گروه اقتصادی /  بودجه یکی از عوامل تأثیر‌گذار بر بازار سهام است که هر ساله فعالین بازار با نگاهی به آن نسبت به روند بازار در آینده تصمیم‌گیری می‌کنند.
در واقع بازیگران بازارسرمایه با مدنظر قرار دادن تصمیمات اتخاذ شده در بودجه دولت و پیش‌بینی تأثیرات آن بر وضعیت اقتصادی کشور و به همراه آن تأثیر بر بازار‌های مالی؛ انتظارات خود در مورد چشم‌انداز سرمایه‌گذاری‌ها را شکل می‌دهند. در روزهای اخیر، با وجود کش و قوس‌های فراوان، لایحه بودجه سال 1402 توسط رئیس جمهور محترم به مجلس ارائه شد تا در بازار سرمایه نیز بحث و گفت‌و‌گو‌ها حول این موضوع آغاز شود. از طرفی یکی از محورهای بحث شعارهای انتخاباتی دولت سیزدهم در مورد تبدیل بازار سرمایه به یک وضعیت سامان یافته و مورد اعتماد مردم است و از طرف دیگر گمانه زنی‌هایی در مورد نتیجه تصمیمات اتخاذ شده در لایحه بودجه 1402 و تأثیرات آن بر بازار سرمایه مطرح می‌شود. از این‌رو در گزارش پیش رو به بررسی برخی از بندهای اثر‌گذار در بودجه  بر بازار سهام پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرد. 
افزایش 40 درصدی سقف نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در بودجه 1402
افزایش 40 درصدی سقف نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و تعیین سقف 7 هزار تومانی برای آن یکی از مواردی بود که طی 3 روز گذشته، بحث‌های کارشناسان بازار حول محور آن قرار می‌گرفت. بر اساس نظر برخی از کارشناسان، افزایش سقف نرخ خوراک از طریق افزایش هزینه‌ها و کاهش حاشیه سود صنایع می‌تواند جذابیت سهام گروه‌های معاملاتی همچون پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و سیمانی‌ها را تا حدودی کاهش دهد. با این حال، برخی کارشناسان با اشاره به اثرات مثبت تعیین سقف نرخ خوراک در سال 1401 و اشاره به این موضوع که سیاست اتخاذ شده توانست تا حدود زیادی از زیان بیشتر صنایع در سال‌جاری بکاهد، پیش‌بینی می‌کنند این سیاست در نهایت بر سهام صنایع اثر منفی نداشته باشد.
در این خصوص مصطفی صفاریان، کارشناس بازار سرمایه، به خبرنگار روزنامه ایران می‌گوید: در حال حاضر قیمت گاز در کشور‌های رقیب صنعت پتروشیمی ایران در حوزه خلیج فارس بسیار ارزانتر از نرخ تحویلی به پتروشیمی‌های ایرانی است که این موضوع می‌تواند این صنعت را در بحث رقابت جهانی با مشکل رو به رو کند. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد در بودجه 1402، هزینه انرژی را برای صنایع انرژی بر، همچون سیمان، فولاد و پتروشیمی‌ها افزایش داده‌اند و از طرفی بر صادرات آنها نیز تعرفه‌ها و مالیات‌هایی لحاظ شده که این موضوع می‌تواند حاشیه سود این صنایع را با کاهش قابل توجهی روبه‌رو کند.
صفاریان خاطرنشان کرد: این سیاست‌ها در بودجه 1402 در حالی به اجرا درمی‌آید که به‌عنوان مثال در کشور آلمان شاهد آن هستیم که نرخ انرژی در بخش خانوار افزایش پیدا می‌کند و در بخش صنعت معافیت‌ها و مشوق‌هایی برای تداوم تولید در نظر گرفته می‌شود. در حالی که در ایران اولویت مصرف با خانوارها است و صنایع در رده بعدی قرار می‌گیرند و حتی اگر با فرمول‌های قبلی بخواهیم بودجه را مورد بررسی قرار دهیم، نباید سقف نرخ خوراک تغییر کند و باید در قیمت‌های 1401 باقی بماند. 
در بودجه 1402 نرخ ارز در 23 هزار تومان ثابت ماند
یکی دیگر از بندهایی که از نظر کارشناسان بازار سهام بر بازدهی آتی این بازار اثر‌گذار خواهد بود، تثبیت نرخ ارز در 23 هزار تومان برای سال 1402 است. از نظر کارشناسان این موضوع هرچند که برای صنایع واردات محور و آن دسته از صنایعی که بازارهای نهاده و فروش آنها داخلی است، تأثیر بسیار مثبتی خواهد داشت و از افزایش بیشتر هزینه‌های آنها جلوگیری می‌کند، اما برای آن دسته از صنایعی که بخش قابل توجهی از درآمدهای خود را بر اساس نرخ‌های جهانی و از طریق صادرات شناسایی می‌کنند، زیان آور خواهد بود.
مصطفی صفاریان در این خصوص می‌گوید: در بودجه 1402، نرخ ارز را در 23 هزار تومان نگه داشته‌ایم که این موضوع باعث می‌شود درآمدهای ارزی تولیدکنندگان را در نرخ مصوب خریداری کنیم و این امر قطعاً به ضرر صنایع صادرات محور و به نفع صنایع وارداتی خواهد بود. همچنین با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از درآمدها و سود‌سازی کل بورس ایران به صنایع صادرات محور مربوط می‌شود، به نظر می‌رسد تأثیر منفی این سیاست بر کل بازار سهام نسبت به تأثیر مثبت آن بیشتر باشد. وی در پایان گفت: رویکرد‌های درآمدی و سیاستی، دو رویکردی هستند که بر اساس آنها بودجه‌ریزی از طرف دولت‌ها انجام می‌گیرد. با توجه به مفاد منتشر شده برای بودجه 1402 به نظر می‌رسد ساختار این بودجه نیز همانند سال‌های قبل، با رویکرد درآمدی نوشته شده است که می‌تواند در مجموع، صنایع را با مشکلاتی همراه کند از این‌رو بهتر است تا رویکرد بودجه از درآمدی به سیاستی تغییر کند و انتظار می‌رود کمیسیون‌های مجلس در بررسی بودجه، تبعات بندهای بودجه‌ای بر تولید را ببینند و نسبت به آن اصلاحاتی در بودجه صورت پذیرد.  
