خنثی‌سازی بخشی از تحریم‌ها با «شانگهای»

 گروه اقتصادی/ اهمیت سازمان شانگهای بر هیچ کس پوشیده نیست. با دائمی شدن عضویت ایران در سازمان شانگهای که 12 عضو دارد اقتصاد ایران با بازاری روبه‌رو خواهد شد که درمجموع 3.4 میلیارد نفر جمعیت دارد. این جمعیت معادل 42.7 درصد از جمعیت 8 میلیاردی جهان است. از سوی دیگر حجم تولید ناخالص داخلی اعضای سازمان شانگهای 23 هزار و 661 میلیارد دلار است که این میزان معادل 24.6 درصد از کل GDP جهان است. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که با الحاق دائمی ایران به این سازمان، اتفاق‌های جدیدی در اقتصاد کشور رخ خواهد داد. در این باره با مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
پیمان شانگهای در چه شرایطی است و آیا برای الحاق دائمی ایران به این سازمان دولت اقدام عملی انجام داده است؟
پیوستن به پیمان شانگهای مراحل متعددی دارد. یک مرحله قبول عضویت است که در مورد ایران سال گذشته اتفاق افتاد. دوم تأیید عضویت توسط همه کشورهای عضو که سال‌جاری محقق شد. اکنون نوبت به مرحله‌ای رسیده که ما باید به تک تک تعهداتی که پیمان شانگهای در سال‌های گذشته بین اعضای خود مصوب کرده به‌صورت لایحه به مجلس ارائه کنیم تا تصویب شود.
همانطور که می‌دانید روز گذشته مجلس ما نیز پیوستن ایران را به شانگهای تصویب کرد. مراحل مختلف پیوستن به یک پیمان بویژه در مورد پیمان شانگهای روندی است که برای کشورهایی چون هند و پاکستان حدود یک سال و نیم زمان برد. تصور می‌کنم ما هم در انتهای راه هستیم و ظرف ماه‌های آینده (شاید تا پایان سال‌جاری) مراحل پیوستن به پیمان شانگهای به پایان می‌رسد.
پیمان شانگهای می‌تواند باعث تغییر مبادلات تجاری ایران شود و آیا اساساً در فرایند تجارت اثرگذار است؟
ماهیت سازمان شانگهای امنیتی است. اما باید پذیرفت گردهمایی کشورها در هر جای دنیا در قالب یک پیمان منافع اقتصادی متعددی دارد. در حقیقت بالقوه این منافع وجود دارد. لذا بهره‌گیری از پیمان‌های مشترک، مستلزم پیگیری‌های مستمر است و به طور قطع سیاستگذاران و فعالان اقتصادی ایران می‌توانند از پیمان شانگهای بهره‌برداری اقتصادی کنند. ایران دروازه غربی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای است. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران می‌توانیم مسیر ترانزیتی مناسبی میان این کشورها باشیم؛ زیرا دو کشور هند و چین می‌توانند از طریق زمینی با ایجاد خط لوله از طریق خاک ایران و روسیه انرژی مصرفی خود را دریافت کنند. اعضای دیگر سازمان همکاری‌های شانگهای تنها به‌صورت دریایی می‌توانند محصولات خود را منتقل کنند که این فرصتی بزرگ برای ایران فراهم می‌کند تا با استفاده از آن، دستاوردهای بسیاری از ترانزیت داشته باشد. اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای یا همسایه ایران یا در نزدیکی کشور قرار دارند و گسترش روابط با آنها از مدت‌ها قبل در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس آنچه که گمرک اعلام کرده از ابتدای امسال تا پایان مردادماه، ۲۱ میلیون و ۴۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۱۷ میلیارد و ۵۶ میلیون دلار بین ایران و اعضای سازمان همکاری شانگهای تبادل شد که این میزان ۳۱ درصد بیشتر از پنج‌ماهه نخست سال قبل بوده است. در این میان سهم صادرات کالای ایرانی به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، در پنج ماه نخست امسال، ۱۷ میلیون و ۳۸۱ هزار تن کالا به ارزش ۹ میلیارد و ۷۸ میلیون دلار بود که با رشد ۱۰ درصدی همراه بوده و واردات از این کشورها نیز در این مدت، با رشد ۶۸ درصدی به چهارمیلیون و ۳۴ هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و ۹۷۸ میلیون دلار رسیده است.
