غربت «آقاجان» در دیار پهلوانان 

ایران زمین - «آقا‌جان» در دل کرمانشاه غریب است. قدمت بیش از صد ساله این محله دلیلی نشده است تا با کرمانشاه همرنگ شود. کوچه‌های خاکی، خانه‌های متروک و ویران، شب‌های تاریک بدون نور چراغ برق، تل‌های بزرگ و کوچک زباله که در نبود سطل آشغال در این کوچه‌های خاکی؛ در کنار دیوارهای مخروب و خانه‌های متروک انباشته شده‌اند، دورهمی آزار‌دهنده و خمارآلود معتادان در ویرانه‌ها و کناره کوچه‌ها؛ و نگاه پرسشگر و ناراضی جوانان بیکاری که با چشمان خود رفت‌و‌آمد غریبه‌ها و چهره‌های جدید را تعقیب می‌کنند و برای هر روز کسل‌کننده و دیرگذر خود دنبال سرگرمی هستند تا آن روز هم بگذرد....
چهره نچسب و دل‌آزار بافت این محله با کرمانشاه؛ دیار پهلوانان، شهر بیستون و خسرو و شیرین، شهر شب‌های روشن، شهری که روزبه‌روز، ساختمان‌های آن بلندقدتر و نوتر و گران‌تر می‌شود، تنیده نشده است. صدا و چهره این محله در شب؛ در تاریکی کوچه‌ها و خاموشی ترس‌آور آن گم می‌شود. تبدیل به لکه سیاه و رازآمیزی می‌شود که مسئولان و شهروندان کرمانشاه ترجیح می‌دهند آن را دور بزنند و «آقاجان»؛ در این شهر از گذشته تاکنون، جزیره مانده است. اهالی آقاجان هم مانند کوچه‌ها و خانه‌های این محله با کرمانشاهی‌ها تفاوت دارند. 90 درصد ساکنان این محله را کولی‌ها تشکیل می‌دهند. با وجود سابقه صدساله سکونت کولی‌ها در «آقاجان» یا «کولی‌آباد»؛ فرهنگ و زبان آنها با شهر کرمانشاه تفاوت دارد و لهجه و گویش آنها متأثر از کردی و لری است. گفته می‌شود خاستگاه اصلی آنها از شبه‌قاره هند و افغانستان است. در گذشته‌ای نه چندان دور، پیشه اصلی کولی‌های محله «آقاجان» خراطی و نجاری بود؛ اما به مرور این شغل رنگ بی‌رونقی گرفت و کفاف زندگی آقاجانی‌ها را نمی‌داد. خراطی‌ها و نجاری‌ها رفتند و جای آنها را جمع‌آوری‌کنندگان ضایعات، دوره‌گردها، دستفروش‌ها و... گرفتند. اما آنچه که «آقاجان» 30 هزار نفری را در بافت زنده شهر کرمانشاه، تنها‌تر کرد و بیشتر به حاشیه برد، حضور آشکار و بی‌ملاحظه معتادان در معابر و کوچه‌های این شهر بود. از دورهمی‌های شبانه‌روزی معتادان آنچه بر کف کوچه‌های خاکی «آقاجان» می‌ماند، سرنگ‌ها و آثار مصرف مواد مخدر است. سرنگ‌ها در همه جا دیده می‌شوند، حتی در حوالی دو مدرسه محله و ناگفته نماند جمعیت دانش‌آموزی «آقاجان» خارج از تحمل ظرفیت محدود کلاس‌هاست. حضور بدون مانع معتادان از نگرانی‌ها و دلهره‌‌های هر روزه والدین دانش‌آموزان است. حسین عسگری دانش‌آموز 13 ساله‌ای که سعی می‌کند اوقات بدون درس و مشق خود را در کتابخانه‌ای که چند سال پیش با کمک خیران و به‌وسیله قرارگاه جوادالائمه در طرح کرامت ساخته شد، سپری کند، می‌گوید: «اینجا زمین بازی نداریم. معتاد‌ها در کوچه‌ها ولگردی می‌کنند. گاهی به ما پیشنهاد می‌دهند که 5 تا 10 هزار تومان بگیریم و مواد را به کسانی که خودشان می‌گویند، برسانیم.»
