امین محمودی
 خبرنگار

​​​​​​​

شکر یکی از محصولاتی است که طی سالیان اخیر بازار آن در کشورمان با نوسانات زیادی روبه‌رو بوده است ولی این بازار پس از اصلاح ارز ترجیحی با آرامش خاصی روبه‌رو شده است به طوری که از طرفی شاهد افزایش تولید چغندرقند و نیشکر در کشورمان هستیم و از طرف دیگر با واردات مناسب و منطقی شدن مصرف شکر نوسانات آن کنترل شده است.
کاهش مصرف شکر پس از اصلاح ارز ترجیحی
میانگین مصرف شکر سال گذشته حدود 2 میلیون و 400 هزار تن بود اما با توجه به کاهش سرانه مصرف پس از اصلاح ارز ترجیحی، مصرف شکر در بازار داخلی منطقی شده و به نظر می‌رسد آرام آرام به سمت 2 میلیون و 100 هزار تن در سال برسد، از این میزان یک میلیون و 500 هزار تن آن از محل تولید داخل تأمین می‌شود.
بخش زیادی شکر وارداتی و تولید داخل هر ساله به صورت کاذب توسط صنایع بیسکوئیت، شیرینی و شکلات مصرف می‌شد به همین دلیل میزان مصرف سرانه این کالای اساسی برای هر ایرانی 10 کیلوگرم بالاتر از مصرف سرانه جهانی بود.
افزایش تولید چغندرقند در کشور
یکی از سیاست‌های اصلی وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی در تولید شکر افزایش تولید چغندرقند به جای تولید نیشکر در کشور است به طوری که با افزایش 70 درصدی قیمت خرید تضمینی چغندرقند به دنبال تحقق این مهم است. در همین خصوص سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: با اولویت قرار دادن کشت چغندر قند به جای نیشکر و توسعه کشت پاییزه این محصول به جای کشت تابستانه به دلیل آب بر بودن می‌توانیم به خودکفایی در تولید شکر برسیم.
از طرف دیگر پیمان حصادی، مجری طرح گیاهان قندی وزارت جهاد کشاورزی با تأکید بر افزایش قابل توجه نرخ خرید تضمینی چغندر قند می‌گوید: عقب ماندگی طرح خودکفایی شکر طی سالیان آینده جبران خواهد شد و تا سال 1403 می‌توانیم به خودکفایی در تولید این کالای اساسی نائل شویم.
واردات 800 هزار تنی شکر
آمارها نشان از آن دارند که قیمت جهانی هر تن شکر ۵۲۰ تا ۵۳۰ دلار است ولی با وجود این به دلیل تأمین امنیت غذایی در بحبوحه بحران جهانی غذا به نظر می‌رسد دولت مبادرت به افزایش واردات شکر کرده است،به طوری که با وجود آن که در سال گذشته 545 هزار تن شکر وارد کشور شده بود میزان واردات این محصول در سال‌ جاری با افزایش 47 درصدی نسبت به سال قبل به 800 هزار تن رسیده است.هم‌اکنون به دلیل بحران امنیت غذایی، کشورهای بزرگ تأمین کننده شکر میزان صادرات خود را کاهش داده‌اند به طوری که هندی‌ها اعلام کرده‌اند صادرات شکر خود را در یک‌سال پیش رو تا سپتامبر 2023 کاهش می‌دهد تا از عرضه داخلی حمایت کرده باشد. کاهش صادرات شکر هند عرضه جهانی این محصول را محدودتر می‌کند، از طرف دیگر بارندگی‌ها در برخی مناطق برزیل به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده شکر دنیا فرایند نیشکرکوبی را در این کشور کند کرده‌است. هند قصد داشت صادرات شکر را تا 8 میلیون تن پایین بیاورد، اما طبق گفته برخی منابع، تخمین مازاد تولید داخلی باعث شده این رقم تا 9 میلیون تن افزایش یابد.
صادرات شکر هند قبلاً آزاد بود، اما این کشور در سال گذشته برای اطمینان از عرضه کافی این محصول در داخل، صادرات آن را محدود کرد، به طوری که دولت این کشور اعلام کرد محدودیت صادرات شکر تا اکتبر سال آینده ادامه خواهد داشت. در همین خصوص غلامحسین بهمنی، دبیر انجمن تصفیه کنندگان شکر نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: سالانه 800 هزار تا یک میلیون تن شکر وارد کشور می‌شود.
