شیر طلایی برای یک «اتفاق» ویژه فرانسوی

وصال روحانی
خبرنگار
هفتادوهشتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز ایتالیا شنبه شب با برگزاری مراسم اختتامیه در تالار معروف و قدیمی «لیدو»ی این شهر محصور در آب پایان گرفت و جوایز برترین‌های جشنواره‌ای که پس از کن فرانسه دومین جشنواره معتبر دنیا به‌حساب می‌آید، به برگزیدگان اهدا شد.
پس از نمایش قریب به 450 فیلم طی 11 روز در بخش‌های مختلف جشنواره امسال ونیز (که آن را موسترا هم می‌نامند) جایزه شیر طلایی بهترین فیلم به «اتفاق» کار تازه ادری دیوان فرانسوی تعلق گرفت. در تاریخ قریب به 8 دهه‌ای برگزاری موسترا، ادری دیوان به ششمین کارگردان زنی تبدیل شد که شیر طلایی را به‌ دست آورده و البته سال پیش نیز یک هنرمند زن صاحب این جایزه پراعتبار شده بود که همانا «چلو ژائو» چینی بود که فیلم مستقل و خبرساز «نومادلند» را به ونیز آورده بود و آن فیلم بعداً جایزه بزرگ‌تر «اسکار 2021» را هم تصاحب کرد. «اتفاق» فیلمی پیرامون سقط جنین و زمان وقوع رویدادهای آن سال 1963 است و «دیوان» که از پیروزی بزرگ آن در ونیز آشکارا به وجد آمده است، شنبه شب روی «سن» و هنگام دریافت جایزه‌اش گفت: «من این قصه را با خشم و در عین حال با شور و عشق ارائه کردم و مضمونی معقولانه را هم برای آن در نظر گرفتم. این یک تجربه عالی و ویژه برای من بود و من در قالب زن جوانی که در مرکز قصه جای دارد، این سفر مکاشفه‌ای را برای تمام زنان جوان دنیا به تصویر کشیدم.»
چیزی خلاف تصورات اولیه
در «اتفاق» با کاراکتر «آن» (با بازی آنا ماریا وارتولومل) روبه‌رو می‌شویم که در نگاه نخست یک دانشجوی زن جوان است که آینده درخشانی برای او پیش‌بینی می‌شود. با این حال وقتی وی باردار می‌شود، این فرصت را فراروی خود می‌یابد که درس و مشق‌اش را رها کند و با دوری جستن از قید و بندهای اجتماعی بیهوده در غرب، آینده اقتصادی بهتری را برای خود فراهم آورد تا بچه‌اش در تنگناها بزرگ نشود و کمبودی نداشته باشد. با این حال رسیدن به این اهداف و تأمین آینده فوق برای بچه‌ای که در راه است، چیزی متفاوت و آنقدر سخت نشان می‌دهد که «آن» به سوی وادی‌های دیگری و در نهایت سقط جنین کشیده می‌شود و حتی روی آوردن او به دنیای فیلم و سینما به قصد کسب شهرت و ثروتی سریع نیز او را نجات نمی‌دهد.
موفقیت یک کار زندگینامه‌ای
هیأت داوری جشنواره امسال ونیز که ریاست آن با بونگ جون هو کارگردان پر اعتبار اهل کره جنوبی بود، جایزه موسوم به «جایزه بزرگ ژوری» را که دومین جایزه برتر این جشنواره به‌حساب می‌آید، به پاولو سورن تینو فیلمساز ایتالیایی و کار جدید وی به‌نام «دست خدا» اهدا کرد. این یک فیلم زندگینامه‌ای و بواقع یک جمع‌بندی از زندگی واقعی خود سورن تینو و بویژه ایام جوانی اوست که با غم عظیم از دست دادن والدینش همراه شد. این فیلم جایزه بهترین هنرپیشه جوان و تازه‌کار جشنواره را هم که به اسم مارچلو ماستوریانی یکی از اسطوره‌های فقید بازیگری ایتالیا نامگذاری شده، توسط فیلیپو اسکاتی تصاحب کرد. اسکاتی در این فیلم نقش سورن تینو را در ایام جوانی وی ایفا می‌کند. سورن تینو از دریافت جایزه‌اش چنان هیجان زده شد که هنگام صحبت روی صحنه صدایش آشکارا می‌لرزید و فیلیپو اسکاتی هم که او را «تیموتی چالامت سینمای ایتالیا» نامیده‌اند، روی «سن» از سورن تینو تمجید و او را خالق اصلی همه محسنات فیلم «دست‌خدا» توصیف کرد.
شب خوش نتفلیکس
«دست‌خدا» ساخته شرکت مبتکر و تازه‌تأسیس نتفلیکس است اما این فیلم تنها محصول موفق این کمپانی در ونیز امسال نبود. از یک سو جین کمپیون کارگردان زن مسن نیوزیلندی جایزه شیر نقره‌ای برترین کارگردانی را برای ارائه فیلم «قدرت سگ» دریافت کرد که محصول دیگری از نتفلیکس است و از جانب دیگر مگی جیلنهال بازیگر زن امریکایی در اولین تجربه کارگردانی‌اش و در قالب فیلمی به‌نام «دختر گمشده» جایزه شیر نقره‌ای بهترین سناریوی جشنواره را گرفت که این یکی هم کار نت فلیکس است. جلینهال هنگام دریافت جایزه‌اش خطاب به حضار گفت: «من سال‌ها پیش در ایتالیا ازدواج کردم و فکر می‌کنم روح و جان من به‌عنوان یک بازیگر و سپس یک کارگردان در همین کشور شکل گرفته است و اینها به شما نشان می‌دهد که موفقیتم در جشنواره ونیز چقدر برایم معنا دار و با تقارن است.»
کروز جای استوارت را گرفت
تصور می‌شد داوران «ونیز 2021» جایزه بهترین بازیگر زن این جشنواره را به کریستین استوارت بازیگر جوان امریکایی بدهند که در فیلم «اسپنسر» نمایش خوبی را ارائه داده اما این جایزه که آن را وولپی کاپ هم می‌نامند، در نهایت به پنه‌لوپه‌ کروز هنرپیشه مشهور زن اسپانیایی رسید که در همکاری جدیدش با کارگردانی هموطن و نامدار خود پدرو آلمودووار در فیلم قابل اعتنای «مادران موازی» (که کار افتتاحیه جشنواره امسال هم بود) خوش درخشیده است. کروز هم طی نطق خود روی «سن» برای آلمودووار کم نگذاشت و او را تار و پود اصلی فیلم نامید و گفت که یک بار دیگر کاری جادویی با قلم و دوربین آلمودووار زاییده شده است.
از غار عمیق تا کلینیک بازپروری
در حالی که منتقدان معتقدند مدیریت البرتو باربرا که پس از چند سال دوری از ونیز یک بار دیگر طی دهه اخیر بر این جشنواره حکم رانده، از دلایل حفظ و ارتقای دائمی اعتبار آن است، تقدیر از فیلم «IL Buco» ساخته میکل انجلو فرامارتینو و اهدای جایزه ویژه هیأت داوری جشنواره (که آن را سومین جایزه برتر ونیز تلقی می‌کنند) به این اثر سینمایی، نشان دیگری از هوشمندی باربرا و تلاش او برای راضی‌سازی طیف‌هایی از سینماگران توصیف شد که دوست ندارند جشنواره‌های بزرگ در تسخیر آثار پرهیاهو و کم محتوای هالیوودی باشد. «IL Buco» داستان کاوش در یکی از عمیق‌ترین و بزرگ‌ترین غارهای جهان جلوه سینمایی و داستانی و در عین حال مستندگونه فرامارتینو از این پروسه خاص است. ونیز با چنین رویکردی جایزه «شیرآینده» را هم که مختص نیروهای جوان و استعدادهای آینده‌دار در هنر سینما است و معمولاً در قسمت جنبی ولی مهم «افق‌ها» به رقابت گذاشته می‌شود، به فیلم «ایماکولات» اعطا کرد که ساخته دو کارگردان رومانیایی است و زن جوانی را به تصویر می‌کشد که مشکلات عظیم زمانه کنونی منجمله بحران‌های اقتصادی و مصایب کرونا او را به سوی اعتیاد و سقوط و در نهایت بستری شدن در یک کلینیک بازپروری سوق می‌دهد.
سینمای ایران سهمی نداشت
در چنین فضایی سینمای ایران امسال برخلاف سال‌های اخیر هیچ حضور مستقیم و محسوسی در ونیز نداشت و با اینکه 80 روز پیش در جشنواره کن فرانسه «قهرمان» کار جدید اصغر فرهادی خبرساز شد و دومین جایزه برتر این جشنواره را به‌دست آورد، سینمای بالنده ایران هیچ نماینده‌ای در قسمت مسابقه «موسترا» نداشت و طبعاً جایزه‌ای هم به‌دست نیاورد. این در حالی است که طی دهه گذشته سینمای کشورمان هم یک بار شیر طلایی برترین فیلم ونیز را برده و هم شیر نقره‌ای بهترین سناریو را و در قسمت«افق‌ها»ی این جشنواره هم با فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا»ی جلیلوند در سال 2018 دو جایزه مهم را کسب کرده بود.

