امین محمودی
 خبرنگار

گندم مهم‌ترین و فراوان‌ترین غلات روی کره‌زمین است که قوت غالب اکثر مردم جهان خصوصاً ایرانی‌ها است، به‌ طوری که هر ساله 11.5 تا 12 میلیون تن از این محصول به مصرف 85 میلیون ایرانی می‌رسد.
به همین دلیل بر اهمیت وافر خودکفایی در تولید این محصول در برنامه‌های کلان و بالادست کشورمان تأکید شده است؛ از این رو وزارت جهاد کشاورزی طی برنامه‌ای 10ساله از سال 1394 تا 1404 به دنبال خودکفایی و تثبیت خودکفایی در تولید قوت لایموت مردم است؛ امری که طی یک دهه اخیر تنها دو بار رخ داده، به همین دلیل وزارت جهاد کشاورزی با سیاست‌های قیمتی همچون افزایش 8 هزار تومانی نرخ خرید تضمینی گندم (از 5 هزار تومان به 13 هزار تومان) در دو سال اخیر، اتخاذ سیاست‌های غیرقیمتی همچون کاهش 50 درصدی نهاده‌های کشاورزی (کود و سم) و کشت قراردادی به دنبال تحقق آن است.
تولید 11 میلیون تن گندم در کشور
 تولید گندم در سال‌ جاری با افزایش 3 میلیون تنی روبه‌رو بوده، به طوری که آخرین آمارها حاکی از آن است که میزان تولید گندم در سراسر کشور به 11 میلیون تن رسیده است و این در حالی است که در سال گذشته میزان تولید گندم تنها 8 میلیون تن بود.
کشورمان سالانه به 14 میلیون تن گندم نیاز دارد که 12 میلیون تن آن برای مصرف مردم و 2 میلیون تن دیگر آن نیز برای ذخایر استراتژیک است.
در سال زراعی گذشته (1401-1400) که همزمان با نخستین سال شروع به کار دولت سیزدهم بود، وزارت جهاد کشاورزی توانست با افزایش 130 درصدی خرید تضمینی گندم، 7.5 میلیون تن از 11 میلیون تن گندم تولید شده در کشور را خریداری کند.
2.5 میلیون تن دیگر از این محصول  توسط بخش خصوصی خریداری و یک میلیون تن مابقی نیز برای بذر سال آینده و تأمین آرد عشایر و روستاییان توسط خود کشاورزان ذخیره و انبار شد.
با این حال با توجه به افزایش حمایت‌های دولت سیزدهم از کشاورزان برای کشت گندم در کشور، خودکفایی این کالای استراتژیک در سال آینده محقق خواهد شد تا کشورمان نیازی به واردات آن نداشته باشد.
تأمین و ذخیره حداکثری گندم در کشور
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران از تأمین و ذخیره حداکثری گندم در کشور خبر داد و گفت: ماده اولیه تولید نان یعنی گندم تا خردادماه سال آینده پاسخگوی مصرف کشور است و این اطمینان‌ خاطر از موجودی ذخایر کشور در سال‌های اخیر بی‌نظیر است.
سید سعید راد با اعلام اینکه کشاورزان، آسیابانان و نانوایان، سه ضلع تأمین نان مردم کشورمان را تشکیل می‌دهند که محصول فعالیت آنان گرمابخش سفره ۸۵ میلیون ایرانی است، افزود: نان بیشترین نقش را در سفره خانواده‌ها و تغذیه‌ مردم کشور دارد.
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران با بیان اینکه اطمینان‌ خاطر از موجودی ذخایر کشور در سال‌های اخیر بی‌نظیر است، اظهار داشت: مسأله مهم در این مقطع زمانی، موجودی ذخیره گندم کشور است که به حداکثر میزان ممکن، تأمین و ذخیره‌سازی شده است.
به گفته وی، سایر کالاهای اساسی نیز از ذخایر مطمئنی برخوردار است.
راد، رشد ۲.۵ برابری قیمت خرید تضمینی گندم در سال ۱۴۰۱ را اتفاقی مهم و مؤثر در زنجیره تأمین این محصول اعلام کرد و گفت: امسال بیش از ۸۳ هزار میلیارد تومان به حساب گندمکارانی که محصول خود را به مراکز خرید این شرکت تحویل دادند واریز شد که یک‌ هزار و ۵۸۳ میلیارد تومان نیز از مجموع پرداختی به گندمکاران در پنج سال گذشته، بیشتر است.
