کاهش ۴.۵ درصدی رشد نقدینگی در ۱۲ ماه گذشته

رشد ۱۲ماهه نقدینگی منتهی به پایان تیر ۱۴۰۱ (با پایه همگن) نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۹.۴ درصد)، معادل ۴.۵ واحد درصد کاهش یافت و به ۳۴.۹ درصد رسید. به گزارش بانک مرکزی، روند رشد دوازده ماهه پایه پولی با آغاز به کار دولت سیزدهم و متأثر از رویکرد انضباط‌گرایانه دولت و سیاست‌های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به طور قابل ملاحظه‌ای کاهشی بوده و از 42.6 درصد در پایان تیر 1400 به 26.2 درصد در پایان تیر ماه سال 1401 رسیده است. بررسی رشد نقدینگی در تیر 1401 حاکی از تداوم روند کاهشی این متغیر همچون ماه‌های گذشته بوده است. حجم نقدینگی در پایان تیر 1401 به رقم 52501.4 هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان سال 1400 معادل 8.6 درصد رشد نشان می‌دهد و در مقایسه با رشد نقدینگی دوره مشابه سال قبل (9.9 درصد)، 1.3 واحد درصد کاهش داشته است.همچنین، نقدینگی در دوازده‌ ماهه منتهی به پایان تیر 1401 معادل 37.4 درصد رشد یافته که 2.5 واحد درصد از آن به افزایش پوشش آماری (اضافه شدن اطلاعات بانک مهراقتصاد در آمار‌های پولی، بواسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیرو‌های مسلح در بانک سپه) مربوط بوده و در صورت عدم لحاظ افزایش پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان تیر 1401 به 34.9 درصد کاهش می‌یابد. از این‌رو رشد دوازده‌ ماهه نقدینگی منتهی به پایان تیر 1401 (با پایه همگن) نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (39.4 درصد)، معادل 4.5 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.
بررسی روند اجزای پایه پولی
پایه پولی در پایان تیر 1401 با رشدی معادل 8.1 درصد نسبت به پایان سال 1400 (معادل با 490.6 هزار میلیارد ریال افزایش) به 6530.3 هزار میلیارد ریال رسید. لازم به اشاره است که در دوره مشابه سال 1400، رشد پایه پولی به میزان 12.8 درصد تحقق یافته بود. عامل اصلی تغییرات پایه پولی در پایان تیر 1401 نسبت به پایان سال قبل، خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی با سهمی فزاینده معادل 8.6 واحد درصد در رشد پایه پولی بوده است. مهم‌ترین عامل افزایش سهم متغیر مزبور در رشد پایه پولی، کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی ناشی از اجرای طرح مردمی‌سازی توزیع عادلانه یارانه‌ها بوده است. یکی از تحولات مثبت شکل گرفته در خصوص رابطه مالی دولت و بانک مرکزی که عمدتاً به رویکرد منضبطانه دولت سیزدهم ارتباط می‌یابد، اتکای بیشتر دولت به منابع خود و استفاده حداقلی از منابع حساب تنخواه‌گردان خزانه بوده است.
دومین عامل تغییرات پایه پولی در پایان تیر‌ 1401 نسبت به پایان سال قبل، مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها بوده که با 20.5 درصد افزایش (معادل 299.3 هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال قبل، سهمی فزاینده معادل 5 واحد درصد در رشد پایه پولی داشته است. سایر اجزای پایه پولی واجد نقش کاهنده در رشد پایه پولی در تیر 1401 بوده‌اند، به طوری که سهم خالص سایر اقلام بانک مرکزی و خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در رشد پایه پولی در دوره مذکور به ترتیب معادل 4.9- و 0.6- واحد درصد بوده است. 


جلوگیری از زندانی شدن ۸ هزار مقصر رانندگی فاقد بیمه‌نامه

با اقدامات دولت سیزدهم در حوزه صندوق تأمین خسارت‌های بدنی به‌عنوان زیرمجموعه وزارت اقتصاد، از زندانی شدن هشت هزار نفر از مقصران حوادث رانندگان فاقد بیمه‌نامه جلوگیری شد. به گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی، از آغاز فعالیت دولت سیزدهم تا پایان مرداد ماه ۱۴۰۱، صندوق تأمین خسارت‌های بدنی در راستای اجرای تکالیف مقرر قانونی و عمل به مسئولیت‌های اجتماعی، موفق شد علاوه‌ بر فراهم کردن زمینه آزادسازی ۲۷ نفر از زندان، از زندانی شدن هشت هزار و ۵۰۳ نفر از مقصران حوادث رانندگی فاقد بیمه نامه نیز جلوگیری کند. صندوق تأمین خسارت‌های بدنی در راستای اجرای قانون، با پرداخت خسارت زیاندیدگان، از زندانی شدن افراد فاقد بیمه نامه معتبر جلوگیری می‌کند اما بنا به تکلیف قانونی موظف است نسبت به بازیافت خسارت‌های پرداختی از مقصرین سوانح رانندگی که فاقد پوشش بیمه‌ای لازم هستند، اقدام کند.

