ابهام درباره سرنوشت مفرغ های لرستان

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

در موزه بوعلی همدان چه خبر است؟ چه کسی راست می‌گوید؟ چرا نگهبان سارق موزه پس از یک سال از سرقت اشیای تاریخی با یک کوله پشتی شیء تاریخی در تهران پیدا شد؟ روزنامه ایران یک روز پیش از سفر عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی  به همدان در گفت‌و‌گو با روابط عمومی وزارتخانه به نمایندگی از فعالان میراث فرهنگی خواست تا ضرغامی از موزه بوعلی بازدید کند و پاسخ سؤال‌های بی‌پاسخ یک ساله را با خود به تهران بیاورد. ضرغامی اما از موزه بوعلی همدان بازدید نکرد و پرسش‌های فعالان دل‌نگران میراث فرهنگی هگمتانه بی‌پاسخ ماند؛ موزه‌ای که فعالان منتقد از آن به عنوان یک زیر‌پله یاد می‌کنند نه موزه.
نگهبان موزه ملی آثار موزه را مهرماه سال گذشته سرقت می‌کند. مسئولان میراث فرهنگی همدان خبر سرقت را هفت ماه بعد، در اردیبهشت سال‌جاری رسانه‌ای می‌کنند؛ زمانی که سارق دستگیر می‌شود. «علی مالمیر» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان سرقت را نتیجه غفلت همکاران در پلمب موزه می‌داند و اشیای سرقت شده را بدلی عنوان می‌کند. مالمیر در همان گفت‌و‌گوهای رسانه‌ای از تحویل دادن سارق به مقامات قضایی خبر می‌دهد و اطمینان می‌دهد که پرونده بدون اغماض بررسی می‌شود تا این سؤال پیش بیاید که نگهبان سارق دستگیر شده با یک کوله شی‌ء تاریخی در تهران چه می‌کند؟ علی مالمیر در جلسه مطبوعاتی خود در اردیبهشت‌ماه نیز گفته بود: «مخزن اشیای تاریخی در محوطه آرامگاه بوعلی که محل نگهداری اشیا و آثار تاریخی دوره‌های مختلف است در فرصت تعطیلات کرونایی به سرقت رفته بود. سارق مخزن موزه آرامگاه بوعلی را شناسایی کرده‌اند و اشیای مسروقه به مخزن بازگردانده شده است. اشیای به سرقت رفته، بدلی بوده و برای سارق پرونده قضایی تشکیل شده است.» پس اشیایی که چند روز پیش در کوله سارق ضبط و ثبت شده‌اند از کجا آمده اند؟ آیا اشیای به سرقت رفته آنطور که مالمیر می‌گوید جعلی هستند؟ پلیس تهران می‌گوید بررسی‌های کارشناسان، اشیا را متعلق به عیلامیان می‌داند و آنها را از مفرغ‌های شناخته شده لرستان معرفی می‌کند. سارق مدعی است که علاوه بر عیلامیان آثاری از هخامنشی و ساسانی در کوله به همراه خود داشته است.
سارق در گفت‌و‌گو با خبرنگار حوادث روزنامه ایران مدعی شده که 15 شب پاییز سال گذشته را مشغول سرقت از موزه بوعلی بوده است: «من نگهبان موزه‌ای در همدان بودم. پاییز سال گذشته 15 شب پشت سر هم با یک ساک از موزه سرقت کردم که تعداد اموال خیلی زیاد بود اما شب آخر موفق شدم گاوصندوق را باز کنم، داخلش سکه و سنگ‌های اصلی متعلق به دوره‌های هخامنشی و ساسانیان بود.» آیا موزه دوربین ندارد؟ آیا هیچ نظارتی روی موزه‌ای که مدیرکل میراث آن هم از وجود آثار ارزشمند از دوره‌های مختلف در آن خبر می‌دهد، نمی‌شود؟
این سارق یکی دیگر از کارمندان موزه را هم متهم به سرقت می‌کند و می‌گوید: «همکارم پارسال کرونا گرفت و در خانه‌اش قرنطینه شد. به همین دلیل من به جای او برای سرکشی به اتاق عتیقه‌ها رفتم. چشمم به یک مجسمه کوچک متعلق به دوره هخامنشیان افتاد که دقیقاً مشابه آن را داخل اتاق دیگری دیده بودم. کم‌کم در این مدت فهمیدم که دوستم مجسمه اصل را با بدل آن‌ (که براساس اصل ساخته شده بود) جا‌به‌جا کرده و فروخته بود. ولی من به جای اینکه ماجرا را لو دهم تصمیم گرفتم از این فرصت استفاده و خودم عتیقه‌ها را سرقت کنم. البته چندباری که عتیقه‌ها را برای فروش بردم به من گفتند این عتیقه‌ها تقلبی است. در حقیقت من همان عتیقه‌هایی را که امین اموال جا‌به‌جا کرده بود و بدل بودند با خودم برده بودم. چندین بار این کار را کردم تا در نهایت اموال اصلی را پیدا کردم.»
