صرف حقوق بشر با کارد و چنگال سر میز شام الیزه!

احمد فاضل‌زاده 
روزنامه‌نگار

ولیعهد سعودی با رئیس‌جمهور فرانسه شامگاه پنجشنبه 6 مرداد در کاخ الیزه به‌صورت دوجانبه دیدار و گفت‌وگو کرد. آن‌گونه که خبرگزاری سعودی «واس» گزارش داده، گفت‌وگوهای ولیعهد این کشور و رئیس‌جمهور فرانسه بر بررسی روابط دوجانبه، راهکارهای تقویت آن در زمینه‌های مختلف از جمله انرژی، مسأله اوکراین و همچنین تحولات منطقه‌ای متمرکز بوده است.
بنابر اخبار منتشره، گفت‌وگوهای مکرون و بن‌سلمان با محوریت روابط دوجانبه، راهکارهای تقویت آن در زمینه‌های مختلف و بررسی تحولات منطقه‌ای انجام شده است.
گفته می‌‌شود این سفر بنا به توصیه ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی و عزم او برای برقراری ارتباط و تقویت مناسبات در همه زمینه‌ها میان پادشاهی عربی سعودی و چند کشور دیگر انجام شده است.  گفتنی است پیش از فرانسه ولیعهد سعودی در سفر رسمی دو روزه‌ای به یونان رفته بود و در آن کشور ضمن انجام دیدارهایی با مقامات یونانی در آتن یادداشت‌های همکاری در زمینه‌های نظامی و اقتصادی میان دو کشور امضا شد.
این سفر بن‌سلمان به پاریس پس از آن انجام می‌شود که امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در دسامبر سال گذشته برای دیدار و گفت‌وگو با مقامات سعودی به شهر جده سفر کرده بود. همچنین دیدار ماکرون و بن‌سلمان به دنبال نشست جده که با حضور جو بایدن، رئیس جمهور امریکا برگزار شد و بعد از یک دوره فاصله‌گیری کشورهای غربی از بن‌سلمان به خاطر ماجرای خاشقچی و ارتباط وی با این مسأله، صورت می‌گیرد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس با اشاره به شام کاری شاهزاده محمد بن سلمان و مکرون در کاخ الیزه، این سفر را در بحبوحه تلاش اروپا برای تأمین منابع انرژی پس از عملیات روسیه در اوکراین ارزیابی کرد. به نوشته روزنامه «رأی‌الیوم» ناظران معتقدند که طرف فرانسوی به پرونده گاز و نفت اهتمام ویژه‌ای دارد بخصوص اینکه تعدادی از کشورهای اروپایی نیز در جست‌وجوی جایگزینی برای منابع انرژی روسیه هستند. جو بایدن هم اخیراً در تلاش برای افزایش تولید نفت برای نخستین بار در مقام رئیس ‌جمهوری امریکا به عربستان سعودی سفر کرده بود .

بازتاب‌های رسانه‌ای: او یک قاتل است!
بن‌سلمان پس از قتل خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی نشریه واشنگتن‌پست در عرصه بین‌المللی طرد شد. این روزنامه‌نگار ۵۹ ساله به‌عنوان منتقد هیأت حاکمه سعودی، دوم اکتبر ۲۰۱۸ یک هفته پس از آنکه از مقام‌های سعودی به خاطر سکوت در برابر اهانت‌های رئیس جمهور امریکا انتقاد کرده بود، در کنسولگری سعودی در استانبول به قتل رسید. خاشقچی پیش‌تر نیز در سلسله مقالاتی در روزنامه واشنگتن‌پست امریکا، از سیاست‌های عربستان درخصوص بحران قطر، قطع روابط با کانادا، جنگ علیه یمن و برخورد مقامات سعودی با رسانه‌ها و فعالان مدنی بویژه مدافعان حقوق بشر انتقاد کرده بود.
کانتن دو پیمودان کارشناس مسائل کشورهای عربی در فرانسه معتقد است راه بازگشت بن‌سلمان به عرصه بین‌المللی را مکرون هموار و بایدن به سرانجام رساند. وی همچنین به دیدار نخست وزیر سابق انگلیس از ریاض در اواخر اسفند پارسال هم اشاره می‌‌کند.
اگنس کلامارد که زمانی به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد پرونده قتل خاشقچی تحقیق کرده می‌گوید: سفر بن‌سلمان به فرانسه و سفر بایدن به عربستان چیزی را تغییر نمی‌دهد و او یک قاتل است.
بندیکت ژانرود مدیر بخش فرانسه دیده‌بان حقوق بشر در توئیتی عنوان کرد: ظاهراً بن‌سلمان می‌تواند با وجود قتل وحشیانه جمال خاشقچی روزنامه‌نگار، سرکوب بی‌رحمانه هرگونه انتقاد، جنایات جنگی در یمن، روی مکرون برای بازگشت عادی به صحنه بین‌المللی حساب کند. این شام کاری در میان چهره‌های سیاسی هم واکنش‌هایی   در پی داشت.
یانیک ژادو نامزد انتخابات ریاست جمهوری از احزاب مدافع محیط زیست در توئیتی با محکوم کردن این دیدار، نوشت: در فهرست خوراک امشب چه چیزهایی وجود دارد؟ جسد تکه تکه شده روزنامه‌نگار خاشقچی؟ هرج و مرج اقلیمی؟ صلح و حقوق بشر؟ مصرف بیش از حد منابع زمین؟ جواب منفی است. نفت و سلاح! دقیقاً برعکس چیزی که باید باشد.
ساندرین روسو از فعالان محیط زیستی اتحاد نوپس مخالف دولت، عنوان کرد فهرستی از دلایل متعدد موجود است که رد این سفر را توجیه می‌کرد: رفتار نامناسب با زنان، خرید سلاح از فرانسه برای کشتن غیرنظامیان در یمن، صدور دستور قتل جمال خاشقچی. اما چون (این کشور) نفت دارد در الیزه پذیرفته می‌شود.
این در حالی است که طرفداران دولت، وضعیت به وجود آمده در نتیجه جنگ اوکراین و بحران انرژی را توجیه مناسبی برای سفر ولیعهد سعودی به پاریس و پذیرفتن او در کاخ ریاست جمهوری فرانسه می‌دانند.
گفتنی است اتحادیه اروپا تاکنون شش بسته تحریم را در واکنش به جنگ اوکراین و علیه روسیه تصویب کرده است که بر مبنای آخرین مورد آن صادرات نفت مسکو به کشورهای عضو تا پایان سال ۲۰۲۲ (دی ماه 1401) به‌طور کامل متوقف می‌شود. این تحریم‌ها تا کنون با افزایش بهای سوخت به افزایش تورم در این کشورها منجر شده است. اروپا به تازگی در مورد احتمال کمبود سوخت برای عبور از فصل سرد در نتیجه کاهش واردات گاز از روسیه نیز بشدت نگران است.