گروه اقتصادی / بررسی شاخص‌های توزیع درآمد در نخستین سال فعالیت دولت سیزدهم، نشان‌دهنده بهبود قابل توجهی است، به طوری که در سال 1400 در کنار کاهش ضریب جینی، نسبت هزینه دهک‌های کم‌درآمد هم افزایش یافته است. بدین ترتیب برخلاف سال‌های گذشته که همواره دهک‌های پردرآمد سهم بیشتری از درآمد و به تبع آن هزینه‌ها داشتند و مدام بر این سهم افزوده می‌شد، از سال گذشته این روند به نفع کم‌درآمدها تغییر کرده است.
در همین راستا مرکز آمار ایران در گزارشی با بررسی تغییرات شاخص‌های توزیع درآمد طی سال‌های گذشته و بویژه سال 1400، از بهبود این شاخص‌ها در دولت سیزدهم خبر داده است.
طبق اعلام مرکز آمار، در سال ۱۴۰۰ ضریب جینی خانوارهای کل کشور ۰.۳۹۳۸ است که در مقایسه با سال قبل ۰.۰۰۶۸ کاهش نشان می‌دهد.
همچنین ضریب جینی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ۰.۳۷۵۷ و ۰.۳۵۹۴ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۰۷۸ کاهش و ۰.۰۰۰۴ افزایش نشان می‌دهد.
ضریب جینی عددی است بین صفر و یک که برای سنجش نابرابری درآمدی و مطلوبیت توزیع درآمد از آن استفاده می‌شود. این ضریب هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد نابرابری درآمدی کمتر و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد وضعیت توزیع درآمد در جامعه نامطلوب‌تر است.
بهبود شرایط به نفع کم‌درآمدها
سهم هزینه‌ها در هر یک از دهک‌ها، یکی دیگر از شاخص‌های توزیع درآمد است که جابه‌جایی هزینه در دهک‌ها را نشان می‌دهد. در سال 1400 سهم هزینه در دهک خانوارهای کل کشور نسبت به سال قبل تا دهک نهم افزایشی بوده و این سهم فقط در دهک دهم کاهش نشان می‌دهد. سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ۵,۸۸ و ۴۶.۷۰ درصد است.
نسبت هزینه 10، 20 و 40 درصد پرهزینه‌ترین به 10، 20 و 40 درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت از دیگر شاخص‌های توزیع درآمد است که نشان‌دهنده وضعیت پرهزینه‌ترین دهک‌ها به کم‌هزینه‌ترین دهک‌ها است.
سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت، دو شاخصی است که نشان می‌دهد مجموع دو دهک بالا و مجموع دو دهک پایین، هر کدام چه سهمی از کل درآمد (هزینه) موجود در جامعه را به خود اختصاص داده‌اند.
در سال 1400 سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت در کل کشور به ترتیب 88.5 و 70.46 درصد است که هر دو شاخص نسبت به سال قبل کاهش یافته‌اند. نسبت 10، 20 و 40 درصد پرهزینه‌ترین به 10، 20 و 40 درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در کل کشور به ترتیب 46.13، 94.7 و 24.4 است که نسبت به سال قبل هر سه شاخص کاهش یافته‌اند.
بر اساس این اطلاعات، سهم هزینه دهک اول در حالی که طی سال 1399 ، 2.25 بوده در سال گذشته به 2.26 رسیده است. در دهک دوم نیز این سهم از 3.59 در سال 1399 به 3.62 افزایش یافته است. سهم هزینه دهک سومی‌ها هم از 4.60 به 4.67 و دهک چهارم از 5.60 به 5.68 افزایش یافته است. درشرایطی که تا دهک نهم سهم تمام دهک‌ها نسبت به سال 1399 افزایش یافته است، سهم دهک دهم به عنوان پردرآمدترین دهک جامعه از 31.40 در سال 1399 به 30.41 در سال گذشته کاهش یافته که نشان‌دهنده تغییر شرایط به نفع کم‌درآمدهاست.
