بازدهی ناچیز صنعت برق در نتیجه فقدان سرمایه‌گذاری مناسب

 سعید رشیدی‌نوبندگانی
خبرنگار
صنعت برق ایران از نظر ظرفیت تولید برق در جایگاه نخست منطقه غرب آسیا قرار دارد. با این حال روند رشد ظرفیت نیروگاه‌ها در سال‌های اخیر با کندی همراه بوده است.
بهره‌برداری از تأسیسات جدید با توجه به رشد تقاضای انرژی الکتریکی در کشور، هماهنگ کردن آنها با مجموعه تأسیسات موجود و بالابردن کیفیت بهره‌برداری و خدمات‌رسانی به مشترکین و بهینه‌سازی هزینه‌های تولید با استفاده از دانش‌های فنی نوین در این صنعت، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بسیار بالایی است که تحقق آن عزم جدی بخش خصوصی و دولتی را می‌طلبد.
در این خصوص نیاز است که سرمایه‌ها برای احداث نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و تبدیل نیروگاه‌های گازی به چرخه ترکیبی تجهیز شوند تا بتوان راندمان این صنعت را در افق میان‌مدت و بلندمدت به سطح استاندارد‌های جهانی نزدیک کرد.
از منظر بورس، صنعت برق با 20 نماد و ارزش بازاری 41 هزار میلیارد تومانی در حدود 0.58 درصد از بازار سهام را دربرمی‌گیرد. درحالی که این صنعت با شناسایی سود خالص 930 میلیارد تومانی در امر بازدهی بسیار ضعیف عمل کرده است. مستهلک شدن تکنولوژی، عدم سرمایه‌گذاری و عدم توانایی در وصول مطالبات از دولت، در کنار فشار بار بیش از حد از طرف صنایع بزرگ معدنی و فلزی روی شبکه سراسری توزیع برق از جمله اصلی‌ترین موضوعاتی بود که در این سال‌ها صنعت را با چالش‌های بسیار زیادی روبه‌رو کرده است.
همچنین در سال‌های اخیر نیروگاه‌ها برای تأمین برق در ساعات اوج مصرف، نیازمند سوزاندن سوخت‌های غیرگازی (گازوئیل یا مازوت) شده بودند که بر اساس گزارش‌های هیأت مدیره نیروگاه‌ها، به طور میانگین در حدود 20 درصد از سوخت مصرفی در سال را سوخت‌های غیرگازی پوشش می‌دادند.
این موضوع به افزایش استهلاک تجهیزات و درنتیجه افزایش هزینه سربار تولید منجر شده بود که سود‌سازی این صنعت را بیش از پیش تحت‌الشعاع قرار می‌داد.
ریسک کمبود نقدینگی در صنعت برق
الزام فروش برق به مشترکین نهایی به قیمت تکلیفی و وجود اختلاف قابل توجه بین قیمت تمام‌شده برق تولیدی و برق فروش رفته موجب شده تا صنعت برق دچار کمبود جدی نقدینگی شود. از نظر بخش خصوصی، میزان تزریق نقدینگی به صنعت به مهم‌ترین چالش نیروگاه‌ها تبدیل شده است و مدیران برخی از نیروگاه‌ها اعلام کرده‌اند میزان موجودی نقد برای پوشش هزینه‌ها در تمامی بخش‌ها اعم از حقوق و دستمزد، تأمین مواد و مصالح مورد نیاز در عملیات بهره‌برداری، تأمین قطعات یدکی و اجرای تعمیرات اساسی هیچ گونه تناسبی با میزان وجوه نقد پرداخت شده از سوی خریدار اصلی ندارد.
از طرفی شرکت‌های بورسی شاغل در این صنعت نیز بخش زیادی از سودهای شناسایی شده خود را در پایان سال مالی بین سهامداران توزیع کردند تا وضعیت سرمایه در گردش و تأمین مالی برای طرح‌های توسعه‌ای بیش از پیش وخیم شود.
وجود هزینه‌های بسیار بالا در این صنعت همچنین باعث شده تا فاصله بسیار زیادی بین حاشیه سود عملیاتی و حاشیه سود خالص به وجود آید که نشان می‌دهد شرکت‌ها علاوه بر هزینه‌های مستقیم، از جانب هزینه‌های غیرعملیاتی مانند هزینه‌های مالی، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. (حاشیه سود عملیاتی صنعت 50 درصد و حاشیه سود خالص فقط 3 درصد است.)
تولید و فروش صنعت
عمده فروش برق تولیدی نیروگاه‌ها از طریق شرکت مدیریت شبکه برق ایران صورت می‌گیرد و از این‌رو بزرگ‌ترین بدهکار به این صنعت نیز این شرکت است. همچنین زیرساخت‌های فروش برق از طریق بورس انرژی نیز مهیا شده که فقط برای مشترکان جدید و متقاضی افزایش قدرت بالای 5 مگاوات براساس اعلام توانیر امکانپذیر است. (زمینه‌ها برای صادرات برق نیروگاه‌ها درحال حاضر مهیا نیست.)
سوخت این نیروگاه‌ها نیز با نرخ یارانه‌ای تهیه می‌شود که درحال حاضر نیروگاه‌ها از محل مطالبات از شرکت توزیع برق هزینه انرژی خود را تهاتر می‌کنند.