اعتراض نهادهای حقوق بشری
سفر بن‌سلمان به فرانسه و استقبال گرم مکرون از او در حالی انجام می‌‌شود که از یک سو فرانسه خود را در رسانه‌ها مهد دموکراسی می‌‌خواند و از سوی دیگر عربستان در طول چند سال گذشته اقدامات ضدحقوق بشری متعددی انجام داده که به همین خاطر مورد اعتراض گسترده افکار عمومی، کشورهای غربی و رسانه‌های جهان قرار گرفته است. حال چنین استقبال گرمی در تناقض با تمام مواضع به ظاهر حقوق بشری کشورهای غربی بویژه فرانسه قلمداد می‌‌شود.
موضع نخست وزیر فرانسه همزمان با ضیافت شام مکرون از بن‌سلمان پنجشنبه شب بود، دیداری که خشم مدافعان حقوق بشر را نیز برانگیخت. ریاست جمهوری فرانسه پیش‌تر گفته بود که مکرون در شام به موضوع حقوق بشر خواهد پرداخت.
پنجشنبه، دو سازمان غیردولتی فرانسوی اعلام کردند که شکایتی را در پاریس علیه ولیعهد سعودی به اتهام مشارکت در شکنجه و ناپدید شدن جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد سعودی در سفارت عربستان در استانبول ترکیه، به ثبت رساندند.
جالب اینجا است که به نقل از المیادین، نخست وزیر فرانسه در اظهار نظری عجیب تأکید کرده که دیدار رئیس جمهور این کشور با ولیعهد عربستان متضمن مسائل حقوق بشری خواهد بود و این دیدار هیچ تأثیری بر التزام فرانسه به حقوق بشر نخواهد گذاشت؛ الیزابت بورن افزوده که این به معنای کنار گذاشتن اصول ما نیست. این بر تعهد ما به حقوق بشر تأثیری نمی‌گذارد. 
رئیس جمهور [مکرون] فرصتی خواهد داشت تا این موضوع (مسائل حوق بشری) را با محمد بن سلمان در میان بگذارد. مشخص نیست که کدام یک از سندهای امضا شده میان دو کشور ناظر به مسائل حقوق بشری بوده و یا چرا هیچ گونه خبری از محکوم کردن جنایات پیشین در این ملاقات منتشر نشده است!
البته بورن به‌طور غیرمستقیم این را هم گفته که روسیه در حال قطع عرضه گاز و تهدید به قطع آن است و در حالی که تنش در مورد قیمت انرژی وجود دارد، ناگزیر از ترتیب دادن چنین دیداری بوده است؛ اگر واقعاً این ناگزیری واقعیت داشته باشد، حاکی از وضعیت ناشی از درماندگی روزافزون اروپا در قبال تحریم‌هایش علیه روسیه است؛ تحریم‌هایی که به نظر می‌‌رسد عواقب آن به جای آن که دامن روسیه را بگیرد، دامن خود تحریم‌کنندگان را گرفته است. 
سفر شاهزاده محمد بن سلمان به اروپا با کاهش ۲۰ درصدی ظرفیت خط‌ لوله گاز‌ «پروم» روسیه به اروپا همراه بوده است. اگرچه دلیل این اقدام مشکلات فنی اعلام شده، اما کشورهای اروپایی که بشدت به واردات گاز از روسیه وابسته‌اند، نگرانند که این روند ادامه‌دار باشد. احتمال قطع گاز صادراتی از روسیه در آستانه فصول سرد، کشورهای اروپایی را بر آن داشته است تا با شتاب بیشتری برای تأمین منابع انرژی تلاش کنند.