تفکیک سنی نمایش‌های کودک و نوجوان

 رضا آشفته
منتقد
چند روز پیش در تالار هنر نمایشی دیدم برای گروه سنی نوجوان که شوربختانه بیشتر تماشاگران کودک و خردسال با پدر و مادرهایشان به دیدنش آمده بودند و این جای بسی تأسف است که چرا نباید یک اثر هنری و نمایشی که مناسب گروه سنی ویژه‌ای تدارک دیده شده در اختیارش قرار نگیرد و تفکیک سن‌ها و اطلاع‌رسانی دقیق از ابزارهای کارآمد برای یافتن مخاطبان اصلی در هنر نمایش است و باید که چنین باشد.
نمایش محتوای مناسب نوجوانان داشت و به آن گوشزد می‌کرد که برای حفظ زمین و محیط زیست بهتر است که از جنگ و جنگ افروزی پرهیز کند. دختر و پسر نوجوان زمین که از این همه فلاکت وارد بر زمین به ستوه آمده بودند دست سوی تلخکی دراز می‌کنند که انواع دلقک و وروجک در اختیار دارد و آنها به سراغ سه دانشمند بزرگ قرن بیستم می‌روند که هر کدام با نیت خدمت و رفاه بشری اختراعی را پیشکش جهان کرده‌اند اما در درازنای تاریخ معاصر این ابزارها مورد استفاده واقع شده و از آنها برای انجام جنگ و ایجاد تسلیحات نظامی بهره وری شده است. ادیسون مخترع برق، نوبل مخترع باروت و اینشتین مخترع بمب اتم از جمله دانشمندانی هستند که اختراعات شان زندگی بشر را دگرگون کرده و در عین حال اسباب زحمت آنان را نیز ناخواسته فراهم کرده و این گروه صلح نیز با آنکه از آینده برای نجات زمین به گذشته می‌روند اما هربار دیرتر از زمان مقرر با این دانشمندان دیدار می‌کنند و دیگر کار از کار گذشته و نمی‌شود کاری کرد!
این محتوا و هر مطلبی که تفکربرانگیز باشد از سنین نوجوانی با رشد بلوغ فکری و جنسی در نوجوانان قابل درک است و پیش از این موعد بچه‌ها به جهان فانتزی و درک بازیگوشانه و طنزگونه و رفتارهای معمول اجتماعی بها می‌دهند چون اقتضائات سن نیز مانع از درک مسائل مهم‌تر و متفکرانه خواهد شد. برای همین کتاب، فیلم، موسیقی و تئاتری که برای سنین مختلف تولید و در اختیارشان قرار می‌گیرد باید به همراه برچسب دقیق سن مصرف ارائه شود و مخاطب دقیقاً باید بداند که برای چه سنی آن اثر ارائه شده و به اشتباه نرود و شگفت زده نشود از اینکه وقت و هزینه‌اش را از دست داده است مگر داوطلبانه و از سر میل خودش بخواهد. به هر تقدیر روراستی و شفافیت یک اصل ارتباطی در رفتارهای همگانی و اجتماعی است و عدول از آن خطای جبران‌ناپذیری است و البته در این روزهای کرونایی که دوغ و دوشاب از سر ناچاری قاتی شده‌اند شاید نشود هم زیاد متوجه این قضایا شد چون بیرون رفتن از خانه از یک سو برای تنفس و هواگیری و آفتاب خوردن ضروری است و از سوی دیگر باید جانب احتیاط و دستورهای بهداشتی هم بسیار رعایت شود و با این اوصاف رفتن به هر نوع تئاتری می‌تواند فقط یک زنگ تفریح باشد چنانچه نمایش تراژدی زمین و دلقک‌ها نوشته و کار جمال رنجبرزاده نیز توانسته بر وجه سرگرم کنندگی نیز در کنار آن وجه اندیشمندانه تأکید داشته باشد و به قول گفتنی هم فال است و هم تماشا و همه در این حرکات موزون و موسیقی و آواز و مشارکت در بازی‌ها و توپ قایم کردن‌ها حال‌شان خوش است و لذت غایی را از همه چیز می‌برند. بنابراین وقت و پولی هم هدر نمی‌رود اما آنکه لذت و درک بهتری از این نمایش می‌برد یک نوجوان است که رفته رفته زمین، سیاست، محیط زیست، اقتصاد و مفاهیم پررنگی مانند اینها برایش مسأله می‌شود و می‌تواند نسبت به اینها نه تنها فکر کند که به شکل خلاقه و مسأله مندی می‌تواند مسیر زندگی‌اش را دگرگون کند و حتی می‌تواند پاسخگوی این نوع مشکلات نیز در آینده نزدیک باشد و حتی به نوعی نجات دهنده زمین نیز باشد.
بنابراین باید که در تالارهای نمایشی و در اطلاع‌رسانی رسانه‌ای به مردم این تفکیک‌های سنی را بگویند و بدانند که با ورود مخاطبان اصلی آن اثر نمایشی نیز شکل، جلوه و کارکرد مفیدتری خواهد یافت.