امین محمودی
خبرنگار
​​​​​​​

صادرات محصولات کشاورزی طی هفت ماهه نخست سال‌جاری به 4 میلیون و 110 هزار تن به ارزش 2 میلیارد و 436 میلیون دلار رسیده است که حدود 25 درصد از صادرات این محصولات به جالیزی‌ها از جمله هندوانه، خربزه، ملون، طالبی، خیار و کدوحلوایی اختصاص دارد.
با این حال با تصمیم دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای الگوی کشت و تغییر تولیدات کشاورزان به سمت محصولات اساسی، حالا وزارت کشاورزی قصد دارد با اعمال تعرفه سنگین روی صادرات محصولات جالیزی مزیت کشت این محصولات و خروج آنها را از کشور از بین ببرد.
 مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعتقاد دارند کشت و صادرات محصولات جالیزی و آب‌بر در کشور توجیهی ندارد؛ چنانکه محمد قربانی، معاون وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید ارزآوری صادرات محصولات آب‌بر نسبت به هزینه‌های تولید آنها در داخل کشور، رقم قابل قبولی نیست و لازم است برای صادرات آنها، محدودیت‌هایی در نظر گرفته‌شود؛ زیرا اگر بخواهیم فقط بر اساس ارزش اقتصادی آب قضاوت داشته باشیم، این کار توجیه اقتصادی و حتی توجیه سیاسی و اجتماعی برای کشور ندارد.
به همین منظور وزارت جهاد کشاورزی با کمک دولت اعلام کرد در سال 1402 در قالب طرح اجرای الگوی کشت و ضرورت کشت محصولات اساسی به جای محصولات جالیزی مازاد بازار داخل قصد دارد عوارض سنگینی را بر صادرات این محصولات قرار دهد. به طوری که تنها برای تولید یک کیلوگرم هندوانه بسته به شرایط اقلیمی، بافت خاک و ارقام مورد استفاده ۲۰۰ تا 400 لیتر آب مورد نیاز است. به همین ترتیب برای تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی ۴ هزار لیتر آب مصرف می‌شود.
بلاتکلیفی وضع عوارض صادراتی بر محصولات جالیزی
با این حال کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی از ملغی شدن عوارض 100 درصدی صادرات محصولات جالیزی خبر می‌دهد و می‌افزاید با توجه به اسناد بالادستی این امر باید 6 ماه قبل از اجرا به کشاورزان اطلاع داده شود و مصوبه هیأت وزیران را نیز داشته باشد.
در این خصوص علیرضا عباسی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با بیان اینکه اعمال عوارض 100 درصدی بر صادرات محصولات جالیزی 9 آذر ماه برداشته شد، اضافه کرد: این تصمیم برای یک منطقه خاص یا چند محصول خاص نیست و به طور کلی اخذ عوارض برای صادرات محصولات جالیزی ملغی شد.
به همین دلیل هم اکنون تکلیف وضع عوارض صادراتی بر این محصولات مجهول باقی مانده، این در حالی است که بیشتر کشورهای دنیا با توجه به خشکسالی گسترده در سراسر جهان وجنگ اوکراین و روسیه به‌دنبال افزایش ذخایر کالاهای اساسی و استراتژیک خود هستند و از کشت محصولات آب بر ممانعت کرده و بیشتر به واردات آنها می‌پردازند.
در حال حاضر، از مجموع زمین‌های زراعی کشور، حدود 6.6 درصد به محصولات جالیزی اختصاص دارد. همچنین میزان تولید این محصولات سالانه حدود 29 میلیون تن است که تنها حدود 10 درصد آن، یعنی 3.2 میلیون تن صادر می‌شود.
صادرات 233 میلیون دلاری محصولات جالیزی
بر اساس آمار گمرک در هفت ماه نخست سال‌جاری یک میلیون و 97 هزار و 59 تن و 928 کیلوگرم انواع محصولات جالیزی به ارزش 232 میلیون و 530 هزار و 328 دلار صادر شده، این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته یک میلیون و 9 هزار و 423 تن و 784 کیلوگرم انواع محصول جالیزی به ارزش 232 میلیون و 302 هزار و 723 دلار صادر شده بود.
بنابراین، این آمار نشان می‌دهد به لحاظ ارزشی صادرات محصولات جالیزی رشدی نداشته لکن از نظر وزنی صادرات این محصولات با رشد 9 درصدی روبه‌رو شده است.
