درمان با هنر

آزاده سهرابی
روانشناس
تأثیر هنر در کاهش تنش در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست. چندبار تجربه کرده اید که پس از رفتن به یک گالری و غرق شدن در رنگ و انتزاع و خیالی که در بوم نقاشی‌ها تصویر شده فراموش کرده اید که پیش از آن دچار هیجانی مثل غم یا خشم بوده اید؟ چقدر تجربه کرده‌اید در دنیای روایت یک فیلم غرق شده‌اید و حرف‌های فلان کسی که تا ساعتی پیش ذهن و روحتان را می‌خورده یا استرس کاری امانتان را بریده بوده فراموش کردید؟
با خواندن یک رمان، دیدن یک تئاتر یا شنیدن موسیقی می‌توان به ذهن تنفس داد. هنر دنیای بیان ناگفته‌ها و رنگ زدن به رؤیاهاست. جایی است که تخیل فعال و اثری خلق شده و لاجرم قادر است تخیل را در درون انسان زنده کند. انسان در دنیای ذهن و تخیل نامتناهی است با توانایی‌هایی فراتر از جسم انسان و موقعیت‌های روزمره. در تخیل می‌توان هر جا و هر کس بود. بی‌جهت نیست که هنر دیرزمانی است به عنوان یک درمان در دنیای روان درمانی مطرح است. کافی است به بچه‌ای که پرخاشگر است قلم و کاغذ بدهید و از او بخواهید نقاشی بکشد. در یک روند هنر درمانی این بچه اول با خطوط تیز و رنگ‌های تیره نقاشی را آغاز می‌کند اما به مرور طی هنر درمانی می‌تواند بر خشم خود کنترل پیدا کند. از سوی دیگر گویی این بچه خشم خود را می‌تواند حالا با استعدادی دیگر تاخت بزند و خشم خود را در هنر والایش کند. تئاتردرمانی یکی از شیوه‌های رایجی است که برای گروه نوجوانان بزهکار در نظر گرفته می‌شود که کارکردی مشابه دارد. در هنر درمانی هم هیجانات ناسازگار تجربه می‌شود و هم در مسیر هنر والایش می‌شود. با هنر، درگیری‌های درون روانی برون‌ریزی می‌شوند و فرد یاد می‌گیرد احساس منفی را با عملی مثبت کنترل کند.
حالا فراتر از دنیای هنر درمانی، مواجهه با آثار هنری برای مردم یک جامعه نقش تنفسگاه‌ها را دارد که بیش از هر چیز در کاهش تنش کارآمد است. در اوج استرس و تنش وقتی در مواجهه با موقعیتی آرامبخش یا در مواجهه با محرکی که هیجانی را فعال می‌کند قرار بگیرید به صورت طبیعی استرس کاهش می‌یابد. برای همین است که بسیار مهم است مسئولان فرهنگی برای تشویق مردم به سمت مخاطب هنر شدن در معنای عام ایفای نقش کنند تا به این صورت در سلامت روان مردم نقش خود را ایفا کنند. هنرمندها نیز در کنار خلق هنر در این ترغیب نقش مهمی دارند.
بجز قرار گرفتن در فرایند هنر درمانی یا مخاطب آثار هنری بودن، بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2016 در مجله انجمن هنر درمانی امریکا منتشر شد، کمتر از یک ساعت فعالیت خلاقانه می‌تواند استرس شما را کاهش داده و بدون در نظر گرفتن تجربه هنری یا استعداد، بر سلامت روانی شما تأثیر مثبت بگذارد.
این داده‌ها نشان می‌دهد که اگر برای سلامت روان خود اهمیت قائل هستید روز خود را فقط با کار و فعالیت‌های روزمره یا تکالیف لزوماً هدفمند منتهی به نتیجه پر نکنید. ذهن و روان نیاز به تنفس دارد، پس جایی برای فعال شدن تخیل خود خالی بگذارید.