او درباره چگونگی فاش شدن راز سرقت می‌گوید: «من این کار را به تنهایی انجام نمی‌دادم. همکارم موقع خروج از موزه یک اشتباه ساده مرتکب شده و یک سکه از دستش به زمین افتاده بود که ما نفهمیدیم. سکه را که پیدا کردند بعد از مدتی متوجه سرقت‌ها شدند.»
پس از گزارش پلیس و ادعای سارق مبنی بر جایگزینی اشیای بدلی به جای اشیای اصلی، حرف‌های مالمیر هم در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها متفاوت می‌شود و می‌گوید: «اینکه اشیا مربوط به چه دوره‌ای و کجاست، سؤالاتی است که نیاز به بررسی دارد و ما هم‌اکنون اطلاع دقیقی در این زمینه نداریم و به محض مشخص شدن جزئیات موارد اطلاع‌رسانی خواهد شد.» تا این سؤال پیش بیاید که چرا مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان پس از نزدیک به یک سال از سرقت اشیای موزه همدان، خبر ندارد و در موزه تحت اختیارش چه اتفاقی افتاده است؟ مگر اردیبهشت ماه نگفته بود که اشیا به موزه برگشته‌اند؟
علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی همدان در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «ما هم خبر دستگیری را در فضای مجازی خواندیم. باید بررسی شود که آثار ضبط شده بدلی است یا واقعی؟ اشیا از کجا آمده اند؟!»
او به اعتیاد نگهبان سارق اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حال پیگیری پرونده هستیم. اظهارات ایشان ضد و نقیض است و نمی‌شود روی آنها تکیه کرد. باید مشخص شود آیا[اصلاً] اشیای عیلامی در موزه وجود داشته است؟!»
او قدمت اشیای موجود در موزه بوعلی را دوره‌های مختلف اعلام می‌کند و در پاسخ به این سؤال که آیا در موزه اشیایی از دوره عیلامی، هخامنشی و ساسانی وجود دارد، می‌گوید: «باید از کارشناسان بپرسم!» سؤال دیگری هم وجود دارد؛ آیا مدیرکل میراث فرهنگی همدان خبر از تعداد اشیای داخل موزه ندارد؟ آیا بعد از سرقت، اشیای موزه بازشماری نشده اند؟ مالمیر می‌گوید: «یک الزامات قانونی وجود دارد. امین اموال سالانه آمارگیری می‌کند و آمار را به مراجع ذیربط ارسال می‌کند.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا آمار موزه کسری اشیا را نشان می‌دهد هم می‌گوید: «ما بعد از این اتفاق یک بازشماری دیگری انجام دادیم و این بازشماری در حال انجام است. امین اموال سابق عزل شده است. قبلاً آمارگیری دستی بود و این ماجرا فرصتی شد برای آمارگیری اشیا!» او می‌گوید: «براساس گزارش امین اموال، آثار به سرقت رفته بدلی بود و به موزه برگشت خورده است و براساس گزارش سالانه کسری نداشتیم.»
سارق دستگیر شده مدعی است پیش از او یکی دیگر از همکاران اقدام به جا به جایی اشیای بدلی با اشیای اصل موزه کرده و همین مسأله هم مشوق او در این سرقت بوده است. مالمیر در پاسخ به این ادعا می‌گوید: «ما مشخصاً این فرد را به عنوان مجرم دستگیر کردیم و افرادی که همکاری آنها محرز بود را معرفی کردیم و پرونده در حال رسیدگی است.» این سؤال پیش می‌آید چرا مسئولان یک استان بعد از یک سرقت، خبر از تعداد آثار موزه تحت مدیریت خود ندارند، تا معلوم شود چه کسی راست می‌گوید؟!