کورسوهای امید و تکاپو در تئاتر خاموش نشود

 محسن بوالحسنی: نگاهی به اجراهایی که این روزها در تماشاخانه‌های تهران روی صحنه هستند نشان می‌دهد که تئاتر دوباره دارد جان می‌گیرد و گروه‌های نمایشی سعی می‌کنند با حضورشان روی صحنه چراغ سالن‌های اجرا را روشن نگه دارند. از طرف دیگر جشنواره‌های تئاتری استانی و کشوری هم رونق خوبی دارند. از جشنواره عروسکی تهران- مبارک هم خبر رسیده که دبیر آن هادی حجازی‌فر از کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواسته که نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک به منظور فراهم شدن فرصت مناسب مشاهده، یادگیری و هم‌افزایی از طریق گفت‌وگو و نقد برای دانشجویان، دیگر مخاطبان و بویژه علاقه‌مندان تمامی استان‌ها به بهار سال ۱۴۰۲ موکول شود. 
هادی حجازی‌فر با ذکر دلایل این تصمیم و با اشاره به اینکه جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک امانت با ارزشی است به «ایران تئاتر» گفته «با توجه به جمیع جهات از جمله صحبت با گروه‌ها، استادان و فعالان این عرصه و اعضای انجمن نمایشگران عروسکی باور دارم که برگزاری جشنواره در حال حاضر و به دلایل فنی همچون عدم تمرین‌های مستمر گروه‌ها، عدم امکان برخورداری درست شرکت‌کنندگان و مخاطبان از اجراهای داخلی و بین‌المللی، عدم امکان مشارکت بخش‌های خصوصی به‌واسطه همزمانی با جام جهانی و... از دست خواهد رفت.» حجازی‌فر با بیان اینکه یک برگزاری ناقص آن هم در زمانی که هدف مجموعه اداره کل هنرهای نمایشی ارتقا و توسعه نمایش عروسکی است، ما را از بسیاری برکات این جشنواره محروم خواهد کرد، ابراز امیدواری کرد با تغییر زمان نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک و برگزاری آن در بهار ۱۴۰۲ شاهد یک جشنواره باشکوه بین‌المللی باشیم و فرصتی فراهم کنیم تا دانشجویان و دیگر مخاطبان و بویژه علاقه‌مندان تمامی استان‌ها امکان مشاهده، یادگیری و هم‌افزایی از طریق گفت‌وگو و نقد را پیدا کنند.

نباید به تئاتر و اجرا بی‌اعتنایی کرد
همان‌طور که گفته شد جریان تئاتر این روزها با پشت سر گذاشتن شرایط خاص، دوباره به روزهای پررونق خود برمی‌گردد و این ماندن در صحنه و چراغ اجرا را روشن‌گذاشتن مسأله‌ای است که بسیاری از اهالی تئاتر و پیشکسوتان استخوان‌خرد کرده حوزه نمایش بر آن صحه می‌گذارند. یکی از این چهره‌ها ناصر ممدوح، دوبلور و بازیگر پیشکسوت تئاتر، محمدهادی عطایی بازیگر و کارگردان تئاتر و مجید علم‌بیگی بازیگر و کارگردان تئاتر هستند که در گفت‌وگو با «ایران» از لزوم تداوم اجراهای روی صحنه آن هم در شرایط کنونی می‌گویند. ناصر ممدوح معتقد است «در هر حال برای روی صحنه رفتن یک اثر نمایشی ماه‌ها وقت و انرژی صرف می‌شود و ثمره این تلاش با حضور مخاطبان و اجرای کار به‌بار می‌نشیند پس نباید به تئاتر و اجرا بی‌اعتنایی کرد و اتفاقاً باید با در نظر گرفتن جمیع این جهات کاری کرد که زحمات هنرمندان نادیده گرفته نشود و معیشت زندگی‌شان به خطر نیفتد و کورسوهای امید و تکاپو در تئاتر ما خاموش نشود.» این هنرمند پیشکسوت در بخشی دیگر از صحبت‌های خود جنبه اقتصادی کار نمایش را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: «در بخشی این هنر تنها شغل و منبع درآمد بسیاری از فعالان این عرصه به شمار می‌آید و باید مشکلات و سختی‌های کاری هنرمندان مدنظر نظر قرار بگیرد. متأسفانه شرایط اقتصادی تئاتر به‌طور کل تعریفی ندارد در حال حاضر نیز این موضوع بیش از پیش مسأله‌ساز شده است. در بعضی از پروژه‌ها بازیگران کم یا زیاد مبلغی از قرارداد خود را دریافت می‌کنند اما تهیه کنندگان بیش از همه متضرر می‌شوند و سرمایه‌شان در خطر می‌افتد و همین باعث می‌شود که کمتر رغبت کنند و به سمت سرمایه‌گذاری در تئاتر بیایند.