وی افزود: بنابر آمار از ابتدای سال ۸۰۰ هزار تن شکر وارد شده است، به همین خاطر موجودی شکر انبارها بالااست و همین امر منجر به کاهش قیمت در بازار شده است.
از طرف دیگر رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: طی چند ماه اخیر شاهد کاهش قیمت شکر، برنج و روغن در بازار بوده‌ایم و این کاهش قیمت با توجه به افزایش تولید در داخل کشور و افزایش واردات ادامه‌دار است.
قیمت شکر در خرده فروشی‌ها
در وضعیت فعلی قیمت شکر به دلیل عرضه مناسب این محصول در آرامش بسر می‌برد و قیمت آن با کاهش روبه‌رو شده است،به طوری که قند و شکر در میادین تره‌بار بدون افزایش قیمت نسبت به مهر ماه عرضه می‌شود. جدیدترین نرخ‌نامه سازمان میادین میوه‌ و تره‌بار نشان می‌دهد، قیمت شکر فله و بسته‌بندی و همچنین انواع نبات در میادین نسبت به ماه قبل ثابت مانده است.
 در این خصوص غلامحسین بهمنی، دبیر انجمن تصفیه‌کنندگان شکرگفت: با توجه به ازدیاد عرضه در برابر تقاضا، بازار شکر در رکود بسر می‌برد.
وی قیمت کنونی هر کیلو شکر درب کارخانه را ۱۷ هزار و ۵۰۰ تا ۱۷ هزار و ۶۰۰ تومان اعلام کرد و گفت: هم‌اکنون قیمت هر کیلو شکر در فروشگاه زنجیره‌ای ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومان و خرده فروشی‌ها ۲۱ تا ۲۲ هزار تومان است.
 دبیر انجمن تصفیه‌کنندگان شکر، با بیان اینکه با توجه به ذخایر شکر و میزان واردات طی ماه‌های اخیر، مشکلی در عرضه شکر تا پایان سال نداریم، خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی واردات به سبب ازدیاد عرضه صرفه اقتصادی ندارد. بنابر بخشنامه جدید واردات شکر مشروط به خرید تولید داخل است.

در پی حذف ارز ترجیحی توسط دولت سیزدهم همزمان با اصلاح نرخ آرد صنف و صنعت، نه‌تنها قاچاق این محصول به کشورهای همسایه کاهش یافت، بلکه سودجویی برخی شرکت‌های ماکارونی نیز به پایان رسید و اکنون پس از گذشت ۶ ماه از این طرح، ماکارونی با قیمت‌های ثابت و به‌وفور در بازار موجود است.
به گزارش ایرنا، در واقع دولت طی سال‌های متمادی به صنف و صنعت آرد یارانه‌ای اختصاص می‌داد و آرد یارانه‌ای موجب شده بود که سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان به صورت غیرشفاف از جیب مردم خارج و در قالب صادرات، قاچاق، رانت و فساد از بین برود. دولت این یارانه را به گندم و آرد بخش صنف و صنعت اختصاص می‌داد تا محصولات غذایی مانند ماکارونی، بیسکویت و انواع شیرینی به قیمت پایین‌تری به دست مردم برسد، اما بررسی‌ها نشان داد که نه‌تنها این یارانه سر سفره مردم نمی‌رسید، بلکه به صورت قاچاق یا صادرات محصولات یارانه‌دار از مرزها خارج می‌شد و به هدر می‌رفت.
قاچاق آرد به کشورهای همسایه ازجمله ترکیه، افغانستان و پاکستان به دلیل جنگ روسیه و اوکراین و افزایش قیمت‌های جهانی بشدت افزایش یافت و دلالان با خرید آرد از صنایع به قیمت کیسه‌ای ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان، آن را در مرز پاکستان با قیمت ۷۰۰ هزار تومان و در مرز ترکیه با قیمت بیش از یک میلیون تومان به فروش می‌رسانند.
از سوی دیگر طی چند سال اخیر صنف و صنعت همچون کارخانه‌های ماکارونی و شیرینی و شکلات و قنادی‌ها، آرد موردنیاز خود را با یارانه (قیمت بسیار ناچیز) و به‌صورت سهمیه‌ای دریافت می‌کردند که بخشی از تولیدات خود را وارد بازار داخلی و بخش دیگر با قیمت‌های جهانی صادر می‌کردند که سود کلان ناشی از صادرات و پرداخت این یارانه، به جیب تولیدکنندگان این صنایع می‌رفت، حتی به گفته برخی کارشناسان بخشی از این آرد یارانه‌ای از طریق قاچاق از کشور خارج می‌شد.
