گروه اقتصادی / یکی از ویژگی‌های مهم لوایح بودجه‌ای که توسط دولت سیزدهم تدوین شده، سهم بالای مالیات در تأمین منابع است. درحالی که درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۰ معادل ۳۲۵ هزار میلیارد تومان بود، این رقم در بودجه امسال به ۵۲۶ هزار میلیارد تومان رسید و در لایحه پیشنهادی دولت برای سال آینده به بیش از 838 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. در بودجه سال جاری درآمدهای مالیاتی با رشد 62 درصدی همراه بود که در بودجه سال آینده این رقم با 59 درصد افزایش دیگر مواجه شده است.
بدین ترتیب در شرایطی که طی دهه‌های اخیر همواره نفت و درآمدهای آن اصلی‌ترین منبع بودجه محسوب  می‌شد، اما این ترکیب به نفع مالیات و درآمدهای پایدار در حال تغییر است به طوری که در لایحه بودجه سال آینده سهم مالیات از نفت در تأمین منابع عمومی بودجه سبقت گرفته است. در این لایحه درآمدهای نفتی معادل 603 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده، درحالی که درآمد حاصل از مالیات به  بیش از 838 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. بدین ترتیب سهم نفت از منابع عمومی بودجه 30.3 درصد اما سهم مالیات از بودجه به 42.2 درصد رسیده است. از نظر عددی نیز مالیات با 235 هزار میلیارد تومان درآمد بیشتری نسبت به نفت برای کشور ایجاد خواهد کرد.
بررسی سهم مالیات در تأمین منابع عمومی دولت از سال 1396 تاکنون نیز نشان  می‌دهد که لایحه بودجه سال آینده در صدر سال‌های گذشته قرار گرفته است. در سال 1396 این سهم 36 درصد بود که در سال 1397 به 37 درصد و در سال 1398 به 41 درصد رسید. در سال 1399 نیز این سهم درحد 40 درصد باقی ماند، اما در سال 1400 به افت شدیدی به 34 درصد رسید. با این حال در سال گذشته دوباره این سهم به 40 درصد رسید و جزئیات لایحه بودجه سال آینده نشان از سهم بیش از 42 درصدی مالیات از منابع عمومی بودجه دارد.
وزن‌کشی بخش‌های مختلف در تأمین درآمدهای مالیاتی
براساس لایحه بودجه سال 1402، مجموع درآمدهای مالیاتی 838 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. از این رقم سهم مالیات اشخاص حقوقی 296 هزار میلیارد تومان، مالیات بر درآمدها 122 هزار میلیارد تومان، مالیات بر ثروت 37 هزار میلیارد تومان، مالیات بر واردات 129 هزار میلیارد تومان و مالیات بر کالاها و خدمات 252 هزار میلیارد تومان تعیین شده است. بدین ترتیب بالاترین سهم در تأمین درآمدهای مالیاتی به مالیات اشخاص حقوقی اختصاص دارد و پس از آن مالیات بر کالا و خدمات، مالیات بر واردات، مالیات بر درآمدها و در نهایت مالیات بر ثروت در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
جزئیات مالیات  اشخاص حقوقی
سهم مالیات اشخاص حقوقی در لایحه بودجه سال آینده ۲۹۶ هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با سال جاری که ۱۳۳ هزار میلیارد تومان بوده، ۱۲۲ درصد افزایش داشته است. در این بخش، مالیات اشخاص حقوقی غیردولتی یا همان شرکت‌های خصوصی 258 هزار میلیارد تومان است که 87 درصد از مالیات اشخاص حقوقی را شامل  می‌شود. در این سرفصل، مالیات شرکت‌های دولتی 20 هزار میلیارد تومان  و مالیات علی‌الحساب اشخاص حقوقی دولتی (وصول ماهانه یک دوازدهم رقم) 14 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. همچنین مالیات موضوع ماده 78 قانون الحاق موادی به قانون تنظیم مقررات مالی دولت 1.5 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. در سال آینده و براساس پیشنهاد دولت مالیات نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی 1.4 هزار میلیارد تومان و مالیات شرکت‌های وابسته به آستان قدس رضوی 294 میلیارد تومان تعیین شده است.