طی هفت ماه نخست سال‌جاری بیشترین صادرات محصولات جالیزی مربوط به هندوانه بوده به طوری که 768 هزار و 616 تن هندوانه به ارزش 168 میلیون دلار صادر شده، این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته 751 هزار و 742 تن هندوانه به ارزش 175 میلیون دلار صادر شده بود.این آمار نشان دهنده آن است که صادرات این میوه جالیزی با رشدی 2 درصدی به لحاظ وزنی و کاهش 4 درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.از طرف دیگر 234 هزار و 522 تن خربزه به ارزش 38 میلیون دلار در سال‌جاری صادر شده، این در حالی است که در هفت ماه نخست سال گذشته 186 هزار و 346 تن از این محصول به ارزش 28 میلیون دلار صادر شده بود.این آمار نشان دهنده آن است که صادرات این میوه جالیزی با رشدی 26 درصدی به لحاظ وزنی و رشدی 36 درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.همچنین طی این مدت 58 هزار و 711 تن خیار و خیارترشی به ارزش 20 میلیون دلار صادر شده، این در حالی است که در هفت ماه نخست سال گذشته 39 هزار و 861 تن از این محصول به ارزش 13 میلیون دلار صادر شده بود.این آمار نشان دهنده آن است که صادرات این میوه جالیزی با رشدی 48 درصدی به لحاظ وزنی و رشدی 54 درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.
از طرف دیگر 35 هزار و 212 تن کدو حلوایی به ارزش 7 میلیون و 400 هزار دلار از کشور صادر شده، این در حالی است که در هفت ماه نخست سال گذشته 31 هزار و 474 تن از این محصول به ارزش 7 میلیون دلار صادر شده بود.این آمار نشان دهنده آن است که صادرات این میوه جالیزی با رشدی 13درصدی به لحاظ وزنی و به لحاظ ارزشی رشدی نداشته است.
صادرات محصولات جالیزی به 44 کشور جهان
طی هفت ماه نخست سال‌جاری محصولات جالیزی کشورمان به 44 کشور جهان صادر شده است که عمده این کشورها اروپایی هستند به طوری که در این بازه زمانی کشورهای اتریش، ارمنستان، اسپانیا، استرالیا، استونی، افغانستان، امارات، انگلیس، اوکراین، آلمان، بحرین، بلاروس، بلژیک، بلغارستان، بوسنی، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، جمهوری‌آذربایجان، مقدونیه، رومانی، سوریه، سوئد، عراق، عمان، روسیه، فرانسه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کانادا، کویت، گرجستان، لبنان، لهستان، لیتوانی، مالزی، مجارستان، مغولستان، نروژ، نیوزیلند، هلند و یونان خواهان هندوانه، خربزه، ملون، طالبی، خیار، خیارترشی و کدوحلوایی کشاورزان ایرانی بوده‌اند.

گروه اقتصادی / بخش کشاورزی به رغم آنکه در تأمین امنیت غذایی پیشران و تأثیرگذار است اما همچنان با چالش‌های جدی از جمله هدررفت محصولات کشاورزی روبه‌روست. هدر رفت محصولات کشاورزی در کشور تنها در حوزه صنایع تبدیلی نیست بلکه ضایعات محصول از زمان کاشت تا برداشت و مصرف محصول نیز وجود دارد. ضایعات محصولات کشاورزی تنها محدود به عرصه تولید نیست و سالانه بخش قابل توجهی غذا و محصولات کشاورزی در بخش مصرف هدر می‌رود. همه ساله مقدار قابل توجهی برنج در عملیات کاشت و برداشت و همچنین در بخش مصرف همچون رستوران‌ها و خانوارها دور ریز می‌شوند که منجر به آلودگی در محیط زیست نیز می‌گردند.
علاوه بر دور ریز برنج، در زمان کاشت گندم تا تبدیل شدن به نان خشک، بخش عمده ضایعات این محصول در سفره خانوارها شکل می‌گیرد که نیاز به مدیریت مصرف دارد و این فرایند تنها مربوط به حوزه کشاورزی نیست. بنابر آمار ضایعات حوزه آرد و نان حدود ۳۰ درصد است که با واقعی شدن قیمت آرد، هدر رفت در این بخش کاهش یافته است. در کشور سالانه حدود ۱۳۵ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور تولید می‌شود که ۲۵ میلیون تن در طول زنجیره تأمین تلف می‌شود؛ در حالی که با این میزان هدررفت می‌توان بیش از ۱۶ میلیون نفر را تغذیه کرد.عوامل متعددی همچون نبود برنامه مدون الگوی کشت، کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، پایین بودن ضریب مکانیزاسیون و بی‌توجهی به فناوری و دانش روز دنیا از دلایل عمده هدر رفت محصول قلمداد می‌گردد.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) بارها اعلام کرده است که هر شهروند ایرانی بالغ بر 134 کیلوکالری در روز از محصولات غذایی را هدر می‌دهد که با میزان هدر رفت این مواد در ایران امکان سیر کردن جمعیت یک کشور 16 میلیون نفری وجود دارد. برای درک بیشتر اهمیت این هدر رفت می‌توان به این نکته اشاره کرد که از 90 میلیارد مترمکعب مصرف سالانه آب 80 میلیارد مترمکعب سهم صنعت کشاورزی است که 9 میلیارد متر مکعب آب برای تولید محصولات کشاورزی هدر می‌رود.