شرکت‌های تولید بیسکویت، ماکارونی، رشته و آرد کیک پزی هر کیلوگرم آرد ۱۰ هزار تومانی را با قیمت ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ تومان خریداری کرده و عمده محصولات خود را صادر می‌کردند و سود زیادی از این راه به جیب می‌زدند. پیش از اجرای طرح مردمی‌سازی نظام یارانه‌ای در کشور، ارزانی نرخ آرد (وجود فاصله قیمت گندم و آرد ناشی از سوبسید دولتی) در ایران علاوه بر قاچاق این محصول موجب سودجویی برخی شرکت‌ها شده بود، به طوری که آرد را به صورت یارانه‌ای و با نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کردند و ماکارونی و بیسکویت را با نرخ ارز آزاد در بازار جهانی به فروش می‌رساندند که دولت تنها متضرر اول و آخر این پروسه حمایتی بود.
عده‌ای سودجو آرد یارانه‌ای را با ارز آزاد به کشورهای همسایه می‌فروختند که بحران جنگ روسیه و اوکراین به این موضوع دامن زد تا جایی که تجار ترکیه‌ای آرد را ارزان به صورت قاچاق از ایران می‌خریدند، در حالی که در آن زمان دولت هر تن گندم وارداتی را ۵۰۰ دلار و هر کیلوگرم گندم داخلی را ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان می‌خرید، اما به دلیل سوبسیدی که به آرد اختصاص می‌داد، فاصله قیمتی زیادی در این بخش ایجاد شد که منجر به فساد و قاچاق و برخی سودجویی‌ها می‌شد.
دولت برای هر تن آرد صنف و صنعت ۳۵۰ دلار و نانوایی ۴۴۰ دلار یارانه می‌داد
طبق آمارها نیاز سالانه کشور به گندم و آرد نزدیک ۱۲ میلیون تن است که دولت هر کیلوگرم آرد برای نان دولتی را ۶۵۰ تومان، آزادپز را ۹۰۰ تومان و صنف و صنعت را ۲ هزار و ۵۰۰ تومان عرضه می‌کرد.
در واقع هر تن آرد در ایران با قیمتی بین ۴۰ تا ۱۴۰ دلار توزیع می‌شد که این فاصله قیمتی هر کسی را به وسوسه می‌انداخت، منتهی قاچاق آرد نیازمند ایجاد شبکه و جمع‌آوری آرد بود که در حجم بالا چندان ممکن نبود؛ بنابراین کشور با مشکل کمبود آرد روبه‌رو نمی‌شد، اما در مقابل برخی از این سوبسید سود کلانی بردند.
به گفته «سید محمدرضا مرتضوی» رئیس هیأت مدیره انجمن آردسازان ایران، دولت برای هر تن آرد صنف و صنعت ۳۵۰ دلار و برای واحدهای نانوایی ۴۴۰ دلار در تن یارانه ارائه می‌داد که بیانگر نرخ یک‌دهمی قیمت آرد ایران نسبت به قیمت‌های جهانی بود به طور مثال دولت هر تن گندم وارداتی را ۵۰۰ دلار می‌خرید، آرد را ۱۰۰ دلار در اختیار صنف و صنعت قرار می‌داد و کارخانه‌ها هر تن ماکارونی را ۴۰۰ دلار صادر می‌کردند، یعنی کشور ما بابت صادرات هر تن ماکارونی ۲۰۰ دلار ضرر می‌داد، اما کارخانه‌داران سود کلانی به جیب زدند.
وی بر این باور است که با توجه به نرخ گندم و آرد در ایران، تخصیص آرد یارانه‌ای به ماکارونی، شیرینی، شکلات، کیک و بیسکویت و صادرات این محصولات ضرورتی نداشت، زیرا وقتی در کشوری یارانه کالایی توزیع می‌شود میلیون‌ها تن کالا قابلیت قاچاق و صادرات پیدا می‌کند همان گونه که بخش اندکی از آرد تولیدی کشور و بخشی از این محصول به صورت فرآوری ماکارونی از کشور خارج می‌شد.
