سوسن صادقی
خبرنگار
«پیام رسان بومی بیسفون بعد از 8 سال فعالیت سرورهای خود را خاموش می‌کند. این پیام رسان داخلی در اطلاعیه‌ای از پایان فعالیت خود خبر داد.» اما علت موفق و ناموفق بودن یک پیام رسان چیست؟ آیا فیلترینگ شبکه‌های خارجی راهی برای جذب کاربران به پیام رسان‌های بومی است؟ کارشناسان شبکه‌های اجتماعی به سؤال‌های «ایران» پاسخ می‌دهند.
یک استراتژی اشتباه
علیرضا یاری کارشناس شبکه‌های اجتماعی معتقد است فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی استراتژی صحیحی برای جایگزین کردن پیام رسان‌های داخلی نیست، بلکه باید استراتژی صحیحی برای پیام رسان‌های داخلی تعریف و اجرا کنیم.یاری گفت: اگر پیام‌رسانی مدل تجاری خوبی نداشته باشد، نمی‌تواند در بازار موفقیت به‌دست آورد و حمایت‌ها تنها یک جنبه از کسب و کار را پوشش می‌دهد و تضمین کننده موفقیت پیام رسان نیست. به‌عنوان مثال حمایت‌های مالی مانند وام تنها یک دوره می‌تواند کسب و کاری مانند پیام رسان بومی را سرپا نگه دارد.
این کارشناس شبکه‌های اجتماعی دلیل دیگر موفق بودن پیام رسان را توجه کاربران به آن عنوان کرد و افزود: باید اذعان کرد که پیام رسان‌های بومی با سیاست‌های درستی از سوی حاکمیت حمایت نشدند و اعتماد مردم از پیام رسان‌های بومی سلب شد پس کاربران نیاز به جلب اعتماد دارند تا از این طریق به سمت استفاده از پیام رسان‌های بومی هدایت شوند.یاری افزود: از آنجایی که پیام رسان‌ها سرویس رایگان هستند بنابراین باید مدل کسب و کاری خوبی برای آنها تعریف شود و در برخی از حوزه‌ها مانند آموزش، بانک، اپراتورها و... قرار بگیرند و از این طریق کسب درآمد کنند تا بتوانند با جذب کاربران موفق شده و بتدریج راه خود را ادامه دهند. به‌نظرم در وضعیت فعلی پیام رسان‌های بومی نمی‌توانند جایگزین پیام رسان‌های خارجی و جهانی مانند واتس‌اپ و... شوند.وی اعتقاد دارد برای موفقیت پیام رسان‌های بومی، آنها باید مدل کسب و کاری خود را بازبینی کنند و به سمت بازارهای اختصاصی و ویژه بروند که خارجی‌ها امکان ورود به آنها را در کشور ما ندارند و باید این بخش‌ها را تقویت کرده و کاربران را با جلب اعتماد جذب کنند.