برش

فاتحان «ونیز 2021»
قسمت مسابقه
*‌ بهترین فیلم: «اتفاق» ساخته ادری دیوان
*‌جایزه بزرگ هیأت داوری: به فیلم «دست‌خدا» ساخته پائولو سورن تینو
*‌ جایزه ویژه هیأت داوری: به فیلم «IL Buco» ساخته میکل انجلو فرامارتینو
*‌بهترین کارگردان: جین کمپیون برای فیلم «قدرت سگ»
*‌بهترین بازیگر زن: پنه‌لوپه کروز برای فیلم «مادران موازی»
*‌‌برترین بازیگر مرد: جان ارسیلا برای فیلم «در‌حال کار: هشت‌گمشده»
*‌بهترین فیلمنامه:مگی جیلنهال برای فیلم «دختر گمشده»
*‌برترین هنرپیشه تازه‌کار: فیلیپو اسکاتی برای فیلم «دست خدا»
قسمت «افق‌ها»
*‌بهترین فیلم: «زائران» ساخته لاریناس باریسا
*‌برترین کارگردانی: اریک گراول برای فیلم «A Plein temps»
*‌جایزه ویژه هیأت ژوری: به فیلم «EL Gran Monimiento» به‌کارگردانی کایرو روس
*‌برترین سناریو: به ایوان اوسترو چوفسکی و پیتر کره‌کاس برای فیلم «107 مادر»
*‌ بهترین فیلم کوتاه: «Los Huesos» ساخته کریستوبال لئون و یواخین کوچینا
* جایزه شیر آینده (برای برترین «فیلم اولی»): به «ایماکولات» به کارگردانی مونیکا استن و جورج چیپر لیلمارک
*‌‌جایزه فیلم مردمی (از نگاه تماشاگران): به فیلم «مردی که نمی‌خواست تایتانیک را ببیند» ساخته تیمو نیکی.