مرد هزار و یک چهره اوکراین

سمیه خلیلی
روزنامه‌نگار

پس از گذشت نزدیک به بیش از شش ماه از جنگ اوکراین به نظر می‌رسد ولودیمیر زلنسکی بیش از هر فرد دیگری این روزها ماهیت درونی خود را آشکار کرده است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین که یکی از چهره‌های متفاوت سیاسی در جهان امروز سیاست است، برای ماه‌ها پس از آغاز درگیری‌های نظامی در این کشور چهره‌ای کلیدی و محبوب در رسانه‌های غربی بویژه در جراید امریکایی بود. تقریباً روزی نبود که مطبوعات و مخاطبان پرزرق و برق امریکایی حرفی از زلنسکی نزنند و گزارشی از او در روند جنگ با روسیه نوشته نشود؛ اما امروز شاید حتی سرسخت‌ترین حامیان وی که البته بیشتر از میان جمهوری‌خواهان امریکا هستند، نظر دیگری در مورد زلنسکی دارند.
تنها در هفته‌های اخیر روایت‌ها در مورد زلنسکی در رسانه‌های غربی بویژه رسانه‌های امریکایی بشدت تغییر کرده است. نخستین گزارشی که شاید نظر بسیاری را به خود جلب کرد مربوط به روزنامه نیویورک تایمز و به قلم توماس فریدمن بود؛ فردی که در بخشی از یادداشت خود صراحتاً نوشت: مقامات امریکایی بسیار بیشتر از آنچه نشان می‌دهند نگران آینده رهبری در اوکراین هستند. اکنون بی‌اعتمادی عمیقی میان مقامات کاخ سفید و رئیس‌جمهور اوکراین وجود دارد.
فریدمن تأکید می‌کند این نگرانی بسیار بیشتر از آنچه گزارش شده می‌باشد و مقامات امریکایی در تلاشند حداقل در مراودات معمولی خود این نگرانی را بروز ندهند.
در این مقاله آمده است دولت بایدن پیش از این، بسیار متعهد بود به تشدید تنش‌ها در اوکراین دامن بزند زیرا منافع زیادی برایش به همراه داشت اما حالا بعد از گذشت بیش از شش ماه از این درگیری‌ها، غربی‌ها علناً اعتراف کردند حمایت بی‌قید و شرط از دولت زلنسکی تا به این لحظه به نتیجه دلخواه آنها نرسیده است. آنها در مرحله اول این موضوع را به خاطر تغییر مدام مواضع زلنسکی در قبال غرب می‌دانند و پس از آن حملات برنامه‌ریزی شده روسیه در این جنگ را یکی از دلایل آن عنوان می‌کنند. ظاهراً در شرایط فعلی به نظر می‌رسد ماشین جنگ واشنگتن هم در قبال جنگ اوکراین متوقف شده و به‌ دنبال راهی برای خلاصی از آن است.
اما ولودیمیر زلنسکی این روزها و حتی در نخستین روزهای آغاز جنگ از سوی بسیاری از هواداران و منتقدانش مورد نقد قرار گرفت. او از همان قدم‌های نخست سعی کرد صدای مخالفان را خاموش کند. تمام رسانه‌های مخالف در اوکراین در روزهای نخست پس از جنگ به دستور دولت تعطیل شدند. فعالیت احزاب مخالف سیاسی مختل و کم کم به تعطیلی کشیده شد. به موازات این سرکوب‌ها زلنسکی تلاش می‌کند خود را هر روز به‌عنوان چهره برتر و یک شخصیت ملودرام در جنگ اوکراین نشان دهد. تصویر قدم‌ زدن‌های وی در خیابان‌های جنگ‌زده اوکراین و شعارهای او برای دفاع از کشورش شاید برای همه آشنا باشد. او در این زمان، همانند شخصیت‌های پرطرفدار و معروف امریکایی، معمولاً چهره‌اش روی مجلات غربی دیده می‌شد. ژست‌های سیاسی‌اش طرفداران زیادی پیدا کرده بود و در کشورهای اروپایی و امریکایی همچون نمادی از مقاومت شناخته شده بود.
در همین حین که زلنسکی در حال نمایش‌های سیاسی و ساختن تصاویری فانتزی از خود و سیاست‌های خود در دفاع از کشورش بود، در پشت پرده همانند بسیاری از طرفداران غربی‌اش صداهای مخالف را در سکوت خبری خفه می‌کرد. رئیس اطلاعات و امنیت اوکراین در همین زمان بود که به دستور مستقیم رئیس‌جمهور برکنار شد، دادستان کل اوکراین هم همین‌طور.