اقدام بعداز بحران
سهیل تقوی دیگر کارشناس شبکه‌های اجتماعی نیز گفت: فیلتر شبکه‌های خارجی هم حکایت مرغ و تخم مرغ دارد. برخی معتقدند که فیلتر در صورتی جواب می‌دهد که پیش‌ از آن در زمان مناسب از کسب و کاری حمایت شود و جایگاه خود را پیدا کند و بعد رقیب خارجی را فیلتر کرد. بنابراین وقتی سرویس داخلی خوبی وجود ندارد معمولاً محصول خارجی را فیلتر نمی‌کنند.وی افزود: برخی عکس این را قبول دارند که ابتدا باید فیلتر کرد تا زمینه رشد برای داخلی‌ها وجود داشته باشد البته این موضوع هم در کشور ما تنها در برخی از کسب و کارها جواب داد به عبارتی وقتی امریکا اجازه فعالیت آمازون، پلی گوگل و... را در کشور ما نداد، کسب و کارهایی مانند کافه بازار، دیجی کالا شکل گرفتند.تقوی اعتقاد دارد اینکه پیام‌رسانی و یا هر کسب‌وکاری نتواند در گردونه رقابت با داخلی‌ها و خارجی‌ها رشد کرده و سرویس خود را خاموش کند کاملاً طبیعی است این اتفاق در دنیا هم روی می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه اگر پیام‌رسانی مستقل عمل کرد، هوشمندانه حمایت شد و توانست کاربر جذب کند و درآمدزا بود، می‌توانیم بگوییم به موفقیت رسیده است، گفت: همیشه گفته‌ایم که اگر قرار است پیام رسان بومی و یا هر کسب‌وکاری از سوی حاکمیت حمایت شود باید هوشمندانه باشد. به‌نظرم حمایت‌هایی که از پیام رسان‌ها صورت گرفت و بارها به آن اشاره شد بسیار خام و ساده انگارانه بود و تنها با پرداخت وام نمی‌توان از کسب وکاری حمایت کرد، چرا که یک کسب و کاری مانند پیام رسان بومی به هزینه‌های زیرساختی، نیروی انسانی، دانش فنی و... نیاز دارد و باید به تمام موارد توجه شود.
تقوی در ادامه گفت: از سوی دیگر نباید بازاریابی و درآمدزایی را فراموش کرد بارها تأکید کردیم که برای کمک به پیام رسان‌های بومی نیاز است در آنها خدمات داخلی که در دست خارجی‌ها نیست مانند خدمات الکترونیکی ارائه شود تا به کمک آن به بازارسازی برسند. هم اکنون برخی پیام رسان‌ها با ارائه خدمات بانکی، ویدیو درخواستی و برخی سرگرمی‌ها و دیگر خدمات توانسته‌اند تا حدودی جایگاه خود را در بین کاربران پیدا کنند.این کارشناس معتقد است پیام رسان‌های بومی بجز بحث‌های فنی که در آن مشکل دارند  و به مرور با دانش شرکت‌های دانش بنیان در حال رفع شدن است در زمینه بازاریابی و برندسازی نیز مشکل دارند و از سوی دیگر باید خدمات ابری مناسب، مراکز داده قوی و باکیفیت و قیمت مناسب و مسائل شبکه و... را نیز برای آنها بدرستی حل کرد.وی با اشاره به اینکه پیام رسان‌های بومی باید نوآوری کنند، گفت: البته بیسفون در زمینه ایجاد کانال برای اولین بار در دنیا نوآوری کرد ولی از آنجایی که دولت و حاکمیت ایجاد کانال در این پیام رسان را منوط به دریافت مجوز کرد بنابراین با فرصت سوزی و حمایت نکردن بموقع از این نوآوری و همه گیر کردن آن، یک شبکه اجتماعی خارجی مانند تلگرام از آن ایده بهره برد و جهانی شد.

برش

خاموشی بیسفون

پیام رسان بومی «بیسفون» 8 سال پیش فعالیت خود را آغاز کرد. این پیام رسان کارهای توسعه‌ای خود را بین سال‌های 91 تا 93 انجام داد و در سال 93 در رویداد «الکام استارز» به‌صورت رسمی از سوی شرکت تراشه سبز برای سیستم عامل‌های اندروید و IOS رونمایی شد. این پیام رسان نه تنها دارای قابلیت چت خصوصی و گروهی بود، بلکه برای اولین بار «کانال» را برای پیام رسان‌های بومی دردنیا ابداع کرد اما به‌دلیل اینکه در گیر و دار دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، تلگرام زودتر از این شبکه اجتماعی  ایجاد کانال را در شبکه خود قرار داد. این پیام رسان بومی با دو میلیون کاربر، نسخه دیگری به‌نام «بیسفون پلاس» ارائه داد. پیام رسان بیسفون جزو پیام رسان‌های منتخب حاکمیت برای توسعه بود و وام 5 میلیارد تومانی هم از منابع وجوه اداره شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را دریافت کرد. اما این پیام رسان دیگر در کافه بازار و گوگل پلی در دسترس نیست و قرار است بعد از 8 سال فعالیت سرورهای خود را درنیمه اسفندماه خاموش کند. در پی این اتفاق با «مهدی داوری» مدیرعامل تراشه سبز تماس گرفتیم تا از علت پایان فعالیت این پیام رسان بومی سؤال کنیم ولی مدیریت این پیام رسان بومی حاضر به گفت‌و‌گو نشد و اعلام کرد که در آینده و در اوضاع آرامتر در این باره سخن خواهد گفت.

