گروه اقتصادی / بر اساس آخرین آمار مربوط به بازار مسکن شهر تهران متوسط قیمت هر مترمربع مسکن، ۴۸ میلیون و ۷۳ هزار تومان بوده که نسبت به ماه قبل و مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۲.۹ و ۴۷.۵ درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر با وجود افزایش قیمت مسکن، در آذرماه، تعداد معاملات انجام شده ۱۰.۲ هزار فقره بود که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه در سال قبل به‌ ترتیب ۲۷.۲ و ۴.۲ درصد افزایش را نشان می‌دهد. بررسی میدانی ما از معاملاتی که در بنگاه‌های املاک انجام می‌شود نشان می‌دهد بیشتر معاملات مسکن از سوی افرادی است که مسکن را به قصد کسب سود می‌خرند و در واقع سهم متقاضیان مصرفی از افزایش تعداد معاملات مسکن سهم قابل‌توجهی نیست. هر گاه قیمت مسکن بالا می‌رود تعداد معاملات نیز بیشتر می‌شود در حالی که توان مالی متقاضیان مصرفی در این زمان کمتر می‌شود و آنها نمی‌توانند مسکن مورد نیاز خود را تهیه کنند، بنابراین افزایش قیمت مسکن با معاملات سوداگری در ارتباط مستقیم است. هر چند نمی‌توان گفت رشد قیمت مسکن به‌صورت صددرصد به‌خاطر سوداگری است اما سهم سوداگری در آن قابل توجه است.
مهمترین اثری که معاملات سوداگری در بازار مسکن دارد رشد بدون ضابطه قیمت است. برخی افراد، دستگاه‌ها و شرکت‌ها مالک بیش از چند واحد مسکونی هستند که تقاضای کاذبی را در بازار ایجاد کرده است به این صورت که این افراد، سازمان‌ها، شرکت‌ها یا نهادها با خرید و فروش مکرر ملک بر رشد قیمت در این بازار اثر می‌گذارند. در ایران برخلاف بسیاری از کشورها، هیچ مالیاتی از معاملات و خرید و فروش مکرر ملک اخذ نمی‌شود به همین دلیل سودآوری معامله مسکن برای مالک تقریباً هیچ هزینه‌ای ندارد، در حالی که در کشورهای دیگر اگر اشخاص بیش از یک ملک را در اختیار داشته باشند یا اقدام به خرید و فروش ملک مازاد کنند ملزم به پرداخت مالیات‌های سنگین هستند که حتی در معامله دوم یا سوم بیش از 70 درصد قیمت را باید مالیات بپردازند. همین قانون موجب کنترل بازار مسکن در این کشورها شده و افراد معمولاً جز ملک مصرفی، ملک مازاد در اختیار نداشته و در بازار مسکن معاملات مکرری ندارند.
به‌منظور ساماندهی بازارهای غیر مولد و با هدف غیرجذاب شدن معاملات بخش غیر مولد اقتصاد کشور «مالیات عایدی بر سرمایه» در دستور کار مجلس قرار گرفت اما حدود دو سال است که در کمیسیون اقتصادی مجلس و صف طرح‌های در دستور کار صحن علنی مجلس خاک می‌خورد. تقاضای سوداگرانه در کنار عوامل دیگری مانند رشد نقدینگی، ازجمله عواملی است که موجب نوسانات قیمتی در بازار دارایی‌هایی همچون مسکن، خودرو، طلا و ارز می‌شود. این نوسانات قیمتی با ایجاد نااطمینانی از یکسو و با افزایش قیمت از سوی دیگر موجب اخلال در روند فعالیت‌های اقتصادی شده و تقاضای مصرفی مردم را با مشکل مواجه می‌کند. برای محدودسازی فعالیت‌های سوداگرانه و همچنین رعایت عدالت و حمایت از فعالیت‌های مولد، وضع مالیات بر عایدی سرمایه ضروری است. مالیات تنظیمی عایدی سرمایه با هدف حل مشکل‌های بیان شده، یکی از پایه‌های مالیاتی است که از دیرباز (بیش از ۱۰۰ سال) در بسیاری از کشورها اجرایی و در سال ۲۰۲۱ دست‌کم در ۱۴۲ کشور استفاده شده است و انتظار می‌رود با وضع این مالیات، نوسانات قیمتی ناشی از سوداگری کاهش یابد.