برخی‌ها عنوان می‌کنند که پیوستن به پیمان و موافقتنامه‌های مختلف بین‌المللی برای اقتصاد ایران که مورد شدیدترین تحریم‌ها است، فایده و منفعتی ندارد. به اعتقاد شما چنین صحبتی درست است؟
تحریم‌ها بزرگترین مانع در برابر تجارت و مبادلات اقتصادی ایران در دنیا است، اما برطرف کردن تحریم‌ها در اختیار ما نیست ولی به جهت وجود تحریم‌ها نمی‌توان از هر روزنه و امیدی غافل بود. ما باید تمام تلاش خود را انجام دهیم که تحریم‌ها را دور بزنیم و یا بی‌اثر کنیم. از این‌رو پیوستن به سازمان‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و جهانی می‌تواند راه‌هایی را برای نفس کشیدن اقتصاد ایران باز کند و یا حتی بخشی از تحریم‌ها را خنثی کند.
پیمان اوراسیا توانسته چنین نقشی را ایفا کند و یا باعث شود که مبادلات تجاری کشور را تسهیل کند؟
پیمان اوراسیا در رونق و افزایش تجارت کشور اثرگذار بوده است و توانسته به اقتصاد کشور کمک‌های قابل توجهی کند و البته پیوستن به اوراسیا تحریم‌ها را تا حدودی برای ایران بی‌اثر کرده است، اما هنوز با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم.
حدود یکسال و دو ماه از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد، شما حوزه تجارت و فعالیت‌هایی که در این بخش صورت گرفته است را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از مهم‌ترین اتفاق‌هایی که در دولت سیزدهم رخ داده، تغییر دیدگاه و نگاه تجاری سیاستگذاران است. تنوع بخشی به مبادی تجاری کشور از سوی سازمان توسعه تجارت هدف قرار گرفته شده است. در این میان معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز همکاری‌های لازم را در این خصوص دارد. در گذشته ما به برخی از کشورها اهمیتی نمی‌دادیم اما در دولت سیزدهم مورد توجه واقع شده‌اند. همچنین اختلاف‌هایی با برخی از کشورها داشتیم مانند ترکمنستان که در گذشته لاینحل مانده بود اما اکنون می‌بینیم که با مذاکره و تعامل اصلاح شده است. از طرفی طی چند وقت اخیر با کشورهای امریکای لاتین روابط خود را توسعه دادیم. این اتفاق‌ها و تغییر نگرش‌ها هنوز در آمار تجاری کشور نمایان نشده است. لذا از سال آینده می‌توان شاهد رشد و یا حتی جهش صادراتی کشور بود.
برخی از منتقدان می‌گویند که دولت سیزدهم به چین تکیه کرده و سطح تعاملات اقتصادی با این کشور رو به افزایش است. آیا چنین موضوعی را تأیید می‌کنید؟
تغییر خاصی رخ نداده است. رابطه ایران و چین مانند گذشته متعادل و متناسب است. همان‌طور که گفتم دولت سیزدهم بیشتر به‌ دنبال احیای روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و حضور در بازارهای جدید است. یکی از معضلات تجاری فرامرزی ایران که از نیمه دهه 80 در مبادلات تجاری کشور رخ داد، محدود شدن شرکا بود. یعنی 80 درصد تجارت کشور تنها با 5 الی 6 کشور انجام می‌شود. این امر خطر است. هر چقدر که مبادی ورودی کالا و یا مقاصد صادراتی کشور را متنوع کنیم به نفع تجارت فرامرزی است. خوشبختانه دولت سیزدهم این نگاه را دارد که در تجارت فرامرزی به سمت تنوع بخشی حرکت کند. دولت سیزدهم به کشورهای همسایه، آسیای میانه، شرق آسیا، جنوب شرق آسیا، امریکای لاتین و آفریقایی نگاه مثبت دارد و همچنین در تلاش است که تعاملات تجاری با این کشورها تقویت شود. به طور قطع با وجود چنین دیدگاهی در تجارت فرامرزی به موفقیت‌های خوبی خواهیم رسید و اگر تا چند ماه آینده آن چیزی که مدنظر بود محقق نشد باید مسیر و راه‌های رفته شده را عوض کرد و اگر نه دیدگاه دولت کاملاً درست است.


بــــرش
تجارت ایران و اعضای شانگهای
​​​​​​​میزان صادرات غیرنفتی ایران به اعضای فعلی سازمان شانگهای از 15 میلیارد و 211 میلیون دلار در سال 1395 و 16 میلیارد و 264 میلیون دلار در سال 96 به 16 میلیارد و 225 میلیون دلار در سال 1397 رسیده و پس از اعمال مجدد تحریم‌های امریکا به 11.3 میلیارد دلار در سال 1398 و به حدود 11.9 میلیارد دلار در سال 1399 رسیده است. اما در سال 1400 صادرات غیرنفتی ایران به 11 کشور مذکور با رشد قابل توجه 73 درصدی به 20 میلیارد و 596 میلیون دلار رسیده است.