زندگی همراه کرونا

دکتر فربد فدایی
روانپزشک
کرونا زمانی طولانی‌تر از آنچه در آغاز تصور می‌شد با انسان خواهد بود. خوشبینی منجر به سهل‌انگاری و بدبینی منتج به مقاومت در برابر شیوه نامه‌های بهداشتی باید جای خود را به واقع‌بینی بدهد.
انسان در طول تاریخ و قاعدتاً پیش از تاریخ هم با همه گیری‌های عمده روبه‌رو بوده و توانسته است آنها را پشت سر بگذارد. همه گیری‌هایی نظیر طاعون و وبا، یک قرن پیش از این، آنفلوانزای اسپانیایی صدمات و مشکلات فراوان برای انسان پدید آورده‌اند، اما خوشبختانه بسیاری از بیماری‌های واگیر با کوشش بین‌المللی ریشه کن شده است. آبله و تب زرد نیز بیماری‌های دیگری هستند که در این میان مثال زدنی است.
درعین حال برخی ویژگی‌های جهان معاصر هم با گسترش کرونا ارتباط دارد. ارتباط وسیع و گسترده بین کشورهای دور و نزدیک و سهولت مسافرت از عوامل گسترش سریع کرونا بوده است. به‌هرحال جهان پساکرونا با جهان پیش از آن تفاوت‌های عمده خواهد داشت.
یکی از این تفاوت‌ها، آگاهی از ارتباط نزدیک همه موجودات زنده با هم و لزوم حفظ محیط‌ زیست است. دست‌اندازی به محیط‌ زیست جانوران و خوردن جانورانی که تاکنون در محیط زندگی خود فارغ از انسان زندگی می‌کردند از عوامل ایجاد و گسترش بیماری‌های ویروسی در چند دهه اخیر است.  عادات نامناسب غذایی نظیر خوردن گربه زباد، مورچه خوار فلس دار و خفاش سبب پیدایش بیماری‌های مرس، سارس و کووید شد. در واقع مرس و سارس اعلام خطر طبیعت به انسان برای جلوگیری از دست‌اندازی بیشتر به زیستگاه جانواران و پرهیز از خوردن این جانوران بویژه توسط چینی‌ها بود که متأسفانه جدی گرفته نشد.
تفاوت دیگر آگاهی از این امر بود که سلامت مردم یک کشور با سلامت مردم کشورهای دیگر مرتبط است. اگر می‌خواهیم کووید19 ریشه کن شود باید مردم همه کشورها واکسینه شوند. در غیر این صورت بیماری چه به شکل اصلی وچه به شکل انواع جهش یافته در کشورهای محروم، مردم کشورهای مرفه را هم گرفتار خواهد کرد.
از سوی دیگر قرنطینه و خانه نشینی برای افرادی که قدرت سازگاری خوبی داشتند تبدیل به فرصتی برای گذران وقت با افراد خانواده و نزدیکی و محبت بیشتر، مطالعه کتاب، ورزش، پرورش گل و گیاه و آموختن مهارت‌های جدید شد. اما افراد انعطاف‌ناپذیر بسرعت به ملال و پرخاشگری و افسردگی مبتلا شدند. برخی مشاغل در دوران کرونا با کسادی و تعطیلی روبه‌رو شدند و این امر ضرورت ایجاد توان مالی از سوی حکومت را برای این گروه خاطرنشان می‌کند.
کرونا عوارض منفی زیادی داشته است که البته نمی‌توان با آنها کنار آمد و باید کوشید هرچه زودتر رفع شوند. از جمله مسائل آموزشی و پرورشی به علت غیرحضوری شدن کلاس‌ها چه در مدارس و چه در دانشگاه‌ها که البته با اقدامات اخیر در راستای واکسیناسیون همگانی و در اولویت قرار دادن دانشجویان، استادان و معلمان و دانش‌آموزان این مشکل بزودی رفع خواهد شد و کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار خواهد شد. هرچند حضور در کلاس‌ها همچنان نیازمند رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی خواهد بود.
موضوع دیگر خانواده‌هایی هستند که عزیزان خود را بر اثر کرونا از دست دادند و به علت محرومیت از مراسم سنتی سوگواری با مشکل روبه‌رو شدند. به این ترتیب در آینده جامعه با موارد سوگواری و داغدیدگی همراه با عارضه نیز روبه‌رو خواهد شد.
با توجه به همه این مسائل و مشکلاتی که به‌دنبال شیوع بیماری کرونا در جوامع بشری شکل گرفته است و به‌دلیل اینکه پایانی برای این بیماری متصور نیستیم و همچنین ویروس کووید19 هراز گاهی با سویه‌ای جدید در جوامع انسانی خودنمایی می‌کند باید به‌دنبال راهکاری بود تا بتوان با وجود بیماری کرونا به زندگی عادی و طبیعی بازگشت و با نگرانی کمتر البته بدون سهل‌انگاری به زندگی عادی ادامه داد.
از این‌رو نکته‌ای که اهمیت فراوان دارد وجود سرمایه‌های اجتماعی در زمان بحران‌ها و همه‌گیری‌هاست که به معنی اعتماد مردم به دولت و مسئولان اجرایی است. باید اذعان کرد که به‌علت ساده انگاری و وعده‌های عملی نشده برخی مدیران در مورد کرونا، این سرمایه آسیب جدی دیده که امید می‌رود در دولت جدید با روند ورود واکسن کافی و تداوم واکسیناسیون، اعتماد هرچه زودتر بازگردد. برکسی پوشیده نیست بازسازی اعتماد و در حقیقت بازسازی سرمایه‌های اجتماعی تأثیر شگرفی در رشد و تعالی جوامع بشری خواهد داشت.
در سطح بین‌المللی هم بستن دائمی بازارهای فروش و کشتار جانوران وحشی که در برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی رایج است و نظارت بین‌المللی بر آزمایشگاه‌های تحقیقات ویروس شناسی و ممانعت از مطالعه بر جنگ افزارهای زیست شناختی برای بازگشت به زندگی طبیعی ضرورت تام دارد.