هفته گذشته تعدادی از نمایندگان مجلس خواستار مسکوت ماندن طرح مالیات بر عایدی سرمایه شدند که این پیشنهاد در صحن علنی رد شد. فعالان بازار مسکن می‌گویند وقتی شاهد سوداگری در بازار مسکن و حتی بازارهای غیر مولد دیگر هستیم تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه و تبدیل آن به قانون ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اصلی‌ترین موضوع در برنامه مالیات از عایدی سرمایه (در صورت تصویب در مجلس) ساماندهی بازار مسکن و کاهش یا حتی به صفر رساندن فعالیت‌های سوداگرانه مسکن است. بخصوص که در حال حاضر بر اساس گفته فعالان بازار مسکن تا ۷۰ درصد معاملات مسکن در سال به بخش سرمایه‌ای و تنها ۳۰ درصد معاملات به بخش مصرفی اختصاص دارد. کارشناسان اقتصادی پیشنهاد می‌کنند با توجه به اینکه در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، تکالیف مالیاتی علاوه بر اشخاص حقوقی، شامل اشخاص حقیقی هم می‌شود لازم است با تفکیک نیازهای مصرفی از تقاضای سوداگری، اخذ مالیات صرفاً از فعالیت‌های سوداگرانه و به قصد سودجویی باشد. مثلاً معافیت مالیاتی املاک مسکونی به تعداد افراد خانواده در نظر گرفته شود، به این ترتیب نارضایتی از اخذ مالیات به این بهانه که معامله املاک در جهت رفع نیاز بوده نیز کاهش می‌یابد.
بستر اجرایی مالیات بر عایدی سرمایه علاوه بر فراهم‌سازی امکان اخذ مالیات بر عایدی سرمایه و کاهش سوداگری، شفافیت اقتصادی و جلوگیری از فرار مالیاتی را نیز به‌دنبال دارد. هدف مالیات بر عایدی سرمایه، جلوگیری از ورود تقاضای کاذب و غیرمصرفی به بازار دارایی است. یعنی افراد صرفاً به خاطر نیاز به استفاده از یک واحد مسکونی، متقاضی خرید مسکن شوند، برای خرید ارز زمانی به بازار مراجعه کنند که نیاز مصرفی و واقعی داشته باشند و برای استفاده خود و خانواده از خودرو، متقاضی خرید خودرو شوند. هنگام بررسی طرح مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس، مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی نیز تأکید کرد «از کلیات طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری حمایت می‌کنیم، با توجه به اینکه طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری در مقام اجرا ممکن است برای برخی دستگاه‌ها مانند وزارت راه و شهرسازی قابلیت‌های اجرایی داشته باشد، نقطه نظراتی در جزئیات طرح داریم که حتماً اعلام خواهیم کرد.»
شیوه طراحی قانون مالیات بر عایدی سرمایه به‌گونه‌ای است که سامانه ملی املاک و اسکان کشور به عنوان زیرساخت‌های اجرایی این پایه مالیاتی به حساب می‌آید. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند بدون داشتن بانک اطلاعاتی در این بخش و شناسایی راه‌های فرار مالیاتی از سوی سوداگران مسکن، برنامه‌های مالیاتی در بخش مسکن کارآمدی ندارد. تا زمانی که سامانه املاک و اسکان کشور تکمیل نشود، ممکن است تصویب پایه‌های مالیاتی در این بخش،هنگام اجرا با مشکل مواجه شود. مثلاً در اجرای مالیات بر خانه‌های خالی به دلیل کامل نبودن سامانه املاک و اسکان کشور مشکلاتی بر سر نظام مالیاتی دیده می‌شود. با توجه به مشکلاتی که سامانه اسکان و املاک برای ثبت اطلاعات مالکان واحدهای مسکونی دارد رفع این مشکلات برای اجرای دقیق برنامه مالیات از عایدی سرمایه ضروری است.