در همین زمان بود که شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس نیوز امریکا در گزارش‌هایی مفصل خبر داد بخشی از مالیات‌های جمع‌آوری شده توسط دولت در داخل کشور ناپدید شده است. چند روز بعد مشخص شد این مالیات‌ها از طریق بودجه درآمدهای دولت در اختیار دولت اوکراین قرار گرفته است. این شبکه تلویزیونی امریکا در گزارش‌های بعدی خود فاش کرد هیچ‌کدام از این کمک‌ها به دست افراد و گروه‌هایی که در صف نخست جنگ در داخل اوکراین هستند، نرسیده و به نظر در جایی در داخل اوکراین ناپدید شده است.
سی‌بی‌اس نیوز در تعدیل گزارش‌های پیشین خود در تحلیل یکی از عملیات‌های نظامی دولتی در اوکراین اعلام کرد در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن تنها 30 درصد از کمک‌های مالی و نظامی امریکا به دست نظامیان این کشور رسیده است.
سی‌بی‌اس نیوز و برخی دیگر از رسانه‌های امریکایی پس از فاش شدن این موضوع، در گزارش‌هایی مفصل اعلام کردند ده‌ها میلیارد دلار از هزینه‌ها و مالیات‌های داخلی در امریکا به بهانه کمک به نظامیان عملاً صرف هزینه‌های رئیس‌جمهور اوکراین شده و هیچ منفعتی برای امریکا به همراه نداشته است. به گفته همین رسانه‌های امریکا این کمک‌ها در حالی برای دولت زلنسکی ارسال شده که امریکایی‌ها از ابتدای سال‌جاری میلادی در داخل در حال تجربه روزهایی سخت از نظر اقتصادی هستند و با تورمی بی‌سابقه دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. اینجا بود که رسانه‌های غربی به تبعیت از رسانه‌های مطرح امریکا، زلنسکی را رهبری فاسد و محافظه‌کار در روابط خارجی‌اش عنوان کردند.
در این میان در حالی که زلنسکی در هفته‌های اخیر تا حدی از کمک‌های بی‌حساب و کتاب هواداران اروپایی و امریکایی‌اش ناامید شده است، حالا روی به سوی چین آورده و تلاش می‌کند با همان ادبیات موزیانه، چینی‌ها را همراه خود کرده و این‌بار از کمک‌های مالی آنها به نفع خود استفاده کند. زلنسکی در تماس‌های اخیر خود با مقامات چینی هر آنچه در چنته داشته رو کرده و گفته اوکراین بهترین راه ارتباطی و پل برای رسیدن به اروپا برای چین است.
در همین حین زلنسکی در وهله نخست و پس از آن جنگ اوکراین، موجب شده  چهره دوگانه مقامات غربی در کنار رئیس‌جمهور اوکراین نیز فاش شود. امریکا در حالی که در ماه‌های اخیر ده‌ها میلیارد دلار کمک مالی و نظامی به اوکراین ارسال کرده، از طرفی به کمک متحدانش در ناتو به‌رغم تحریم‌ها و ظاهرسازی‌های سیاسی مجبور است برای نجات خود از گرده تورمی که در این ماه‌ها گرفتارش شده روزانه بیش از یک میلیارد دلار برای انرژی هزینه کند که با واسطه یا بی‌واسطه روسیه طرف مقابل آن است.
همین امر و پیچیدگی شرایط سیاسی بویژه در امریکا به جایی رسیده که رسانه‌های این کشور این روزها آشکارا عنوان می‌کنند که زلنسکی یک خودکامه فاسد است که هیچ منفعتی برای واشنگتن نداشته و سیاست‌هایش در کنار بی‌برنامگی کمک‌های امریکا موجب بدتر شدن اوضاع مردم در اوکراین شده است.
حالا همین رسانه‌های غربی که در روزهای ابتدایی جنگ از چهره زلنسکی به‌عنوان قهرمانی فراملی استفاده می‌کردند، حالا از آن به‌عنوان مهره‌ای سوخته نام می‌برند که فقط کمک‌های مالی میلیارد دلاری مقامات امریکایی را به هدر داد و نتوانست خود را به جایگاهی که مورد‌نظر واشنگتن است برساند.
همین رویکرد این روزها در داخل اوکراین و در مورد زلنسکی نیز صادق است. طرفدارانش او را بیشتر یک شومن می‌دانند که بیشتر از آنچه به فکر وقایع جاری باشد به فکر نمایش‌های سیاسی است و فیلم‌هایی که در کنار خرابه‌ها از خود منتشر می‌کند. آنها می‌گویند به‌رغم ادعاهای رئیس‌جمهور، اوکراین در حال رسیدن به انتهای خط است.
 نیروهای نظامی این کشور توان دفاع بیش از این را ندارند و بخش‌های زیادی از مناطق مدنظر روسیه به دست نیروهای مسکو افتاده و ‌اما زلنسکی همچنان در حال شعار است. همین رویکردها و ابهامات در تحلیل‌های جنگ اوکراین موجب شده بسیاری در داخل و خارج از اوکراین، زلنسکی را بیش از یک سیاستمدار دلسوز، مردی با هزار و یک چهره بدانند که کشور را به عرصه نمایش‌های خود تبدیل کرده است.