با حضور محمدجواد آذری‌جهرمی، نخستین جلد از مجموعه 10 جلدی تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات پس از انقلاب اسلامی رونمایی شد
به‌گزارش «ایران»، ظهر چهارشنبه و با حضور وزیر ارتباطات؛ احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر، محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات و نصرالله جهانگرد، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در دولت الکترونیک، از نخستین جلد مجموعه ده جلدی تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات در محل انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا رونمایی شد.
بر اساس این گزارش، جلد نخست این مجموعه که با ایده و اهتمام مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات به سرانجام رسیده است شامل فرازهایی از دانش و تجربیات مدیریتی مرتضی نبوی، سیدمحمد غرضی، محمدرضا عارف، رضا تقی‌پور، محمدحسن نامی و نصرالله جهانگرد در دوره سرپرستی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که با مشارکت مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا منتشر و وارد بازار شده است.
آذری‌جهرمی در آیین رونمایی تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات گفت: از دو سال پیش و با پیشنهاد مرکز روابط عمومی، ایده تاریخ شفاهی را شروع کردیم چون معتقد بودیم دانش و تجربه‌های مدیریت وزرا و مدیران در دولت‌ها راهگشای مسیر پیش روی ماست و وظیفه داریم بنیان‌هایی را که مدیران قبلی بنا نهاده‌اند تقویت کنیم و به‌ ثمر برسانیم.
وزیر ارتباطات افزود: امروز در محوطه وزارت ارتباطات فضای بزرگی به‌ نام باغ مشاهیر نامگذاری شده و برای هریک از وزیران و معاونان قبلی درختی به یادگار غرس شده است تا یاد و نام وزرا و معاونان سابق این وزارتخانه به یادگار ماندگار شود.
همچنین سیدجمال هادیان، رئیس روابط عمومی وزارت ارتباطات و مدیر پروژه تاریخ شفاهی ارتباطات، گفت: ضبط و تدوین تاریخ شفاهی از دو سال پیش آغاز شد و در مجموع ۴۵ وزیر و معاون وزیر شاغل بعد از انقلاب در ادوار مختلف روبه‌روی دوربین تاریخ شفاهی قرار گرفتند.
وی افزود: حاصل این تلاش دو ساله ده جلد کتاب و ۲۰ مستند تلویزیونی است که تا کنون یک جلد کتاب و3مستند منتشر شده است و بتدریج تمامی مجلدات و مستندهای تصویری منتشر خواهد شد.

سید جمال هادیان طبایی زواره
 رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سرانجام پس از دو سال تلاش، پروژه تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات به ثمر نشست و نخستین جلد آن رونمایی شد. فرهنگ ما ایرانیان، فرهنگی عمدتاً شفاهی است و بسیاری از دانش‌ها و تجربه‌های ارزشمند در طول زمان سینه به سینه منتقل شده و چون مکتوب و مستند نشده از میان رفته است.
تاریخ شفاهی گفت‌وگویی آگاهانه درباره گذشته، منبعی تحقیقی برای استفاده محققان و مستندی برای درک انتقادی از گذشته است؛ تاریخ شفاهی می‌تواند تمام سطوح انسانی و اجتماعی را در بر بگیرد و رویدادهای در حال فراموشی را به حافظه تاریخ بسپارد؛ در واقع گرانیگاه تاریخ شفاهی احیای حافظه جمعی است.