ورود 15 هزار میلیارد تومان به صندوق تثبیت بازار در بودجه 1402
در لایحه بودجه 1402 مقرر شده است تا به جهت حمایت از سهامداران خرد از ریسک‌های بازار سرمایه، 15 هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی به صندوق تثبیت بازار سرمایه واگذار شود. از آنجایی که یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های سهامداران وجود ریسک‌های بازار سرمایه است، اختصاص چنین مبلغی به این صندوق می‌تواند قسمتی از نااطمینانی‌های بازار را کم کرده و بخشی از نگرانی‌های سرمایه‌گذاران در باب از بین رفتن ارزش سرمایه‌هایشان را کاهش دهد. همچنین اتخاذ این سیاست می‌تواند نقش صندوق تثبیت را در بازار گردانی بسیاری از سهام مهم موجود در بازار پررنگ‌تر کند و این صندوق به‌عنوان یک ابزار قدرتمند مالی می‌تواند از نوسانات با بسامد بالا در قیمت سهام جلوگیری کند. این رویه از نظر کارشناسان، بر کارآیی بیشتر بازار تأثیر مثبت خواهد داشت.
در همین راستا به منظور تشویق سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس نیز، آن قسمت از سودی که به افزایش سرمایه اختصاص پیدا می‌کند مشمول نرخ مالیاتی صفر می‌شود. این تصمیم منجر به ترغیب شرکت‌ها به عدم تقسیم بخش بیشتری از سود اکتسابی و استفاده از منابع حاصل برای افزایش سرمایه و در نتیجه تقویت شرکت‌ها و توسعه بخش‌های تولیدی و ایجاد فرصت‌های شغلی در سال ۱۴۰۲ می‌شود تا توسعه فعالیت‌های شرکت‌های بورسی را بیش گذشته به ارمغان آورد. برهمین اساس طبق لایحه بودجه سال 1402 تمام کالاهایی که در قالب گواهی سپرده کالایی در بورس معامله می‌‌شوند تا قبل از تبدیل به کالای فیزیکی مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده نمی‌شوند و تنها این مالیات یک ‌بار و در زمان تبدیل به کالا اخذ می‌‌گردد. به عقیده کارشناسان، اقدامات در نظر گرفته شده همچون سهم 15 هزار میلیاردی صندوق تثبیت، مالیات صفر، معافیت مالیاتی و امثال این موارد می‌تواند تأثیر مثبتی روی بازار سرمایه بگذارد؛ اما مناسب‌تر است که کلیات و نقاط حساسی را که در داده‌های اولیه برای محاسبات و پیش‌بینی‌ها در نظر گرفته می‌شود مورد توجه قرار دهیم. همچنین کارشناسان بر این باورند که رویکرد کلی بودجه به بازار سرمایه مثبت است؛ اما این گفتار و نوشتار جامعیت چندانی در بورس ندارد و اغلب اوقات بودجه کلیات مهم را شامل می‌شود.

در پی انتشار گزارش عملکرد تولید و فروش پتروشیمی‌های فعال در بازار سهام مشخص شد این شرکت‌ها در 9 ماهه 1401 بیش از 19 میلیون تن محصول به‌فروش رسانده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 8.55 درصد افزایش داشته است. همچنین پتروشیمی‌های بورسی از محل فروش فرآورده‌های خود بیش از 350 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده‌اند که این عنوان نیز در مقایسه با 9 ماهه 1400 بیش از 39.2 درصد افزایش نشان می‌دهد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده برای تولید و فروش پتروشیمی‌های بورسی، این شرکت‌ها در 9 ماهه 1401، حدود 8 میلیون و 900 هزار تن از محصولات خود را از طریق صادرات به فروش رسانده‌اند که حدود 44 درصد از کل مقدار فروش آنها را پوشش می‌دهد.
این در حالی است که در 9 ماهه 1400، حدود 8 میلیون و 700 هزار تن از محصولات پتروشیمی‌ها از طریق صادرات به‌فروش رسیده و این رقم در حدود 47 درصد از کل مقدار فروش آنها در 1400 را پوشش داده است.
از نظر ارزش ریالی نیز، ارزش درآمدهای صادراتی پتروشیمی‌ها در 1401 حدود 140 هزار میلیارد تومان بوده که حدود 40 درصد از کل درآمدهای آنها را پوشش می‌دهد. این عنوان در مدت مشابه سال قبل حدود 111 هزار میلیارد تومان بوده که 45 درصد از کل درآمد‌های صنعت پتروشیمی در بورس را پوشش داده است. بر این اساس، سهم درآمدهای صادراتی از کل درآمد‌های پتروشیمی‌های بورسی حدود 4.3 درصد کاهش یافته که این موضوع نشان می‌دهد، درآمدهای پتروشیمی‌ها وابستگی بیشتری به تقاضای داخلی پیدا کرده است.
کاهش تنوع بازارهای هدف برای فروش محصولات، یکی از مواردی است که می‌تواند ریسک عملیاتی صنعت را افزایش داده و جذابیت صنعت را برای سرمایه‌گذاران کاهش دهد.