مالیات 30 هزار میلیارد تومانی کارمندان دولت
همچنین سهم مالیات بر درآمدها در لایحه بودجه سال آینده نیز ۱۲۲ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده که در مقایسه با سال جاری که ۸۴ هزار میلیارد تومان بوده معادل ۴۵ درصد زیاد شده است. در حوزه مالیات بر درآمدها، مالیات بخش کارکنان بخش عمومی 30.9 هزار میلیارد تومان، مالیات بخش کارکنان بخش خصوصی 39.6 هزار میلیارد تومان، مالیات مشاغل 41.2 هزار میلیارد تومان، مالیات مستغلات 9.1 هزار میلیارد تومان، مالیات‌های متفرقه درآمد 890 میلیارد تومان و معافیت مالیاتی (جمعی-خرجی) 200 میلیارد تومان تعیین شده است.
درآمد 37 هزارمیلیارد تومانی از ثروت
میزان مالیات بر ثروت ۳۷ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه سال آینده است که نسبت به سهم ۲۷ هزار میلیارد تومانی سال جاری، ۳۷ درصد افزایش داشته است. در بخش مالیات بر ثروت، مالیات بر ارث 3 هزار و 268 میلیارد تومان، مالیات نقل و انتقال سهام 9 هزار و 161 میلیارد تومان، مالیات نقل و انتقال املاک 7 هزار و 823 میلیارد تومان، مالیات بر واحدهای مسکونی گرانقیمت 706 میلیارد تومان، مالیات بر عنوان خودروهای سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی گرانقیمت 7 هزار میلیارد تومان و درآمد حاصل از مالیات بر واحدهای مسکونی خالی از سکنه 2 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
129 هزار میلیارد تومان مالیات از واردات
رقم مالیات واردات در لایحه بودجه سال آینده معادل ۱۲۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که نسبت به سال جاری که ۷۷ هزار میلیارد تومان بوده، ۶۷ درصد افزایش داشته است. در بخش مالیات بر واردات حقوق ورودی سایر کالاها (موضوع بند ب ماده 15 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی) 89.3 هزار میلیارد تومان، حقوق ورودی خودرو 31.9 هزار میلیارد تومان و حقوق ورودی واردات گوشی‌های موبایل ساخته شده خارجی با قیمت بیش از 600 دلار (بند ط تبصره 7) هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
252 هزار میلیارد تومان مالیات بر کالا و خدمات
مالیات کالاها و خدمات در لایحه بودجه سال آینده معادل ۲۵۲ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. این در حالی است که این رقم در بودجه سال جاری ۲۰۳ هزار میلیارد تومان است که به میزان ۲۴ درصد رشد داشته است. در حوزه مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی 7 هزار میلیارد تومان، عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور 3 هزار و 400 میلیارد تومان، مالیات برفروش سیگار 6 هزار و 280 میلیارد تومان، مالیات بر نقل و انتقال اتومبیل 13 هزار میلیارد تومان و مالیات بر ارزش افزوده 159.5 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.
جزئیات معافیت مالیاتی حقوق
در لایحه بودجه سال آینده، معافیت مالیاتی حقوق تا هفت میلیون تومان تعیین شده است و افرادی که بیش از این مبلغ درآمد دارند، به تناوب مشمول مالیات می‌شوند. سقف مالیاتی سالانه موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۴۰۲ معادل ۸۴ میلیون تومان تعیین شده است؛ براساس‌ این، نرخ مالیات بر مجموع درآمد سالانه اشخاص حقیقی نسبت به مازاد ۸۴ میلیون تومان تا ۱۶۸ میلیون تومان، ۱۰ درصد، نسبت به مازاد ۱۶۸ میلیون تومان تا ۲۷۶ میلیون تومان، ۱۵ درصد، نسبت به مازاد ۲۷۶ میلیون تومان تا ۴۸۰ میلیون تومان، ۲۰ درصد و نسبت به مازاد ۴۸۰ میلیون تومان به بالا ۳۰ درصد است.