وی تأمین ۸۳ هزار میلیارد تومان نقدینگی برای خرید گندم در سال جاری را کاری بزرگ قلمداد کرد و ادامه‌ داد: خرید تضمینی گندم در سال جاری نسبت به سال گذشته نزدیک به ۶۰ درصد رشد داشته است و از کل مقدار خرید تضمینی گندم، ۵۲ درصد آن از پنج استان خریداری شده و امیدواریم با همت کشاورزان در سال آینده، با افزایش مقدار خرید تضمینی گندم میزان واردات این محصول تا جای ممکن کاهش یابد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با تأکید بر اینکه دستورالعمل تسویه‌حساب جبران هزینه آسیابانی کارخانجات آردسازی در سال ۱۴۰۰ برای اجرا به استان‌های سراسر کشور ابلاغ شده است، خاطرنشان‌ کرد: همه تلاشگرانی که در زنجیره گندم، آرد، نان و تأمین سبد غذایی مردم ایران سهم دارند، خداوند را شاکر هستند.
سیلوها پر از گندم است
در سال گذشته میزان تولید گندم با کاهش 5 میلیون تنی نسبت به سال 1399 به 8 میلیون تن رسید به همین دلیل میزان واردات این محصول به 7 میلیون و 75 هزار تن و به ارزش 2 میلیارد و 487 میلیون دلار رسید.
با این حال با توجه به بحران امنیت غذایی در سراسر جهان به‌دلیل خشکسالی و جنگ اوکراین و روسیه به‌عنوان دو تأمین کننده بزرگ غلات جهان ضرورت داشت تا برای ذخایر استراتژیک، کشورمان همچنان مبادرت به واردات این کالای اساسی و قوت غالب مردم کند.
به طوری که در 7 ماهه سال‌جاری، شرکت بازرگانی دولتی 3 میلیون و 800 هزار تن گندم وارد کرده است تا ذخایر انبارهای کشور مملو از گندم باشد و کشورمان با هیچ‌گونه مشکلی در تأمین قوت لایموت مردم مواجه نباشد.
به همین دلیل با توجه به وجود 11 میلیون تن گندم در سیلوهای کشور و واردات نزدیک به 4 میلیون تن از این کالای اساسی در هفت ماهه سال‌جاری 15 میلیون تن گندم در سراسر کشور وجود داشت که با توجه به مصرف حدود 5 میلیون تن از این محصول به نظر می‌رسد سیلوهای کشور 10 میلیون تن گندم را در خود جای داده‌اند، این در حالی است که ظرفیت این سیلوها به بیش از 21 میلیون تن گندم می‌رسد.

گروه اقتصادی/ ماهی قزل‌آلا از جمله ماهیان سردآبی است که به دو صورت وحشی و پرورشی تولید می‌شود. دریای خزر و خلیج فارس به همراه مراکز تولید کوچک و بزرگی که در کشور وجود دارند، به پرورش و تولید ماهی قزل‌آلا مشغول هستند و کشورهای زیادی هم تمایل به واردات ماهی قزل‌آلای ایرانی دارند. به همین علت هم صادرات قزل‌آلا از صادرات مهم آبزیان کشور محسوب می‌شود. بنابر آمار سال گذشته حدود ۵ هزار تن قزل‌آلا صادر شد و امسال پیش‌بینی می‌شود که با صادرات ۶ تا ۷ هزار تن محصول رکورد سال گذشته زده شود. میزان تولید قزل‌آلا در سال 99 نزدیک به 140 هزار تن و در سال 1400 به 115 هزار تن رسید که این کاهش تولید اثرات خود را بر قیمت محصول گذاشت. پیش‌بینی می‌شود با توجه به بروز سیل اخیر تولید امسال به ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تن برسد.
روسیه و چین؛ متقاضی قزل‌آلای ایرانی
با آغاز مناسبات تجاری ایران و چین، بحث توسعه صادرات محصولات شیلاتی در دستور کار قرار گرفته است. اخیراً ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی نیز با وزیر گمرک چین پروتکل صادرات آبزیان را امضا کردند که بر آن اساس به ایران اجازه صادرات برخی انواع آبزیان از جمله قزل‌آلا و میگو را می‌دهد. با توجه به آغاز مناسبات تجاری ایران و چین و امضای پروتکل با وزیر گمرک این کشور انتظار می‌رود که صادرات محصولات شیلاتی همچون قزل‌آلا و میگو به طور معناداری با چین افزایش یابد. علی‌اکبر خدایی دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره وضعیت تولید ماهی قزل‌آلا در سال‌جاری گفت: پرورش قزل‌آلا وابسته به وجود آب‌های شیرین است اما با توجه به مشکل خشکسالی در کشور، منابع تأمین آب مزارع تولید ماهی کاهش یافت که بالطبع بر میزان تولید اثرگذار شد. 