مناطق شهری همانند کل کشور
در سال 1400 مشابه کل کشور، سهم هزینه در دهک خانوارهای مناطق شهری نسبت به سال قبل تا دهک نهم افزایشی بوده، و در دهک دهم کاهش نشان می‌دهد. سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ٦، ٤٦ و ٤٥.٣٤ درصد است.
در سال 1400 در مناطق شهری سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب 46.6 و 34.45 درصد است که سهم 20 درصد پایینی افزایش و سهم 20 درصد بالایی کاهش یافته است. نسبت 10، 20 و 40 درصد پرهزینه‌ترین به 10، 20 و 40  درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در مناطق شهری به ترتیب 54.11، 02.7 و 91.3 است که نسبت به سال قبل هر سه شاخص افزایش یافته‌اند. 
مناطق روستایی، متفاوت
در سال 1400 سهم هزینه در دهک خانوارهای مناطق روستایی نسبت به سال قبل در دهک‌ها متغیر بوده است. سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ٦، ٧٤ و ٤٣.٩٦ درصد است.
در سال 1400 در مناطق روستایی سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب 6.74 و 43.96 درصد است که سهم 20 درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت نسبت به سال قبل هر دو کاهش یافته است. نسبت 10، 20 و 40 درصد پرهزینه‌ترین به 10، 20 و 40 درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در مناطق روستایی به ترتیب ۱۰.۷۶، ٦.٥٢ و ٣.٦٤ است.
رکوردداران ضریب جینی در استان‌ها
مرکز آمار ایران در بخش دیگری از گزارش خود، ضریب جینی به تفکیک استان‌ها را نیز منتشر کرده است. براساس این اطلاعات، در مناطق شهری؛ بالاترین ضریب جینی برای استان سیستان و بلوچستان با 0.4929 مشاهده می‌شود که نسبت به سال قبل 0.0359 واحد افزایش یافته است. این استان در تمام سال‌های مورد بررسی بالاترین نابرابری را بین مناطق شهری 31 استان داشته است. پس از سیستان و بلوچستان، استان گلستان با 0.4018 بیشترین ضریب جینی را داشته که نسبت به سال قبل خود 0.0323 واحد افزایش یافته است. پس از این استان‌ها، آذربایجان شرقی با ضریب جینی 0.3752 در جایگاه سوم بیشترین ضریب قرار دارد. استان آذربایجان غربی و تهران نیز به ترتیب با 0.3646 و 0.3618 رتبه‌های چهارم و پنجم را در اختیار دارند.
همچنین کمترین ضریب جینی مربوط به استان‌های کرمان با 0.2729 و یزد با 0.2769 است که نسبت به سال قبل به ترتیب 0.0321 و 0.0531 واحد کاهش یافته‌اند. علاوه بر این دو استان؛ قزوین، لرستان و اصفهان به ترتیب با 0.2833، 0.2899 و 0.2907 واحد در جایگاه‌های بعدی کمترین ضریب جینی مناطق شهری استان‌های کشور قرار داشته‌اند.
علاوه بر این، در سال 1400 در مناطق روستایی نیز بالاترین ضریب جینی در استان‌های خراسان جنوبی با 0.3633 و گلستان با 0.3588 بوده که نسبت به سال قبل به ترتیب 0.0670 و 0.0064 واحد افزایش یافته است. از سوی دیگر، استان قم با 0.3510 سومین استان در مناطق روستایی است که بالاترین ضریب جینی را داشته، پس از آن همدان با 0.3487 و آذربایجان شرقی با 0.3402 رتبه‌های بعدی را دارند.
از سوی دیگر، کمترین ضریب جینی مربوط به استان‌های بوشهر با 0.2593  و کرمان با 0.2626 واحد است که نسبت به سال قبل به ترتیب 0.0380 و 0.0253 واحد کاهش یافته‌اند. همچنین خوزستان، کرمانشاه و ایلام به ترتیب با 0.2765، 0.2793 و 0.2851 واحد جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.
گفتنی است، با توجه به این جغرافیا، دولت سیزدهم، توسعه متوازن را در دستور کار خود قرار داده است که سفر استانی به تمام استان‌های کشور در کمتر از یک‌سال، بسترهای لازم برای عادلانه شدن توزیع درآمد را فراهم می‌کند.