مشکل برق راهکار می خواهد نه قربانی

گروه سیاسی / نابسامانی‌های چند روزه در بخش برق کشور، کافی بود تا خبرسازان و شایعه پراکنان، چوب حراج بزنند به عملکرد یکی از موفق‌ترین وزارتخانه‌های دولت دوازدهم. البته به این هم بسنده نشد و حاشیه سازان به بهانه یا توجیه دفاع از حق مردم، دانش و توانمندی‌های وزیر نیرو و در نهایت زندگی شخصی رضا اردکانیان را نیز آماج تهمت‌ها و افتراهای خود سازند. این‌گونه بود که ادعاهایی همچون زندگی لوکس وزیر نیرو در غیاب خانواده در یکی از هتل‌های مجلل تهران و سهامداری او در شرکت‌های مختلف به فضای مجازی راه یافت. در ادامه هم بسیاری از خبرسازان یا بی‌خبران همزمان که در رثای مظلومیت مردم و عدم برخورداری آنها از بدیهی‌ترین حقوق خود، مرثیه خواندند، لبه تند تیغ انتقادات و اتهامات را روانه وزیر نیرو کردند؛ گویی که همین بحران چند روزه برای ارزیابی عملکرد 4 ساله کفایت می‌کند و در این میان اساساً نیازی هم به این نیست که برخی واقعیت‌های حاکم بر وضعیت کشور، حوزه انرژی، تنگناهای وزارتخانه و سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد. موضوع را اگر از زاویه دیگری نگاه کنیم یعنی اگر قطع برق چند روزه اتفاق نمی‌افتاد، اصلاً مهم نبود که وزیر نیرو کجا زندگی می‌کند، چگونه مدیریت می‌کند، برق کشور چگونه تأمین می‌شود، تنگناهای تأمین انرژی کجاست و...

وزارت نیرو مصون از انتقاد نیست
این نوشته البته قصد ندارد بر برخی ضعف‌های مدیریتی در مجموعه دولت یا مشخصاً وزارت نیرو در تأمین برق سرپوش بگذارد و آن را نادیده بگیرد، یا خدایی ناکرده مدعی شود که مردم حق اعتراض ندارند. بلکه بر عکس معتقد است، تأمین برق و آب در شرایط فعلی کشور که مردم درگیر بلیه همه گیر کرونا هستند و همزمان معیشت و اقتصاد‌شان دستخوش تلاطم‌های تحریم و فشار‌های خارجی و برخی ناکارآمدی‌ها شده است، جزو بدیهی‌ترین حقوق مردم است. به فرض اینکه وزارت نیرو و مجموعه دولت هم در تأمین این حق تنگناها و مضیقه‌هایی دارند، حداقل انتظار این است که برنامه خاموشی بر اساس یک جدول برنامه‌ریزی و زمان‌بندی شده مشخصی باشد که از قبل هم اعلام شود. همچنین لازم است مسئولان مرتبط با این حوزه از قبل وقوع مشکل، پیش‌بینی‌های لازم برای چاره اندیشی و اتخاذ تدابیر جایگزین داشته باشند و همزمان حتماً ارتباط بیشتر و بهتری با رسانه‌ها و مردم داشته باشند. در حقیقت هیچ کس نمی‌تواند منکر این شود که آنچه در چند روز گذشته بر سر وضعیت برق آمد، شایسته مردم نبود. بنابر این برخی انتقادها و گاهاً اعتراض‌های تندی که مردم در مواجهه با این وضعیت داشتند را باید به جان خرید و در جهت رفع یا کاهش مشکلات تلاش مضاعف کرد و از عذرخواهی مسئولانه هم پرهیز نکرد.

