روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

پایان کار شامیر و ادامه مذاکرات با رابین

ارزیابی ما از عدم موفقیت این دور مذاکرات و دوره‌های دیگر مشابهش این بود که اسرائیل دیده و دانسته می‌خواهد طرف عربی را به پیوستن به مذاکرات در کمیته‌های چندجانبه درباره همکاری منطقه‌ای بکشاند که تنها به معنای عادی‌سازی است. یک هفته پیش از برگزاری گفت‌و‌گوهای چندجانبه تلاش کردیم تصمیم یگانه‌ای در نشست وزرای خارجه عرب برای عدم مشارکت در آن گرفته شود. زیرا مشارکت در این گفت‌و‌گوها اختیاری بوده و الزامی نبود. سوریه، مشارکت در گفت‌و‌گوهای چند جانبه را تشویق اسرائیل به تداوم بی‌عقبگرد سیاست سرسختانه‌اش می‌دید. بیکر وزیر خارجه امریکا شخصاً برای ازسرگیری دور چهارم مذاکرات، ورود کرد. این دور که از ۲۴ فوریه تا ۴ مارس ۱۹۹۲ برگزار شد، بهتر از دوره‌های پیشین برگزار شده نبود. اسرائیل نیز همچون آغاز هر دور از مذاکرات به عادت خود عمل کرد و با متشنج ساختن وضعیت در جنوب لبنان، به پیشواز مذاکرات رفت. رئیس‌جمهوری اسد در ۱۸ مارس ۱۹۹۲ به قاهره رفت و در نشست با حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر درباره آینده مذاکرات و روند دوره‌های برگزار شده آن، بحث و گفت‌و‌گو کرد. تنها اقدام قابل ذکری که پس از همه دوره‌های ناموفق مذاکرات انجام می‌شد کنفرانس‌های مطبوعاتی بود که بیشتر آنها را دکتر حنان عشراوی برگزار می‌کرد و می‌کوشید با زبان استوار و تعابیر محکم خود شکست مذاکرات را جبران و مسئولیت اسرائیل را در این شکست برای افکار عمومی بویژه امریکا آشکار سازد. کاری که حداقل یک موفقیت رسانه‌ای بود.

ابتکار عمل سوریه برای پیشبرد مذاکرات
انتخابات زودهنگام اسرائیل در ژوئن ۱۹۹۲ برگزار و حزب کار موفق شد بیشتر کرسی‌های پارلمان را به دست آورده و اسحاق رابین حکومت ائتلافی حزب کار، جنبش چپگرای مرتس و جنبش شاس - نماینده جریان راستگرای سنتی یهودیان شرقی تبار - را در ۱۳ ژوئیه ۱۹۹۲ تشکیل دهد. در آن هنگام هنوز برای ما روشن نبود که رابین چه سیاستی را در مذاکرات در پیش خواهد گرفت، زیرا تصویر سیاسی و نظامی تاریخی مشهور و برنامه‌های انتخاباتی ارائه شده او، با هر گونه روند صلح با سوریه در تعارض شدید بود. سخنرانی رابین در دوره نخست‌وزیری خود در سال ۱۹۷۵ خطاب به جرالد فورد رئیس‌جمهوری امریکا را به مناسبت جشن دویستمین سالگرد استقلال امریکا به یاد می‌آوردیم که گفت: «جمعیت کشور شما در دویست سال پیش سه میلیون نفر بود، اما به فضل آزادی عقیده و مهاجرت، اینک کشور بزرگی شده اید. ما نیز در اسرائیل سه میلیون جمعیت داریم، اما به فضل آزادی عقیده و مهاجرت، کشور بزرگی خواهیم شد.» شکست شامیر در انتخابات برای هیأت‌های عربی، از بین رفتن بزرگترین مانع در برابر مذاکرات تلقی می‌شد. به یاد می‌آورم که من این موضوع را همان زمان به این شکل بیان کردم: «رفتن شامیر بی‌تردید در منطقه و جهان تأسفی در پی ندارد، زیرا سیاست‌های پیشین او روند صلح را در بن‌بست قرار داده بود.» همچنین افزودم: «ما درباره سیاست‌های دیگران براساس اقدامات عملی آنها قضاوت می‌کنیم، در نتیجه نمی‌توانیم قضاوت پیشینی درباره سیاست‌هایی داشته باشیم که رابین درخصوص روند صلح در پیش می‌گیرد.»