هیچ دانش‌آموز اوتیسمی بدون آموزش رها نشده است

سمیه افشین‌فر
خبرنگار

آموزش رسمی به کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم از سال 1382 در کشورمان آغاز شده است و امروز بر اساس آمارها بیش از سه هزار دانش‌آموز اوتیسم در مدارس استثنایی درس می‌خوانند. این در حالی است که متولیان آموزش و پرورش استثنایی تا چند سال قبل به خانواده‌ها وعده تأسیس مدارس خاص اوتیسم را داده بودند و چندی قبل رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی از فقدان مدرسه خاص اوتیسم در 7 استان کشور خبر داده بود. اما طریفی حسینی معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه هیچ دانش‌آموز اوتیسمی در هیچ نقطه‌ای از کشور بدون آموزش رها نمی‌شود، تأکید به وجود مدرسه خاص را ضروری ندانست و گفت: متأسفانه در جامعه تصوری وجود دارد که در استان‌هایی که مرکز اوتیسم ندارند پس هیچ دانش‌آموز اوتیسمی در این استان‌ها برای تحصیل وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد جذب سیستم آموزشی نشده است در حالی که این دیدگاه غلطی است. دانش‌آموزان طیف اوتیسم به دو دسته تقسیم می‌شوند یا دانش‌آموز از بهره هوش عادی برخوردار است که جذب مدارس عادی می‌شود و براساس رویکرد تلفیقی با حمایت سازمان آموزش و پرورش استثنایی به تحصیل می‌پردازد، یا دانش‌آموز از عملکرد پایین‌تری برخوردار است و در گروه کم‌توان‌ها قرار می‌گیرد و در مدارس استثنایی در کنار سایر گروه‌ها البته در کلاس‌های تفکیک شده به تحصیل مشغول هستند. وی در ادامه با اشاره به اینکه حدود 3 هزار و 526 نفر از دانش‌آموزان اوتیسم در مدارس خاص و 376 نفر با بهره هوشی بالا در مدارس عادی به تحصیل مشغول هستند، گفت: در تمام این سال‌ها تلاش کرده‌ایم تا استانداردهای فضای آموزشی را متناسب با همه دانش‌آموزان جامعه هدف مناسب‌سازی کنیم تا در هر نقطه‌ای از کشور که دانش‌آموز اوتیسم آموزش‌پذیری تشخیص داده شد بتواند در مدرسه‌های موجود حضور پیدا کرده و به تحصیل ادامه دهد. البته در برخی از مراکز استان‌ها مدارس خاص تحت عنوان مدارس اوتیسم هم ساخته شده است ولی در تمام مناطق نمی‌توانیم مدرسه خاص داشته باشیم، چرا که در سراسر کشور حدود 720 منطقه آموزشی داریم و اگر تعداد دانش‌آموزان اوتیسم را که در مدارس خاص درس می‌خوانند تقسیم بر مناطق آموزشی کنیم به میانگین سه تا چهار دانش‌آموز می‌رسیم. از طرف دیگر منطقی نیست که در مرکز استان یک مدرسه خاص اوتیسم بسازیم و از همه دانش‌آموزان شهرستان‌های اطراف بخواهیم هر روز برای دریافت خدمات آموزشی به مرکز استان رفت و آمد کنند. بنابراین ما کلا‌س‌هایی را با معلمان متخصص و همراه با استانداردهای لازم به عنوان کلاس‌های ضمیمه استثنایی داشته باشیم اگر در جایی به حد نصاب دانش‌آموز برای ایجاد مدرسه اوتیسم برسد قطعاً مدرسه ویژه را برای آن طراحی خواهیم کرد. تعداد دانش‌آموزان دیگر گروه‌های معلولیتی خیلی بیشتر از دانش‌آموزان اوتیسم است ولی در همه نقاط کشور مدرسه اختصاصی برای آن نوع معلولیت نداریم.