یک گرمخانه بزرگ برای معتادان
«محسن گل‌چهر» در کرمانشاه نام آشنایی در حوزه مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. او سال‌هاست که در محله «آقاجان» با هماهنگی خیران و نیروهای جهادی سعی دارد در محرومیت‌زدایی و کمک به نیازمندان نقش‌آفرین باشد. گل‌چهر اکنون مسئول قرارگاه محرومیت‌زدایی شهید سرلشکر حسین ادبیان است. او می‌گوید: آشنایی من با وضعیت محله «آقاجان» به ‌واسطه یک خانواده درگیر اعتیاد که در محله صادقیه کرمانشاه زندگی می‌کردند، بود. آنها دنبال پسرشان می‌گشتند و او را در آقاجان پیدا کردیم. وقتی آن موقع برای اولین‌بار وارد محله آقاجان شدم این‌همه معتاد و این‌همه آسیب در یک محله مرا متحیر کرد. در واقع این محله به یک گرمخانه بزرگ برای معتادان تبدیل شده بود.
وقتی وارد محله آقاجان شدم، مشاهده کردم که چیزی بیش از 32 پاتوق مواد مخدر وجود دارد. آن پسر را در بین معتادان پیدا کردیم و بردیم در کمپ ترک اعتیاد خواباندیم و به آغوش خانواده بازگشت. این باعث شد که ما برویم سمت این مردم. بیش از 90 درصد محله آقاجان کولی‌ها هستند؛ محله‌ای با یک‌ زبان خاص، سبک زندگی و فرهنگ خاص خود.
او می‌گوید: «در محله آقاجان 94 خانه‌ متروکه وجود دارد که رها شده است. تخریب این خانه‌های متروکه می‌تواند بسیاری از مشکلات محله را از بین ببرد. ولی اکنون مکان رفت‌وآمد معتادین متجاهر شده است. بعضی از این خانه‌ها بر‌اساس قوانین شهرداری، خانه‌های خطرزا محسوب می‌شود که شهرداری باید بنر نصب کند و اگر مالک آن پیدا نشد می‌تواند آن خانه را تخریب کند. قول‌هایی در این خصوص داده شده ولی در حد قول مانده است. بعضی از خانه‌ها محل تجمع حیوانات موذی شده است.»
ضعف دستگاه‌های اجرایی در محرومیت‌زدایی
مسائل و مشکلات دیرپای «آقاجان» در دو سال اخیر بیش از گذشته مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. تیرماه امسال در سفر استانی رئیس‌جمهور به استان کرمانشاه، وزیر کشور در بازدید از وضعیت مناطق حاشیه‌ای کرمانشاه دستور رسیدگی و حل مشکلات و معضلات این مناطق را داد. دادستان کرمانشاه هم چندی پیش با اشاره به برخی معضلات و مشکلات محله «آقاجان» ضمن صدور دستور ساماندهی این محله، گفت: در برخی از این محلات که با آسیب‌های اجتماعی زیادی دست به گریبان هستند، تعدادی از دستگاه‌های خدمات‌رسان هم ضعیف عمل می‌کنند.
شهرام کرمی گفت: باید کارگروهی در فرمانداری کرمانشاه شکل گیرد تا  برای بررسی مسائل و مشکلات موجود در محله همچون احداث شبکه فاضلاب در کوچه‌ها، روشنایی معابر، جمع‌آوری و اسکان معتادان متجاهر، توسعه فضای سبز، تعمیر و مرمت مساجد، جمع‌آوری و ساماندهی برخی از مشاغل مزاحم، جمع‌آوری بموقع زباله‌ها، نظافت شهری، مهارت‌آموزی به جوانان، توانمندسازی و حمایت از زنان و کودکان وارد عمل شوند.
«محمدطیب صحرایی» استاندار جدید کرمانشاه نیز هفته گذشته به منظور بررسی واقعیت‌های حاشیه شهر کرمانشاه، وضعیت زباله‌گردها و معتادان متجاهر، شبانه به کوچه و خیابان‌های آقاجان رفت و تا صبح در گفت‌و‌گو با مردم محله، بی‌خانمان‌ها و معتادان تلاش کرد در روزهای ابتدایی مسئولیت خود به‌عنوان استاندار، شناختی میدانی و ملموس از آنچه در محلات حاشیه‌ای کرمانشاه و بخصوص «آقاجان» می‌گذرد، به‌دست آورد. اما فراتر از بازدیدها و دستور‌ها و وعده‌های مسئولان باید در نظر داشت که خشت خشت مشکلات و آسیب‌های محله «آقاجان» یک‌شبه بالا نیامده و در گذر صد ساله، هر سال بر مشکلات و چالش‌های آن افزوده شده است.