاب است از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی به‌صورت رایگان در اختیار صاحبان داده‌ها و محتواها که همانا شهروندان هستند، قرار می‌دهد.
وی افزود: محتواهایی که با بودجه دولتی در دستگاه‌ها و نهادها تولید می‌شود، باید از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی در اختیار شهروندان قرار بگیرد، چرا که شهروندان حق دارند بدانند بودجه‌های تعیین شده چگونه مصرف شده و دارای چه خروجی‌هایی است.
جعفرپور معتقد است نباید محتواهایی که در سازمان‌ها و نهادهای دولتی تولید شده در بایگانی و چهاردیواری‌ها بماند و خاک بخورد و بهتر است آنها در دسترس عموم مردم بخصوص محققان قرار بگیرد تا از دوباره کاری‌ها جلوگیری شود.وی در ادامه گفت: همیشه کاهش تصدیگری و تقویت بخش خصوصی از اهداف دولت بوده پس بهتر است که محتواهای دیجیتالی سازمان‌های دولتی نیز از طریق بخش خصوصی در دسترس مردم قرار بگیرد تا این اهداف دولت هم عملی شود و از سوی دیگر ورود بازیگران بخش خصوصی به عرصه محتوا هم بهتر از قبل فراهم شده و به اقتصاد آنها نیز کمک شود.
به گفته این مسئول، حدود 5 تا 6 درصد محتواها در پلتفرم‌ها در گردش است و این بدین معناست که فضای بسیار زیادی برای کار در این حوزه داریم و باید تا حد امکان در این زمینه به بخش خصوصی کمک کنیم تا با انتشار محتواهای دیجیتالی کیفیت آنها افزایش یافته و از به هم ریختگی بازار نشر دیجیتالی هم جلوگیری کند.رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی فناوری اطلاعات افزود: انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و فرهنگسازی برای انتشار داده‌های عمومی موجب توسعه دسترسی به داده‌ها، ارتقای سواد و مهارت عمومی دیجیتالی جامعه شده و آنها را به بکارگیری فناوری‌های نوین ترغیب می‌کند.
به اعتقاد وی در دسترس قراردادن محتوای تولید شده به‌صورت رایگان برای عموم مردم در جهت سرریزشدن دانش در جامعه و ایجاد توانمندی بیشتر در بخش خصوصی با استفاده از نتایج پژوهش‌های انجام گرفته با هزینه عمومی کشور انجام می‌شود.
جعفرپور در پاسخ به این سؤال که چرا دیگر سازمان‌های دولتی محتواهای خود را در اختیار شهروندان قرار نمی‌دهند، گفت: این کار ناشی از دیدگاه سنتی و حس مالکیت نسبت محتواها و داده‌ها است از این‌رو داده‌ها را با مردم به اشتراک نمی‌گذارند. این درحالی است که چون این دسته از داده‌ها با بودجه دولت تولید می‌شود، متعلق به مردم است.
به گفته وی انتشار داده‌ها و محتواها، دارای آورده‌های زیادی برای حاکمیت است که اولین آن تقویت اعتماد بین شهروند و حاکمیت است و مردم می‌توانند با ایجاد شفافیت بدانند که بودجه‌ها در کجا هزینه شده و خروجی آنها چه بوده و از سوی دیگر خود آنها می‌توانند در صورت نیاز از محتواهای تولید شده استفاده کنند.
این مقام مسئول اعتقاد دارد برخی سازمان‌ها و نهادهای دولتی محتواهای دیجیتالی خود را به‌صورت جداگانه در اپلیکیشن‌ها  یا سایت‌های خود در دسترس عموم قرار داده‌اند که این پراکندگی موجب می‌شود دسترسی به داده‌ها و محتواها برای شهروندان دشوار باشد بنابراین بهترین روش ارائه محتواها از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی است تا هم دسترسی کاربران به آن آسان شود و هم این بخش بتواند با حمایت دولت توانمند شود.
یک اقدام ارزشمند
حسن نجفی سولاری استاد دانشگاه، اقدام سازمان فناوری اطلاعات در انتشار محتواهای دیجیتالی در یک پلتفرم بخش خصوصی را مثبت ارزیابی کرد و گفت: انتشار محتواهای دیجیتالی و در دسترس شهروندان قرار دادن آن به شرطی که دارای محرمانگی و مربوط به امنیت ملی نباشد، اقدامی پسندیده و ارزشمندی است.