نمی‌شود تئاتر را رها کرد
محمدهادی عطایی هم در بخشی از صحبت‌هایش با «ایران» به این مسأله اشاره می‌کند که «هنرمندان همیشه و در هر شرایطی چون جنگ، سعی‌شان به تداوم و حفظ تئاتر بوده است و تئاتری‌ها زمانی که بسیاری از تماشاگران به دنبال سلفی گرفتن با بازیگران بوده‌اند برای گفتن حرف‌های مهم روی صحنه جنگیده‌اند.» عطایی در بخشی از صحبت‌های خود با اشاره به این نکته که قطعاً تئاتر از آن دست هنرهایی است که مظلوم و مورد کم‌توجهی قرارگرفته است، می‌گوید: «در اینکه تئاتر همواره مورد بی‌مهری قرار گرفته شکی نیست اما آیا می‌توان همه چیز را از ریشه زد و تئاتر را رها کرد؟ به نظر من چنین چیزی از اساس امکان ندارد و شدنی ‌نیست و هرگز نیز چنین اتفاقی نخواهد افتاد.» او معتقد است «کم‌رونق‌شدن جامعه آسیب‌اش را به تمامی اعضای مربوط به این هنر و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم می‌زند.»
  بحران‌های اقتصادی تئاتری‌ها
مجید علم‌بیگی دیگر هنرمند تئاتری کشورمان در گفت‌وگوی خود با «ایران» از زنده بودن و پویایی تئاتر می‌گوید و این مسأله که تئاتر در هر شرایطی باید اجرا شود. او می‌گوید: «تئاتر یک هنر زنده است و باید در هر شرایطی اجرا شود چراکه به نفع جامعه است. با وجود تئاتر تزکیه روحی اتفاق می‌افتد و قطعاً در تغییر حال و هوای مخاطبان تأثیرگذار است. باید از آنها که مدام دم از تعطیلی و... می‌زنند پرسید تعطیلی تئاتر از نظر اقتصادی چه تأثیری روی روند زندگی هنرمندان دارد؟ در تمامی شرایط سخت از بلایای طبیعی گرفته تا همه‌گیری ویروس کرونا و... این بچه‌های تئاتر بودند که فعالیت‌شان و چرخه زندگی‌شان مختل شد. یعنی در چنین شرایطی آنها درآمدی نداشتند و بحران‌های مالی شدیدی را تجربه کردند. آن هم تئاتری که اگر اجرا نرود؛ دستمزدی هم در پی آن نصیب بازیگر و کارگردان و... تئاتر نخواهد شد.» علم بیگی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این مسأله اشاره می‌کند که «متأسفانه باز هم تئاتر مورد اجحاف قرار گرفته است، هیچ‌کس به این موضوع فکر نمی‌کند که تئاتری‌ها باید از کجا ارتزاق کنند؟ متأسفانه بسیاری از افراد تئاتر را شغل نمی‌دانند چون در قانون و وزارت کار و رفاه اجتماعی به عنوان شغل تعریف نشده است. من در تمام سال‌هایی که در این حرفه مشغول هستم شغل دوم نداشته‌ام. تنها از این راه ارتزاق کرده‌ام البته که از لحاظ اقتصادی به جایی که باید نرسیده‌ام و البته این شباهت من با بسیاری از دیگر همکارانم است. ما حتی بیمه بیکاری نداریم، امنیت شغلی در هیچ یک از رشته‌های هنری وجود ندارد و هنرمندان از سایر خدمات رفاهی که دیگر مشاغل از آن برخوردارند، بی‌بهره‌اند. خاطرم هست از زمانی که وارد این حرفه شدم به من توصیه می‌کردند تا تئاتر را به عنوان شغل دوم در نظر بگیرم. در حالی که من هیچ‌وقت چنین کاری انجام نداده‌ام و متأسفانه این‌روزها اولین حرفه‌ای که مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد، هنر است.»