همه دانش‌آموزان اوتیسم تحت پوشش هستند
معاون وزیر آموزش و پرورش در ادامه با بیان اینکه طی یک سال اخیر دو مدرسه اوتیسم در همدان و خراسان رضوی به بهره‌برداری رسیده است، افزود: در استان‌هایی مثل کرمان و سمنان هم برای ساخت مدرسه اوتیسم تأمین زمین شده ولی هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. وی در خصوص ایجاد مدرسه خاص در این مناطق گفت: در این استان‌ها به حد نصاب دانش‌آموز برای ایجاد مدرسه رسیده بودیم و از طرف دیگر در یک دوره‌ای در سازمان آموزش و پرورش استثنایی تصمیم گرفته بودند تا 32 مدرسه اوتیسم به صورت الگویی در مراکز استان به‌عنوان الگوی اوتیسم بسازند تا آموزش دانش‌آموزان اوتیسم در شهرستان‌ها مطابق با استانداردهای این مراکز باشد ولی در حال حاضر صرفه و صلاح آموزش و پرورش در این نیست که در همه شهرستان‌ها و استان‌ها مدرسه اوتیسم داشته باشیم. هزار و 736 مدرسه استثنایی در سراسر کشور داریم که به صورت مجتمعی اداره می‌شوند و این قابلیت را دارند که بخشی را به دانش‌آموزان اختصاص دهند. میانگین کلاس‌های ما حدود 6 نفر است و براساس استانداردها کلاس‌های اوتیسم با 5 دانش‌آموز تشکیل می‌شود و کلاسی بالاتر از حد نصاب نداریم. بنابراین اینکه می‌گویند برخی از استان‌ها فاقد مدرسه اوتیسم هستند و در جامعه این تصور ایجاد می‌شود آنجا که مدرسه اوتیسم ندارد پس بچه‌ها آموزش نمی‌گیرند اشتباه است همه کودکان اوتیسمی که شناسایی شده‌اند در یک مدرسه شناسایی و جادهی شده‌اند و در حال تحصیل هستند. سیاست ما این است که معلم متخصص و توانمند و تجهیزات لازم اوتیسم را در تمام مدارس استثنایی سطح کشور داشته باشیم تا بتوانیم به همه دانش‌آموزان در همه نقاط کشور خدمات ارائه کنیم. ایجاد 32 مدرسه اوتیسم فقط یک اقدام نمادین بوده و هزار و 736 مدرسه استثنایی ما در سراسر کشور متعلق به همه دانش‌آموزان استثنایی هستند و قابلیت پذیرش دانش‌آموزان را دارند.
رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در ادامه با بیان اینکه تعداد دانش‌آموزان پسر اختلال طیف اوتیسم بیشتر از دختران است، گفت: از مجموع سه هزار و 526 دانش‌آموز تحت پوشش سازمان آموزش و پرورش استثنایی 2 هزار و 921 نفر پسر و تنها 594 نفر دانش‌آموز دختر هستند که این تفاوت معنادار یکی به دلیل شیوع بالای این اختلال در پسران است و دیگری ممکن است دلایل فرهنگی باشد؛ اینکه خانواده‌ها تمایل کمتری برای فرستادن دختران مبتلا به اوتیسم به مدرسه داشته باشند که در این شرایط برای اینکه محیط امنی برای دخترانمان ایجاد کنیم اقدام به ایجاد مدارس خاص دخترانه اوتیسم کرده‌ایم. امسال اولین مدرسه اوتیسم دخترانه را در شهر تهران ایجاد کردیم چون تعداد دانش‌آموزان اوتیسم در شهر تهران زیاد است. یعنی اگر جایی احساس نیاز کنیم و تعداد به حد نصاب برسد از ایجاد مدرسه خاص هم ابایی نداریم.
تهیه محتواهای آموزشی خاص برای دانش‌آموزان اوتیسم
طریفی حسینی در پاسخ به انتقادهایی که چرا دانش‌آموزان اوتیسم باید محتواهای درسی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی را بخوانند، گفت: ما نظام آموزشی خاصی برای دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی داریم. بچه‌های اوتیسم با بهره هوش عادی که همانند سایرین در آموزش و پرورش عادی درس می‌خوانند و آنها که در نظام آموزشی کم‌توان ذهنی درس می‌خوانند عملکرد پایین‌تری داشته‌اند در این نظام آموزشی بعد از دوره ابتدایی دانش‌آموز وارد دوره پیش‌حرفه‌ای اول می‌شود که معادل دوره اول متوسطه است. در این دوره مهارت‌های پیش نیاز برای ورود به یک حرفه را می‌آموزد و در مرحله بعد که تحت عنوان کار و دانش ویژه دانش‌آموزان با نیازهای ویژه و معادل دوره دوم متوسطه است می‌توانند در 36 رشته مهارتی هدایت شده و بر اساس علایق و توانمندی‌هایشان به ادامه تحصیل بپردازند. متأسفانه طی سال‌های گذشته تأکید بر فضای تفکیک شده و مدارس خاص بوده است. در حال حاضر تأکید ما بر این است که برنامه متفاوت‌تری برای این دانش‌آموزان داشته باشیم و در سازمان در حال بررسی و تهیه محتواهای آموزشی خاص برای دانش‌آموزان اوتیسم هستیم و در عین حال توانمندسازی معلمان، توانبخشی بهنگام را هم در دستور کار داریم و معتقدیم همه این موارد بسیار مهمتر از فضای تفکیک شده ویژه این دانش‌آموزان است.