 سولاری گفت: یکی از مشکلات کسب و کارها و محققان دسترسی نداشتن به تحقیقات، گزارش‌های سالانه آماری و... است. این دسته از محتواها در سازمان‌های دولتی وجود دارد اما به‌دلیل دیجیتالی نشدن و در دسترس قرار ندادن آنها، امکان بهره‌برداری از محتواها وجود ندارد.به‌گفته این استاد دانشگاه، دسترسی آزاد به اطلاعات با رعایت طبقه‌بندی محرمانگی موجب شفاف سازی، جلوگیری از ایجاد رانت و سوء‌استفاده شده و عدالت اطلاعاتی را ایجاد می‌کند.وی معتقد است برای ترغیب سازمان‌های دیگر دولتی برای در دسترس قرار دادن اطلاعات عمومی از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی باید قانون شود تا آنها بپذیرند با بخش خصوصی تعامل کنند و اسناد و مدارک و اطلاعات عمومی را برای نشر دیجیتالی در اختیار بخش خصوصی قرار دهند تا آنها با طرح تجاری هم بتوانند درآمدسازی کنند.
نجفی سولاری ابراز امیدواری کرد که داده‌ها و محتواهای دیجیتالی که برای در دسترس قرار گرفتن شهروندان به پلتفرم‌های بخش خصوصی واگذار شده دارای کلیدواژه‌ها، امکان جست‌و‌جو و... هم باشد تا امکان یافت اطلاعات و داده‌ها برای این محتواها فراهم شود تا ارزش بهره‌برداری را برای محققان، دانشجویان، دانشگاهیان و مردم ارتقا دهد.
دسترسی به داده‌ها بدون تبعیض
مهدی اسلامی دیگر استاد دانشگاه نیز اعتقاد دارد براساس قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، نهادها باید اطلاعات عمومی خود را در اختیار مردم قرار دهند.
اسلامی با بیان اینکه اطلاعات دارای طبقه‌بندی محرمانگی و اطلاعات خصوصی افراد است که نباید در اختیار عموم قرار بگیرد، گفت: در قانون نیز ذکر شده است حتی اطلاعات عمومی هم باید بدون تبعیض در اختیار عموم مردم قرار بگیرد به این ترتیب که گروه‌های مختلف مردم باید از این دسته از داده‌ها اطلاع یافته و به آن دسترسی پیدا کرده و بتوانند از آنها بهره‌برداری کنند. وی افزود: در دسترس قرار دادن محتواهای دیجیتالی هم نباید فقط در اختیار برخی از اپراتورها و سرویس دهنده‌ها قرار بگیرد، چرا که این اقدام هم می‌تواند رانت ایجاد کند بنابراین باید کاری کرد که همه اقشار بخش خصوصی که در این حوزه فعالیت می‌کنند امکان ارائه آن را داشته باشند و امتیاز خاصی به برخی از پلتفرم‌های بخش خصوصی داده نشود.
به‌ گفته اسلامی، نشر محتواهای دیجیتالی در پلتفرم‌های بخش خصوصی هم باید در دید عموم مردم قرار بگیرد و در صفحه اول اطلاع‌رسانی شود و از سوی دیگر بخش ویژه‌ای را برای داده‌ها و محتواهای دیجیتالی سازمان‌های دولتی در نظر بگیرند تا کاربران به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند و از آنها استفاده کنند.
محتواهایی مفید برای کسب و کارها
مسعود نظری منش کارشناس حوزه تولید محتوا و نشر دیجیتالی نیز اقدام سازمان فناوری اطلاعات در سپردن نشر اطلاعات و داده‌های عمومی به پلتفرم‌های بخش خصوصی را مثبت ارزیابی کرد.
نظری منش گفت: محتواها در سازمان‌ها با بودجه هنگفتی انجام می‌شود و از آنجایی که این اطلاعات بسیار قابل اعتمادند برای مردم و بخصوص برای کسب و کارهای بخش خصوصی قابل استفاده و بسیار مفید هستند از سوی دیگر استادان و دانشجویان دانشگاهی به چنین اطلاعاتی نیاز دارند، چرا که از دوباره کاری نیز جلوگیری می‌شود.به گفته این فعال حوزه محتوای دیجیتالی، بخش خصوصی امکان تولید محتواهایی با هزینه‌های هنگفت را ندارد بنابراین حال که سازمان‌های دولتی با بودجه عمومی آنها را تهیه کرده‌اند باید در اختیار شهروندان هم قرار بگیرد.نظری منش معتقد است کار سازمان فناوری اطلاعات به‌عنوان پیشرو برای دسترس قرار دادن محتواهای دیجیتالی خود از طریق پلتفرم‌های بخش خصوصی کار ارزشمند و مهمی است.به‌گفته وی، سازمان‌ها و نهادهای دولتی زیادی در کشور محتواهای خوبی حتی در حوزه آموزش، سلامت و... تولید کرده‌اند و فقط در انحصار خود آنهاست یا اگر آن را در سایت‌هایی منتشر کرده‌اند مردم با آنها آشنا نیستند بنابراین استفاده مفیدی از آنها نمی‌شود.
این کارشناس تولید محتوا گفت: در دسترس قرار دادن اطلاعات و داده‌ها در پلتفرم‌های بخش خصوصی که مردم با آنها آشنا هستند، می‌تواند به غنی‌سازی محتوای فارسی در فضای مجازی کمک کند.