ناوگان حمل و نقل؛ اثرگذار در کاهش ضایعات
نوسازی ماشین‌آلات کشاورزی و ناوگان حمل و نقل یکی از مهمترین مؤلفه‌هایی است که می‌تواند به میزان چشمگیری رقم ضایعات محصولات کشاورزی را کاهش دهد. در زمان حمل‌ونقل باید از تجهیزات و ماشین‌های مخصوص حمل محصول استفاده شود تا در زمان حمل‌ونقل کمباینی کمترین ریزش محصول را داشته باشند. متأسفانه بارها شاهد بوده‌ایم در جاده‌هایی که محصولاتی همچون گندم حمل می‌شوند، به علت عدم استاندارد بودن دستگاه حمل ریزش داشته‌اند.
علاوه بر ضرورت استاندارد بودن ماشین‌های حمل، محصولات سبزی و صیفی با ماشین‌های فاقد سردخانه در فصل تابستان به سرعت به ضایعات تبدیل می‌شوند. بنابراین برای کاهش حجم ضایعات محصولات کشاورزی انتظار می‌رود حمل و نقل محصولات کشاورزی با ماشین‌های مجهز و سردخانه‌دار انجام شود.
محمد سلیمی کارشناس کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه ایجاد ضایعات کشاورزی در محصولات مختلف دلایل متعددی دارد، گفت: «کاهش هدررفت در بخش غلات مانند ذرت، جو و گندم از طریق سیلوسازی امکانپذیر است زیرا با ساخت سیلوهای استاندارد و مدرن امکان کنترل رطوبت و دما برای حفظ محصول بالا می‌رود. محصول باید در انبار استاندارد نگهداری شود که دما و رطوبت تنظیم شده باشد و از فاسد شدن محصول جلوگیری شود. ساخت سیلوهای مدرن علم محسوب می‌شود که باید توسط متخصصین انجام بگیرد.»
وی اضافه کرد: «در بخش میوه، سبزی و صیفی‌جات نوع عرضه و تقاضا منجر به هدررفت محصول می‌شود. به عنوان مثال برای گوجه فرنگی فاصله دور مکانی از برداشت تا عرضه، محصول را به ضایعات تبدیل می‌کند درحالی که چنین کالاهایی باید به سرعت به دست مصرف‌کننده برسند.»
این کارشناس کشاورزی، حمل و نقل از طریق ماشین‌آلات یخچال‌دار و مدرن را یکی از ارکان مهم در جلوگیری از هدررفت سبزی و میوه عنوان کرد و افزود: «تولید سبزی و صیفی نیازمند نزدیکی مزارع یا گلخانه‌ها با شهرهای عرضه شونده است. این در شرایطی است که هنوز گوجه فرنگی که در جنوب کشور کاشته می‌شود برای مصرف به استان آذربایجان شرقی یا مشهد ارسال می‌گردد. باید برای جلوگیری از افزایش هدر رفتن محصولات کشاورزی و غذایی گلخانه یا مزارع ایجاد شوند تا هزینه‌های حمل بالا هم منجر به افزایش قیمت محصول نشود.»
سلیمی بسته‌بندی‌های استاندارد را یکی دیگر از راهکارهای کاهش ایجاد ضایعات محصول دانست و گفت: «هنوز تولیدکنندگان برای ارسال گوجه فرنگی آن را در جعبه و با فشار زیاد روی یکدیگر قرار می‌دهند که همین مسأله می‌تواند به خراب شدن محصول منجر گردد درحالی‌که می‌توان با استفاده از بسته بندی‌های مناسب و استاندارد جلوی این چالش را گرفت.»