رئیس‌ کل گمرک جمهوری اسلامی ایران گفت: از ابتدای سال تا 10 دی عبور کالای ترانزیتی نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد 8.6 درصدی به عدد 10.4 میلیون تن رسید.
محمد رضوانی‌فر در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: ارزش صادرات ایران در سال‌ جاری تا 10 دی به عدد 43 میلیارد دلار رسید‌ که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی با رشد حدود 19.06 درصدی مواجه بود. رئیس‌ کل گمرک جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: صادرات کالای ایرانی نیز تا 10 دی امسال از نظر وزنی حدود 98 میلیون تن بود که نسبت به‌ مدت مشابه سال قبل با رشد 2.86 درصدی همراه بود‌. وی افزود: در این مدت ارزش واردات به 44.3 میلیارد دلار رسیده و با رشد ارزشی 14.74 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه شده است و وزن کالای وارداتی 28 میلیون تن بود که با کاهش وزنی 10.06 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شد.
رضوانی‌فر درباره متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی بیان کرد: این رقم از 380 دلار در سال گذشته با رشد 15.7 درصدی به 440 دلار رسیده است. متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی 1573 دلار بوده که نسبت به رقم 1233 سال گذشته، 27.5 درصد رشد داشته است. رئیس‌ کل گمرک جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: صادرات غیر نفتی در سال‌ جاری از نظر ارزش با رشد 19 درصدی همراه شده و تراز تجاری کشور بهتر شده است.
وی اضافه کرد: کالاهای پتروشیمی از نظر وزنی 42.26 و از نظر ارزشی 46.63 درصد کل صادرات غیر نفتی کشور را تشکیل می‌دهند.
به گفته رضوانی‌فر عمده‌ترین کالای صادراتی ایران شامل ‌گاز طبیعی مایع شده‌ به ارزش 6.8 میلیارد دلار بوده که سهمی بالغ بر 15.74 درصد از کل ارزش صادرات را به خود اختصاص داده است.
رئیس‌ کل گمرک جمهوری اسلامی ایران افزود: بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی کشور به ترتیب‌ چین 11.8 میلیارد دلار، عراق 8.6 میلیارد دلار، ترکیه 6.4 میلیارد دلار، امارات متحده‌عربی 4.6 میلیارد دلار و هند 1.5 میلیارد دلار است که این 5 کشور سهم 74 درصدی وزن و 76.5 درصدی ارزش صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
وی‌ اظهار کرد: در میان کالاهای وارداتی، انواع تلفن‌های همراه 1.26 میلیارد دلار یعنی 2.86 درصد از ارزش واردات کشور را به خود اختصاص داده است. رضوانی‌فر افزود: اقلام اساسی واردات به کشور شامل ذرت، برنج، دانه سویا، گندم، روغن آفتابگردان، جو و... بوده که از نظر وزنی 62 درصد و از نظر ارزشی 23.7 درصد واردات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
رضوانی‌فر در مورد پنج کشور عمده مبدأ واردات گفت: این مبادی به‌ ترتیب عبارتند از‌: امارات متحده‌عربی 13.6 میلیارد دلار، چین 11.5 میلیارد دلار، ترکیه 4.6 میلیارد دلار، هند 2.2 میلیارد دلار و آلمان 1.4 میلیارد دلار؛ این 5 کشور از نظر وزنی 65 درصد و از نظر ارزشی 75.4 درصد از سهم واردات را به خود اختصاص داده‌اند.
وی در مورد ترانزیت کالا از خاک کشور نیز اظهار داشت: عبور کالای ترانزیتی تا 10 دی سال 1401 نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد 8.6 درصدی به 10.4 میلیون تن رسیده است.