سوخت نیروگاه‌ها گاز طبیعی یا گازوئیل (سوخت‌های غیرگازی) است که نرخ آن توسط دولت در بودجه سنواتی کشور تعیین می‌شود. در سال 1400، نرخ گاز طبیعی به ازای هر مترمکعب   100 ریال و هر لیتر گازوئیل نیز 100 ریال تعیین شده است.
از آنجا که نرخ بازار انرژی با افزایش نرخ سوخت تغییر می‌کند، بنابر این در صورتی که نرخ سوخت از طرف دولت افزایش یابد، سود نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و نیروگاه‌هایی که با راندمان بالاتری تولید انجام می‌دهند نسبت به دیگر نیروگاه‌ها افزایش می‌یابد.
در حال حاضر سقف خرید انرژی 642 هزار ریال به ازای هر مگاوات ساعت و نرخ پایه آمادگی (فروش از طریق بورس انرژی) نیز 185هزار ریال برای هر مگاوات ساعت است که مجموعاً به 827 هزار ریال می‌رسد.
نماگر‌های صنعت در بازار سهام
سهام شرکت‌های شاغل در صنعت برق در یک سال گذشته با بازدهی منفی 9.25 درصد همراه بوده است. همچنین نسبت P بر E صنعت برق حدود 19.8است که در مقایسه با میانگین بازار از عدد بالاتری برخوردار است. با این حال شرکت‌های نیروگاهی به طور میانگین  حدود 70 درصد از سود‌های شناسایی شده خود را بین سهامداران تقسیم می‌کنند که بر جذابیت سهام آنها می‌افزاید.
بررسی پنج نماد برترصنعت از نظر ارزش بازار
در ادامه گزارش به بررسی سودسازی پنج شرکت برتر ارزشی با توجه به اطلاعات و صورت‌های مالی منتشر شده در سایت کدال می‌پردازیم.
افزایش 155درصدی سودخالص «دماوند»
شرکت تولید نیروی برق دماوند با ارزش بازار 11 هزار و 400میلیارد تومان درجایگاه نخست صنعت برق در بازار سهام قرار دارد. این شرکت دارای نیروگاه سیکل ترکیبی است و از این نظر جزو نیروگاه‌های با راندمان بالا به حساب می‌آید.
این شرکت در سال مالی منتهی به اسفند 1400، درحدود یک هزار و 200 میلیارد درآمد عملیاتی کسب کرده که نسبت به سال گذشته 46درصد افزایش نشان می‌دهد. سود خالص «دماوند» نیز با افزایش 155درصدی به حدود 611میلیارد تومان رسیده است. نسبت P برE این شرکت در حدود عدد 19 است.
افزایش 27 درصدی سود خالص «بجهرم»
شرکت توسعه مولد نیروگاهی جهرم با ارزش 5هزارو 700 میلیارد تومان دومین شرکت از نظر ارزش بازار در صنعت نیروگاهی بازار سهام است. این شرکت در سال مالی منتهی به اسفند 1400، توانست 869 میلیارد تومان درآمدعملیاتی شناسایی کند که نسبت به سال گذشته با افزایش 57 درصدی روبه‌رو شده است.همچنین سود خالص این شرکت نیز با افزایش 27درصدی به 252 میلیارد و 700 میلیون رسیده است. نسبت P برE این شرکت در حدود عدد 22.76است.
افزایش 48 درصدی سود خالص «بمپنا»
شرکت تولید برق عسلویه مپنا با ارزش بازاری 5هزارو 633 میلیارد تومان در جایگاه سوم صنعت از نظر ارزش بازار قراردارد. طبق صورت‌های مالی منتشر شده برای سال مالی منتهی به اسفند ماه 1400، این شرکت توانسته درآمدهای عملیاتی خود را با 62 درصد افزایش به حدود 515 میلیارد تومان برساند. سود خالص این شرکت نیز 48درصد افزایش یافته و به 318میلیارد تومان رسیده است. نسبت P برE این شرکت در حدود عدد 17.69 است.
افزایش 64 درصدی سود خالص «بپیوند»
شرکت برق و انرژی پیوندگستر پارس با ارزش بازار 3هزارو 800میلیارد تومان در مقام چهارم صنعت از نظر ارزش بازار قرار می‌گیرد. این شرکت توانست در سال مالی منتهی به اسفند 1400، درحدود 318میلیارد تومان درآمد شناسایی کند و سود خالص خود را با 64درصد افزایش نسبت به سال مالی گذشته به حدود 177میلیارد تومان برساند. نسبت P برE این شرکت در حدود عدد 21.44 است..
افزایش 47درصدی سود خالص «آبادا»
شرکت تولید نیروی برق آبادان با ارزش بازاری 3هزارو 167میلیارد تومان در جایگاه پنجم صنعت از نظر ارزش بازاری قرار می‌گیرد. این شرکت در سال مالی منتهی به اسفند 1400، درحدود 328میلیارد تومان درآمد عملیاتی شناسایی کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افزایش 36درصدی روبه‌رو شده است. سود خالص این شرکت نیز به 143میلیارد تومان رسید که 47 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
نسبت P برE این شرکت در حدود عدد 22.15 است.