حالا در پی اصلاح قیمت آرد توسط دولت سیزدهم از ابتدای سال‌جاری، قیمت آرد صنف و صنعت افزایش یافت؛ بنابراین برخی کارخانه‌های تولید ماکارونی با جمع‌آوری و احتکار محصولاتشان از بازار تلاش داشتند تا محصولات خود را با قیمت‌های جدید به بازار عرضه کنند که همین امر باعث به هم ریختگی بازار و تشویش اذهان عمومی در آن زمان شد تا از ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی نفع ببرند اما در اردیبهشت ماه امسال دولت ارز ترجیحی را حذف کرد که این رانت هم به پایان رسید.
بر اساس طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها، پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی به آخر زنجیره یعنی مردم منتقل شد تا به جای اینکه عده‌ای خاص از این رانت سود ببرند، نفع آن به همه مردم برسد. حالا با گذشت ۶ ماه از حذف ارز ترجیحی نه‌تنها دیگر خبری از کمبود این کالاها بخصوص ماکارونی در بازار نیست بلکه امروز با فور آن مواجه هستیم و قیمت نیز در این مدت ثبات داشته است.
با اصلاح نرخ آرد، قیمت مصوب هر بسته ماکارونی رشته‌ای ساده ۵۰۰ گرمی ۱۷ هزار تومان، ۷۰۰ گرمی ۲۴ هزار تومان و ۱۰۰۰ گرمی ۳۴ هزار تومان تعیین شد.

محمدی، فعال حوزه کشت گلخانه‌ای در گلستان گفت: کشت گلخانه‌ای جایگزین مناسبی برای صادرات غیرنفتی و قطع وابستگی از نفت است. سهیل محمدی در گفت‌و‌گو با خبرنگار بازار اظهار کرد: طبق تحقیقات انجام شده در کشت گلخانه‌ای به ازای مصرف یک مترمکعب آب حدود ۴۸ دلار ارزش افزوده ایجاد می‌شود. این فعال حوزه کشاورزی با بیان اینکه با توسعه کشت گلخانه‌ای در استان گلستان شاهد تولید بهینه خواهیم بود، افزود: کاهش هزینه‌های تولید، سودآوری، صادرات محصول و امکان تنظیم بازار از فواید کشت گلخانه‌ای است. وی عمده‌ترین ایراد این صنعت را هزینه بالای احداث یک واحد گلخانه و نوسانات قیمت سازه‌های لازم اعلام کرد و افزود: عواملی چون محدودیت منابع آبی، کمبود منابع مالی ارزان قیمت، دغدغه بازار فروش، چالش‌ها و موانع پیش روی صادرات از دیگر مشکلات فعلی این صنعت است. به گفته وی، تولید و پرورش گل و گیاه زینتی، یک صنعت پاک، درآمدزا و برخوردار از ظرفیت صادراتی است که پتانسیل عظیمی در کشور برای آن وجود دارد. این فعال حوزه کشاورزی در خاتمه یادآور شد: کشت گلخانه‌ای جایگزین مناسبی برای صادرات غیرنفتی و قطع وابستگی از نفت است.

معاون امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی از احیا، بازسازی و مرمت ۲ هزار رشته قنوات در طرح آبخیز تا جالیز تا پایان سال‌جاری در کشور خبر داد. «فریبرز عباسی» در گفت‌و‌گو با ایرنا درباره طرح همکاری مشترک با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به منظور گسترش آبخیزداری و احیای قنوات کشور (طرح آبخیز تا جالیز) افزود: طبق آمارها ۴۱ هزار رشته قنات در کشور داریم که تاکنون ۳۰ تا ۳۱ هزار رشته از این قنوات بازسازی، مرمت و احیا شده‌اند. معاون امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: البته این بدان معنا نیست که این قنوات بازسازی شده دیگر نیازی به بازسازی ندارند بلکه این قنوات هرچند سال یک‌بار باید به طور مجدد بازسازی و احیا شوند تا در مقابل سیل و زلزله مقاوم باشند. وی گفت: یکی از مباحث مهم ما در منابع آب و خاک، مدیریت جامع منابع آب و مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز است که در این راستا از دو سال گذشته به صورت پایلوت تحت عنوان آبخیز تا جالیز با همکاری سازمان منابع طبیعی در برخی استان‌ها همچون خراسان جنوبی کار را شروع کرده‌ایم. عباسی تصریح کرد: طرح آبخیز تا جالیز به منظور پایداری آب قنوات، افزایش دبی آب و آبدهی بیشتر قنوات در کشور و کاهش خسارات ناشی از سیل و مخاطرات طبیعی است که با همکاری مشترک این معاونت و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور در حال اجراست. 