در همین راستا پیش‌بینی می‌شود حداکثر میزان تولید در سال 1401 به میزان سال 1400 برسد و بیش از آن را نمی‌توان متصور بود. خدایی سیل تابستان امسال را باعث ایجاد خسارت بر تولید ماهی و آبزیان عنوان کرد و گفت: خسارت سیل به مزارع تولید قزل‌آلا بخصوص در استان‌های لرستان و چهارمحال و بختیاری زیاد بود به‌طوری که در حدود 3 تا 7 هزار تن ماهی از بین رفت. 
وی با اشاره به میزان صادرات قزل‌آلا به کشور روسیه گفت: کل واردات آبزیان روسیه به 1.800 میلیون دلار می‌رسد ولی ایران نتوانسته از این ظرفیت استفاده کند زیرا با توجه به تقاضای بالا برای ماهی ایران، صادرات به روسیه در حجم بالایی نبوده است. متأسفانه تولیدکنندگان ماهی سردآبی که قزل‌آلا جزو این دسته از ماهیان می‌شوند، همگرایی و همکاری با صادرکنندگان را برای رسیدن به ارقام مناسب برای صادرات ندارند و این مسأله هم ناشی از تمرکز بر بازار داخلی بوده است درحالی که برای میگو و خاویار مبنا بر صادرات است و مازاد محصول در بازار داخلی مصرف می‌شود اما برای ماهی قزل‌آلا بالعکس است و مازاد ماهی هم به طور معمول کیفیت خوبی ندارد. 
دبیر کل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان درباره آمار صادرات قزل‌آلا به روسیه گفت: در شش ماهه اول سال‌جاری 508 تن صادرات قزل‌آلا به روسیه انجام گرفت در شرایطی که 5 هزار تن میگو صادر شد. این تفاوت در حجم صادرات حاکی از آن است که تولیدکنندگان قزل‌آلا خود را با میزان تقاضا در روسیه تطبیق نداده‌اند.
وی با اشاره به افزایش صادرات قزل‌آلا به سایر کشورها گفت: میزان صادرات قزل‌آلا در 6 ماهه سال قبل 1500 تن بود درحالی که امسال به 4000 تن رسیده و این حاکی از رشد 4 برابری صادرات است. صادرات طی 6 ماهه ابتدایی امسال 500 تن قزل‌آلا به روسیه، 600 تن به ارمنستان، 400 تن به آذربایجان، 1500 تن به عراق و 1000 تن به امارات بوده است. افزایش میزان صادرات قزل‌آلا می‌تواند به رشد انگیزه در تولیدکنندگان برای ایجاد تغییر در روش کشت منجر گردد. 
خدایی اضافه کرد: ارزش واقعی صادرات ماهی قزل‌آلا در 6ماهه ابتدایی امسال 16 میلیون دلار است که شامل 40 درصد افزایش صادرات کل آبزیان می‌شود. 
وی درباره صادرات قزل‌آلا به چین با توجه به انعقاد تفاهمنامه میان وزارت جهاد کشاورزی ایران با گمرک چین گفت: ما تاکنون صادرات قزل‌آلا به چین نداشته‌ایم و در تفاهمنامه‌ای که به تازگی منعقد شده محصولاتی علاوه بر میگو و شامل قزل‌آلا، خاویار و ماهی سی‌بس اضافه شده است. اما حالا و با توجه به انعقاد تفاهمنامه میان ایران و چین، امیدوار به افزایش صادرات هستیم.
خدایی یادآور شد: برای انجام صادرات نیازمند ایجاد الزاماتی همچون شرایط داخلی، رعایت پروتکل‌های بین‌المللی و تفاهمنامه‌های قرنطینه‌ای هستیم که در صادرات قزل‌آلا همه این موارد لحاظ شده و مجوز صادرات به اروپا، اوراسیا، چین و ویتنام را کسب کرده‌ایم. صادرات قزل‌آلا به چین هنوز انجام نشده است ولی امیدواریم در ماه‌های آتی این اتفاق بیفتد.