غفلت از برخی واقعیات حاکم بر صنعت برق
با وجود این، نادیده گرفتن برخی واقعیات موجود و جریان سازی های داخلی و البته گل آلود کردن آب و فضاسازی‌های رسانه‌های خارجی در غیبت ارزیابی‌های کارشناسانه و ریشه‌یابی دلایل اصلی و در نهایت خلاصه کردن همه چیز در مدیریت وزیر و انتقام گرفتن از او با به میان کشیدن برخی ادعاهای مرتبط با زندگی شخصی او، به نظر نمی‌رسد، منجر به اتخاذ یا پیشنهاد راهکارهای مشخص برای حل مشکل شود. از این وضعیت هر چه باشد نه آبی برای مردم گرم می‌شود و نه تضمینی خواهد بود برای آنکه دوباره شاهد تکرار قطعی برق نباشیم.
در چند روز گذشته کارشناسان و مسئولان دلایل مختلفی را برای تشریح وضعیت موجود بیان کرده‌اند از جمله خشکسالی و تأثیر آن بر تولید برق و همزمان مصرف روزافزون انرژی برای وسایل سرمایشی. استخراج قانونی و غیرقانونی رمز ارزها هم یکی دیگر از دلایل کاهش برق اعلام شده که البته فعالیت قانونی آنها تا پایان تابستان ممنوع شده است. از فرسوده بودن شبکه توزیع برق و هدر رفت بخشی از انرژی در شبکه توزیع هم اسم برده شده است. سخنان اردکانیان در حاشیه جلسه هیأت دولت روز چهارشنبه در این باره شاید توضیح در خوری باشد برای داشتن یک ارزیابی واقعی از وضعیت موجود.
اما توضیحات رئیس جمهوری در جلسه هیأت دولت هم به نکات دقیق تری رهنمون می‌کند بخصوص برای آنها که قرار است در آینده مسئولیتی در این بخش داشته باشند یا در امر سیاستگذاری‌های حوزه انرژی دستی بر آتش داشته باشند. این مهم چیزی نیست جز ضرورت سرمایه‌گذاری در حوزه آب و برق. احمد علیرضابیگی نماینده مجلس در همین باره به فارس گفته است: «خاموشی‌های اخیر و سراسری برق در کشور به‌دلیل آن است که سرمایه‌گذاری‌های لازم در این باره برای تولید بیشتر در دولت فعلی صورت نگرفته است، ضمن اینکه افزایش مصرف برق و گرما هم در این موضوع تأثیرگذار است، ولی در طول سال‌های اخیر توجه لازم به زیرساخت‌های توسعه صنعت برق کشور نشده و همین امر دامنگیر وضعیت فعلی کشور شده است.
حسنعلی تقی‌زاده، عضو هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق هم در یک برنامه تلویزیونی گفته است: «طبق برنامه ششم توسعه، ۲۵ هزار مگاوات باید بر تولید برق اضافه شود اما ۱۲ تا ۱۳ هزار مگاوات نیروگاه وارد مدار شده است.»
فارغ از آنکه این اعداد و ارقام درباره عملکرد دولت در حوزه سرمایه‌گذاری درست هست یا نیست، اما مؤید این نکته مهم است که صنعت برق و آب نیازمند سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری هم نیازمند وجود یا جذب سرمایه است؛ در واکنش به همین اتهامات بود که روابط عمومی وزارت نیرو با تکذیب این شایعات تأکید کرد: «رضا اردکانیان هرگز حتی برای یک شب در هیچ یک از ۲ شعبه هتل اسپیناس اقامت نداشته و همراه خانواده در منزل شخصی در تهران سکونت دارند. همچنین هرگونه مالکیت یا سهامداری ایشان در شرکت‌های خصوصی صحیح نبوده و از اساس تکذیب می‌گردد.»
همچنین یک کاربر فضای مجازی در توئیتر به نقل از وزیر نیرو نوشته است: «به همراه خانواده‌ام دریک آپارتمان ۱۳۷متری در تهران که با همکاران دانشگاه شریف ساخته‌ایم زندگی می‌کنم.»

