آغاز نخستین توسعه صیانتی در میادین مشترک نفتی و گازی

گروه اقتصادی/ ایران 28 میدان نفتی و گازی مشترک با کشورهای همسایه دارد و بارها برای توسعه مشترک این میادین پیشنهادهایی را به کشور شریک ارائه و مذاکراتی در این باره انجام داده است. هیچ کدام از این مذاکرات تاکنون به نتیجه نرسیده بود؛ اما این هفته با سفر رئیس جمهور و وزیر نفت به عمان بالاخره باب توسعه مشترک میادین مشترک باز شد و ایران و عمان برای توسعه میدان هنگام به توافق رسیدند؛ توافقی که در میان کشورهای نفتی همجوار نیز کم‌سابقه و حتی بی‌سابقه محسوب می‌شود.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی درخصوص اهمیت این توافق می‌‌گوید: «ایران بارها پیشنهاد برداشت مشترک از میادین مشترک یا تدوین رژیم حقوقی را به کشورهای شریک ارائه داده بود، چراکه تولید رقابتی به مخزن آسیب می‌‌زند و میزان نفت، گاز و فرآورده‌های قابل برداشت را کاهش می‌‌دهد و این موضوع به ضرر طرفین است. اما تولید مشترک، برداشت حداکثری و صیانتی از مخزن را رقم می‌‌زند.»
مرتضی بهروزی‌فر در گفت‌وگو با «ایران» ادامه می‌‌دهد: «اکنون ایران و عمان بر سر توسعه مشترک میدان هنگام به توافق رسیده‌اند و این توافق می‌‌تواند مقدمه‌ای برای تولید صیانتی و حداکثری از میادین مشترک باشد. برداشت صیانتی عمر مخزن را افزایش می‌‌دهد و بیشترین حجم از نفت و گاز را قابل برداشت می‌‌کند.»
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه ما تا به حال چنین توسعه مشترکی را نداشتیم، اظهار می‌‌کند: «این اتفاق مهمی است و می‌‌تواند الگوی همکاری در میادین مشترک دیگر شود. البته لازم است که در این زمینه فشارهای خارجی تسهیل شود.»
او با اشاره به اینکه در میادین مشترک در بسیاری از نقاط جهان مانند دریای شمال به صورت مشترک توسعه داده می‌‌شود، عنوان می‌‌کند: «در بلندمدت تولید رقابتی میدان را از بین می‌‌برد. اکنون این اتفاق در میادینی مانند میدان گازی پارس جنوبی در حال وقوع است. بخشی از میعانات گازی این میدان هیچگاه قابل برداشت نخواهد بود، چراکه به خاطر استحصال رقابتی گاز، مخزن آسیب دیده و بخشی از هیدروکربور آن هیچگاه قابل برداشت نخواهد بود، اگرچه  ایران و قطر از تولید صیانتی صحبت می‌‌کنند؛ اما بازهم به میدان آسیب وارد شده است.»
به گفته بهروزی‌فر، هرگونه توافق یا ارتقای همکاری‌ها در زمینه برداشت نفت و گاز از میادین مشترک، اتفاق مهمی محسوب می‌‌شود که به نفع هر دو کشور است و اکنون این اتفاق در میدان مشترک هنگام میان ایران و عمان رخ داده است.
ایران با کشورهای همسایه خود ۲۸ میدان مشترک دارد که از این تعداد ۱۸ میدان نفتی، ۴ میدان گازی و ۶ میدان نیز نفتی و گازی است. از این تعداد، 12 حوزه مشترک با عراق، 7 ساختار مشترک با امارات متحده عربی، ۲ مخزن مشترک با قطر و ۲ مخزن مشترک با عمان، یک میدان مشترک با کویت و یک میدان مشترک با ترکمنستان و 3 میدان مشترک با عربستان دارد. توافق ایران و عمان برای توسعه یکپارچه میدان مشترک هنگام، می‌تواند مسیری جدید برای توسعه سایر میادین مشترک از جمله میدان مشترک آرش باشد.