وی با بیان اینکه تولیدات بخش کشاورزی نه تنها به سمت تجاری‌سازی و اقتصادی شدن حرکت نکرده بلکه در حوزه‌های سنتی و معیشتی درجا می‌زند، افزود: «به روز نشدن ادوات در بخش کشاورزی، نحوه توزیع و حمل‌و‌نقل، نوع بسته‌بندی، فقدان صنایع تبدیلی مناسب در کشور و مشکل مازاد محصول و عدم امکان صادرات گسترده میوه به سایر کشورها از دیگر دلایل بالا بودن میزان ضایعات محصولات کشاورزی است.» سلیمی در پایان سخنانش تصریح کرد: «با توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی از هدررفت محصولات مرغوب جلوگیری می‌شود که در نهایت با تبدیل محصولات سریع‌الفساد به ماندگار قابلیت صادرات و جذب بازار داخل وجود دارد.»

قیمت مرغ به زیر نرخ مصوب رسید

روند کاهش قیمت مرغ در بازار ادامه دارد و هر کیلو به قیمت 43 هزار تومان رسیده که 20 هزار تومان زیر نرخ مصوب دولتی است. به گزارش فارس، روند کاهش قیمت مرغ در بازار تهران همچنان ادامه دارد و روز گذشته هر کیلو مرغ به قیمت 43 هزار تومان رسید که 20 هزار تومان کمتر از نرخ مصوب دولتی محسوب می‌شود، این در حالی است که پیش از این قیمت هر کیلو مرغ به 75 هزار تومان هم رسیده بود. روند کاهش قیمت مرغ از چند هفته گذشته شروع شده و همچنان ادامه دارد. این خبر خوشحال‌کننده‌ای برای مصرف‌کنندگان است که این محصول پروتئینی بسیار مهم سبد خانوار خود را به قیمت ارزان‌تری خریداری کنند. پس از اصلاح ارز ترجیحی 4200 تومانی، ستاد تنظیم بازار قیمت مرغ را کیلویی 63 هزار تومان اعلام کرد تا به نوعی با افزایش قیمت نهاده‌ها ضرر مرغداران جبران شود اما تولیدکنندگان می‌گویند اکنون که قیمت مرغ زیر نرخ مصوب دولتی رسیده، آنها را متضرر کرده است به حدی که ادامه این وضع را تهدیدی برای تولید می‌دانند، به طوری که اتحادیه مرغداران از مردم خواسته با ذخیره‌سازی مرغ در منازل به تنظیم بازار کمک کنند. تولیدکنندگان می‌گویند:‌ افزایش تولید مرغ در کشور و نیز کاهش تقاضا از سوی مردم، عامل کاهش قیمت مرغ شده است و شرکت پشتیبانی امور دام کشور هم در این شرایط رکود، مرغ منجمد را به بازار تزریق و به رکود بیشتر کمک کرد. اکنون بازار مرغ دو وجه دارد؛ نخست مردم مصرف‌کننده که از این وضعیت پایین قیمت خوشحال هستند و دوم تولید‌کننده که ناراضی‌اند و از نظر آنها تولید تهدید می‌شود. کارشناسان معتقدند بهترین حالت، قیمتی است که به تولید پایدار کمک کند یعنی نقطه بهینه‌ای که تولیدکننده و مصرف‌کننده ضرر نکنند. دولت می‌تواند این مهم را با ابزارهای واردات، صادرات، کاهش هزینه‌های تولید، جمع‌آوری و عرضه بموقع مرغ مازاد به بازار، کنترل کند.

تولید مرکبات نسبت به سال قبل ۳۰ درصدافزایش خواهد یافت

 نایب‌ رئیس اتحادیه باغداران گفت: برآوردها حاکی از آن است که تولید مرکبات نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۰ درصد افزایش یابد. مجتبی شادلو گفت: امسال تولید در زیربخش باغبانی نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد مناسبی داشته است. به گفته وی، گرچه برآورد می‌‌شود تولید مرکبات نسبت به سال قبل ۳۰ درصد افزایش یابد، اما به دلیل آنکه بخش اعظم مرکبات در فصل زمستان برداشت می‌‌شود، آمار نهایی پس از فصل برداشت اعلام خواهد شد چراکه احتمال سرمازدگی وجود دارد. شادلو افزود: تولید انار نسبت به سال قبل ۳۰ درصد رشد داشته که همین امر منجر به فراوانی محصول در بازار شده است. نایب رئیس اتحادیه باغداران تهران درباره وضعیت تولید سیب گفت: گرچه آمار نهایی از استان‌ها نداریم، اما پیش‌بینی می‌‌شود تولید سیب همانند سال قبل باشد. شادلو بازار محصولات کشاورزی را تابع عرضه و تقاضا دانست و گفت: بازار محصولات کشاورزی تابع عوامل متعددی همچون نهاده‌های کشاورزی، نیروی انسانی و تورم است، اما به طور کلی نه تنها مشکلی در تأمین مرکبات، سیب و انار نداریم، بلکه مازاد تولید باید صادر شود.