گروه اقتصادی /  سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی باغداری را یک مزیت نسبی در کشور می‌داند، ابراز امیدواری کرد بزودی کشاورزی قراردادی را که در بخش زراعت شروع شده و باعث توسعه زراعت در سال اول دولت سیزدهم شده و حدود ۳۰ درصد افزایش تولید در بخش غلات داشتیم، در بخش باغبانی هم اجرایی کنیم و با کشاورزی قراردادی از باغبانی در کشور حمایت کنیم، قطعاً این کار باعث ارزآوری در کشور خواهد شد.
ساداتی‌نژاد در ادامه گفت: از اولویت‌های مهم این وزارتخانه در سال آینده توسعه گلخانه‌ها است.
وی با بیان اینکه سطح گلخانه‌های کشور باید به ۱۰۰ هزار هکتار برسد، ابراز داشت: در حال حاضر سطح گلخانه‌های کشور ۲۵ هزار هکتار است که ۷۵ هزار هکتار دیگر در کشور باید به آن اضافه‌شود.
وزیر جهاد کشاورزی گفت: توسعه فضاهای گلخانه‌ای باید مورد توجه جدی فعالان این حوزه باشد و آب به عنوان یک چالش جدی و جاری در کل کشور است و باید به سمت پروژه‌های کم‌آب‌بر در کشت و یا براساس فناوری و حوزه صنعتی‌سازی بتوانیم آب را با بهره‌وری بالا استفاده کنیم.
ساداتی‌نژاد با بیان اینکه سبزی و صیفی را به دلیل آب‌بر بودن در گلخانه‌ها کشت کنیم تا علاوه بر افزایش بهره‌وری در حوزه صادرات نیز فعال‌تر شویم، تأکید کرد: در اعتبارات بودجه ۱۴۰۲ توسعه گلخانه‌های کشور در مقیاس صنعتی را در برنامه‌های خود داریم و این فعالیت‌ها شدت خواهد گرفت.
وی گفت: باتوجه به اهمیت امنیت غذایی، ما به دنبال امنیت غذایی پایدار در کشور هستیم.
وزیر جهادکشاورزی، به ابلاغ ۹۰ درصدی مقام معظم رهبری در برنامه هفتم توسعه در خودکفایی محصولات اشاره کرد و بیان داشت: یکی از مهم‌ترین اولویت‌های ما این است که در محصولات اساسی به خودکفایی برسیم.
ساداتی‌نژاد افزود: انار یکی از محصولات صادراتی است که کشورمان در جهان رتبه سوم تولید آن را دارد به طوری که 22 درصد از این محصول در ایران تولید می‌شود.
وی افزود: سالانه حدود ۶ میلیون تن انار در جهان تولید شده که ۱.۳ میلیون تن آن در ایران تولید می‌شود.
به گفته وی باغات در کشور از نظر ارزآوری اهمیت بالایی دارند، هرچند که در سال‌های اخیر به دلیل اهمیت زراعت از باغات غفلت شده است.
ساداتی‌نژاد گفت: یکی دیگر از اقدامات مهم در حوزه کشاورزی، اجرای طرح الگوی کشت است که در هر منطقه بر اساس آب و هوا، اقلیم و اکولوژی محصول کشاورزی تولید شود.
وزیر جهاد کشاورزی، افزود: این اقدام امسال در کشور آغاز شده و تمام اقدامات لازم از جمله بخشودگی آب‌بها و برق بها برای چاه‌های کشاورزی و همچنین خرید تضمینی برای رعایت الگوی کشت لحاظ شده است.
وزیر جهاد کشاورزی خاطر نشان کرد: در زمینه آفت انار معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی طرح پایلوت را در این منطقه اجرا خواهد کرد تا دیگر شاهد این آفت در باغات نباشیم.
ساداتی‌نژاد در بخش دیگری از سخنان خود بر اهمیت صادرات محصولات کشاورزی از جمله مرکبات، خشکبار، گیاهان دارویی، دام زنده و... توسط تشکل‌ها، اتاق بازرگانی و تعاونی‌های تولید تأکید کرد.
وزیر جهاد کشاورزی در پایان اظهار کرد: در راستای رونق صادرات و مدیریت واردات به دنبال پیش‌بینی پذیری و ارائه برنامه بلندمدت در زمینه صادرات و واردات محصولات کشاورزی هستیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بشدت به دنبال آنیم تا سرمایه از بخش غیر کشاورزی به بخش کشاورزی ورود پیدا کند.