توافق بر سر توسعه بخش نفتی میدان
یک مقام آگاه در وزارت نفت می‌‌گوید که توافق انجام شده برای توسعه و برداشت مشترک میدان هنگام مربوط به مخزن نفتی است و فعلاً توسعه لایه‌های گازی در دستور کار نیست.
میدان نفتی هنگام یا میدان نفتی بوخای غربی تنها میدان نفتی مشترک بین ایران و عمان است. هنگام دارای نفت فرار با درجه API 42 (چگالی) است و یکی از مرغوب‌ترین انواع نفت خام صادراتی است. نفت خام درجای آن بیش از ۷۰۰ میلیون بشکه و گاز طبیعی درجای آن حدود ۲ تریلیون فوت مکعب است. عملیات ساخت تأسیسات روزمینی فرآورشی میدان نفتی مشترک هنگام، میان ایران و عمان، در ایران به پایان رسیده و حفاری چاه‌های نفتی و احداث خطوط لوله دریایی این میدان نیز در فاز اول انجام شده؛ اما توسعه آن ادامه دارد.
در چهارچوب برنامه تولید زودهنگام، فاز نخست این میدان با ظرفیت 25 هزار بشکه در روز، سال 89 افتتاح شد. اکنون تولید این میدان حدود روزانه 14 الی 16 هزار بشکه نفت خام و 40 میلیون فوت مکعب گاز همراه است. در فاز دوم قرار است که تولید میدان به 40 هزار بشکه در روز برسد. در همین حال کشور عمان در حدود 10 هزار بشکه در روز از نفت این میدان برداشت می‌کند.
 بهره‌برداری یکپارچه در منطقه ما بی‌سابقه است
مذاکره‌های عمان و ایران برای توسعه مشترک میدان هنگام، از ۱۳ سال گذشته تاکنون جریان داشته که به دلایل مختلف به نتیجه نرسیده است، چراکه مسائلی درباره نحوه تولید، سهم هر یک از میدان و همچنین مسائل حقوقی برای توسعه با مشارکت خارجی‌ها مطرح بود.
وزیر نفت در روزهای اخیر پس از مذاکره با وزیر نفت و وزیر امور خارجه عمان در مسقط عنوان کرد: «در مذاکرات انجام‌شده با مقام‌های عمان از جمله محمد بن حمد الرمحی، وزیر نفت عمان درباره همکاری در موضوعات مختلف اقتصادی و بخصوص همکاری در بخش انرژی توافق‌هایی انجام شد. به‌عنوان محور اول توافق شد برای توسعه فازهای بعدی میدان نفتی هنگام که تنها میدان مشترک دو کشور است یک کمیته فنی مشترک تشکیل شود تا در قالب کارگروهی مشترک و تیم مشترک، این میدان به صورت یکپارچه توسعه داده شود.»
جواد اوجی با بیان اینکه بهره‌برداری یکپارچه در منطقه ما بی‌سابقه است، بیان کرد: «برخلاف بهره‌برداری رقابتی، این بهره‌برداری مشترک سبب می‌شود مخزن میدان مشترک آسیب نبیند و برداشت از مخزن به صورت صیانتی اتفاق بیفتد و بیشترین بهره از توسعه میدان نصیب دو کشور شود.»
گفتنی است محور دوم همکاری ایران و عمان، صدور خدمات فنی مهندسی و محور سوم توافق نیز تجارت و صادرات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی است که نشان‌دهنده عمیق شدن روابط دو کشور است.
در این خصوص، محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک با بیان اینکه روابط سیاسی و اقتصادی ایران با عمان در ادوار گذشته همواره خوب و مستحکم بوده و این موضوع سبب می‌شود همکاری دو کشور در حوزه انرژی نیز تداوم داشته باشد، می‌‌گوید: «عمان در سال‌های گذشته به‌دنبال همکاری‌های مشترک با ایران در حوزه صادرات گاز، ذخیره‌سازی نفت خام و توسعه میدان‌های نفتی، آن هم در سطح بالا بوده است، که متأسفانه این موضوع بنا به دلایل نامعلومی تاکنون محقق نشده است. امید است که این بخش نیز فعال شود.»