به منظور ساماندهی بازار مسکن سیاست‌های مختلفی اجرا می‌شود. افزایش عرضه و تولید مسکن، پرداخت تسهیلات بانکی برای ساخت یا خرید خانه و حمایت از دهک‌های هدف با ساخت مسکن برای آنها بخشی از این سیاست‌ها است، اما کارشناسان حوزه مسکن تأکید می‌کنند در کنار این برنامه‌، کاهش سوداگری در بازار مسکن تأثیری مستقیم در کنترل قیمت در این بازار دارد. حتی اجرای برنامه‌ها اگر با برنامه بازدارنده مالیاتی همراه نباشد، اهداف ساخت و تولید مسکن و افزایش عرضه آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در واقع اثر آن را کم رنگ می‌کند. در بازار مسکن هر چه معاملات به سمت معاملات مصرفی و در جهت پاسخ به تقاضای واقعی باشد معاملات شفاف و قیمت‌ها نیز به قیمت متعارف نزدیک‌تر خواهد بود. ابزار مالیاتی در حال حاضر در بیشتر کشورها ابزار کنترلی سوداگری در بازار مسکن است که در کشور ما هنوز اجرا نمی‌شود.

وزیر راه و شهرسازی از برنامه ریزی برای حذف واسطه‌ها در ناوگان حمل و نقل باری کشور خبرداد.
مهرداد بذرپاش گفت: اصلاح رویه فعالیت شرکت‌های حمل و نقلی آغاز شده است. اصلاح رویه شرکت‌های حمل ونقلی و جایگزین شدن پلتفرم‌های صدور بارنامه را به سازمان راهداری اعلام کرده‌ایم و تا یک ماه آینده این رویه اصلاح می‌شود.
او افزود: ۳۷۸ هزار کامیون در جاده‌های کشور تردد می‌کنند و یکی از مشکلات این ناوگان گسترده، فرسودگی است و هرچه این کامیون‌ها فرسوده‌تر باشد میزان مصرف سوخت و دیر رسیدن کالا به مقاصد و هزینه‌های نگهداری از آن‌ها افزایش می‌یابد. درهمین خصوص تأکید کرده‌ایم که تولید داخلی کامیون افزایش یافته به طوری که ۵۰ درصد از نیاز در این بخش از طریق تولید داخل تأمین شود. زمانی که تولیدات داخلی کافی نبوده و تولیدکنندگان همراهی کافی نداشته‌اند از اهرم واردات استفاده خواهیم کرد که در این حوزه هم اقدام به واردات کامیون‌های سه ساله اروپایی کرده‌ایم.
بذرپاش گفت: مشکل بعدی رانندگان که همواره در شرایط سخت اقدام به جابه جایی کالا‌ها از جمله نهاده‌های دامی، خوراکی و سوخت می‌کنند مربوط به بیمه رانندگان و از طرف دیگر کمبود لاستیک، روغن و قطعات یدکی بوده است که در حال حاضر نیاز کامیون‌ها به لاستیک ۴ میلیون حلقه است که میزان تولید در این بخش تنها یک میلیون حلقه در سال است که باید در این خصوص تدابیر لازم اتخاذ شود. او گفت: مشکل بعدی کامیونداران مربوط به سوخت آنهاست. میزان سهمیه کامیون‌ها ۳۰۰ لیتر است و این سهمیه براساس پیمایش آنها کاهش  یا افزایش می‌یابد که این میزان تخصیص سوخت با توجه به پیمایش بسیار زیاد کامیون‌ها پاسخگو نبوده و بسیاری از کامیونداران با کمبود سوخت مواجه هستند. وزیر راه وشهرسازی بیان کرد: بخش دیگری از مشکلات کامیون‌ها مربوط به تعامل با شرکت‌های واسطه است که اقدام به تخصیص بار و صدور بارنامه می‌کنند. به سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای دستور داده‌ایم که تعامل بین این شرکت‌ها و رانندگان را با تغییر رویه اصلاح کنند و تا یک ماه آینده این اصلاح رویه در دستور کار قرار می‌گیرد. از سوی دیگر با توجه به آنکه پلتفرم مجازی در این بخش فراهم شده و بسیاری از بار‌ها در کمترین زمان، هزینه و سرعت اقدام به صدور بارنامه می‌کنند بنابراین اصلاح رویه را در این بخش در دستور کار خود قرار داده‌ایم.
او گفت: وزارت راه وشهرسازی صدور مجوز‌های خودرو‌های زیر سه سال و همچنین اصلاح تخصیص سوخت و لاستیک و قطعات یدکی رادر دستور کار خود قرار داده است.