ویژگی برجسته تاریخ شفاهی در مقایسه با تاریخ‌نگاری مبتنی بر اسناد و گزارش‌های رسمی، ضبط و ترسیم فراز و فرودهای روان‌شناختی و ارائه تصویری کم و بیش زنده بر اساس تجربیات مستقیم و غیرمستقیم افراد است. ثبت این تجربه‌ها در واقع تلاش برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح است. به عبارتی از این طریق دانسته‌های غیرمکتوب نهفته در ذهن مدیران، به دانشی آشکار و قابل استفاده دیگران تبدیل می‌شود. وقتی تجارب مدیریتی تدوین و مستندسازی شود می‌توان برای آن کاربردهای مختلفی در آموزش، هم‌آموزی و یادگیری سازمانی هم متصور بود.
امروزه تقریباً تمامی فعالیت‌ها و فرایندها، مستلزم انجام کار دانش‌محورند و به همین دلیل تمامی کارکنان باید به کارکنان دانش‌محور تبدیل شوند و کار به جای آنکه به نیروی دستان کارکنان وابسته باشد، به دانش آنها متکی باشد و این، یعنی خلق، تسهیم و استفاده از دانش در فعالیت‌های هر فرد در سازمانش. سازمان‌ها برای موفقیت باید به سرمایه‌های فکری، به‌عنوان سرمایه اصلی بنگرند و بر تولید و حفظ این سرمایه‌ها تأکید کنند. برای بهینه کردن فرایند ثبت و ضبط تجارب، سازمان‌ها و نهادها می‌توانند در کنار انجام وظایف خود تاریخ شفاهی آن سازمان یا نهاد را تدوین کنند. همین اهمیت و ضرورت، وزارت ارتباطات در دولت دوازدهم را در کنار تمام وظایف حوزه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و مخابراتی بر آن داشت تا برای حفظ و انتقال دانش‌های غیرمکتوب و تجربیات وزیران و مدیران پیشین این وزارتخانه، تدوین تاریخ شفاهی را آغاز کند تا ناگفته‌های دوران حضور و فعالیت‌شان به زبانی ساده در قالب فیلم و کتاب برای مخاطبان ثبت و ضبط شود. تجارب و اقدامات ابتکاری و بومی فعالان این بخش، بویژه در دوران دفاع مقدس و در دوران تحریم‌های ظالمانه بسیار ارزشمند و قابل ستایش و نقطه عطفی در صنعت مخابرات و فناوری ارتباطی کشور است.
در پروژه تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات که به ایده و اهتمام مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی این وزارتخانه به ثمر نشست ۴۵ نفر از پیشکسوتان و مدیران پیشین بخش ارتباطات، در ۲۰۶ جلسه و ۳۰۰ ساعت، مقابل دوربین تاریخ شفاهی قرار گرفتند و به انتقال تجربیات خود پرداختند. حاصل این مستندسازی ارزشمند ۲۰ مستند تلویزیونی و ده مجلد کتاب خواهد بود که بتدریج منتشر خواهد شد.
توجه به این نکته ضروری است که تاریخ شفاهی همیشه در جریان است و پایان‌پذیر نیست و اگر فهم درستی از ضرورت تدوین آن وجود داشته باشد، ضبط و ثبت بی‌طرفانه آن در همه ادوار ادامه خواهد یافت؛ بازنشستگی مدیران و کارکنان حرفه‌ای هرگز به معنای توقف جریان دانش و تجربه‌های ارزشمند آنها در طول دوران خدمت نیست بلکه جریان ارتباط فکری این گنجینه‌های خرد و تجربه با سازمانشان از طریق حضور در تاریخ شفاهی همیشگی خواهد بود. به ثمر نشستن تاریخ شفاهی حوزه ارتباطات به‌عنوان نخستین رویداد از این نوع در مجموعه دولت در کنار همه توفیق‌های وزارت ارتباطات فعالیت موفقی است که باید به همه ارکان دولت تسری یابد.