هشدار به تخریب سرمایه های مدیریتی
کار حاشیه سازان به جایی رسید که برخی فعالان سیاسی هم نسبت به تخریب سرمایه‌های مدیریتی کشور در میانه دعواهای سیاسی هشدار دادند.
 اشاره این هشدارها به کارنامه علمی و عملکرد اردکانیان برمی‌گردد که پروژه‌های حوزه مسئولیت وی در دولت دوازدهم یکی از محورهای اصلی افتتاح پروژه‌های مهم کشور بوده است. وزیر نیرو در قالب پویش «الف- ب ایران» صدها طرح را در حوزه برق و آب به بهره‌برداری رسانده است. پویش الف – ب ایران نیمه سال 98 کلید خورد که در همان سال به اجرای 227 پروژه منتهی شد. اردکانیان درباره این پویش گفته بود: «هدف این پویش شکل دادن به یک برنامه منظم برای خدمت‌رسانی به مردم بوده و کار وزارت نیرو به‌عنوان یک دستگاه خدماتی تولید، تأمین و عرضه آب و برق است، اما اینکه نشان دهیم بویژه در شرایط جنگ‌ اقتصادی دولت به‌طور کلی و وزارت نیرو به‌طور خاص این توانایی را دارد که با وجود همه مضیقه‌ها برنامه‌ریزی کرده و مهرماه ۹۸ اعلام کند تا پایان سال ۲۲۷ پروژه را با سرمایه‌گذاری ۳۳ هزار میلیارد تومان به اتمام می‌رسانیم، نقطه مثبتی در عملکرد است.» در مرحله دوم این پویش یعنی از ابتدا تا انتهای سال 99 هم ۲۵۰ پروژه مهم صنعت آب و برق در سراسر کشور با سرمایه‌گذاری ۵۰ هزار میلیارد تومان بهره‌برداری شد و مورد تمجید رهبر معظم انقلاب قرار گرفت. در پی ارسال گزارش دستاوردهای پویش هر هفته الف – ب ایران به‌همراه اهم برنامه‌های وزارت نیرو در سال جهش تولید از سوی وزیر نیرو به محضر رهبر معظم انقلاب ایشان ضمن قدردانی از تلاش‌های به عمل آمده مرقوم داشتند: «خداوند ان‌شاءالله به شما توفیق دهد، خدا قوت، خداوند شما را کمک کند».
مرحله سوم آن هم از فروردین 1400 آغاز شده و در قالب آن همین چند روز پیش یعنی 14 تیر ماه واحد ۲ نیروگاه بخار بندرعباس با ظرفیت اسمی ۳۲۰ مگاوات به شبکه سراسری تولید برق کشور پیوست. از جمله برنامه‌های وزارت نیرو در حوزه برق و آب اتخاذ تمهیدات انگیزشی برای رایگان کردن مصرف آب و برق واحدهایی با مصرف کم است.

راه حل در قربانی کردن مدیران نیست
به هر روی رضا اردکانیان با وجود انتقادهایی که به عملکرد او در وزارت نیرو ممکن است وجود داشته باشد یکی از سرمایه‌های مدیریتی کشور است که می‌تواند بعد از این هم تجربیاتش مفید حال کشور باشد. 29 مهر ماه 96 خبرگزاری صداو‌سیما در معرفی وزیر نیرو اینگونه نوشته بود: «وی از مدیران ارشد بخش آب کشور بوده و پیش از این سمت قائم مقامی وزارت نیرو را هم در کارنامه خود دارد.
اردکانیان با دعوت دانشگاه سازمان ملل متحد، مدیر مؤسس انستیتو این دانشگاه در زمینه مدیریت منابع زیست محیطی، آب، خاک و پسماند است. او در سال گذشته، به‌عنوان هماهنگ کننده کارگروه برنامه‌ریزی و سازماندهی دهه جدید بین‌المللی آب (1407- 1397) مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد انتخاب شد. پیش از این وی به‌عنوان مدیر مؤسس برنامه دهه اول بین‌المللی آب و سرپرست معاونت اروپایی دانشگاه سازمان ملل فعالیت کرده و در سال‌های اخیر استاد تمام منتخب دانشگاه فنی درسدن- آلمان (دانشکده علوم زیست محیطی) بوده است. در طول سه دهه گذشته اردکانیان مدیر مؤسس و راه‌انداز واحدهای مختلفی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و به‌عنوان مقام ارشد سازمان ملل متحد، نقشی کلیدی در پیاده‌سازی اهداف توسعه پایدار در بخش آب و محیط زیست ایفا کرده است. پیش از تعهدات بین‌المللی، وی به‌عنوان قائم مقام وزارت نیرو و نخستین معاون امور آب با دانشنامه دکتری در زمینه مدیریت منابع آب در وزارت نیرو فعالیت کرده است. تدوین و تصویب راهبردهای بلندمدت توسعه منابع آب در این دوره به‌ثمر رسید.»
حرف آخر اینکه با قربانی کردن اردکانی و اردکانی‌ها و چشم پوشی به مسائل و عوامل ریشه‌ای مشکلات کشور حل نمی‌شود.